11. Araştırma Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

maktadır? (Harita: 1). Köyün yakın ve uzak geçmişi ile ilgili kalıntılar, insanve doğa tahribatına rağmen iyi korunagelmişlerdir. Burada dikkatiçeken ilk kalıntılar, köyün ortasındaki bir tepe" ve üzerinde bulunan dağınıkmezar taşlarıdır. Çoğunluğuüstte oval sonlandırılmış bu mezar taşlannınyüzeylerinde figürlü bezemeler, malta haçlan ve yazıtlar işlenmiştir.Olasılıkla köyün Orta Çağ yerleşimini ilgilendiren bu taşların çoğunluğuya tahrip edilmiş, ya da kınlarak yeni yapılarda kullanılmıştır.Köydeki en önemli kalıntılar, güneyindeki "Darboğaz" denilen alandatoplanmıştır. Güneydeki yüksek alanlardan doğan Iğdelidere, Kurutdereve Karacavirandere'nin katılımıyla oluşan, kuzeyde Aras nehrine bağlananVelibaba (Delibaba) çayının ikiye böldüğü Darboğaz'ın doğuyakasındaki kumtaşı kayalıklarda özenli kaya işçilikleri yansıtan kalıntılar,kaya mezarlan ve anıtsal kaya nişlerinden oluşmaktadır (Harita: 1;Resim: 1). Bunlardan en görkemlisi, sonradan kiliseye dönüştürülmüşolan bir kaya mezandır(Çizim: 1; Resim: 2-5).Kaya mezarına..batısındaki yaklaşık dikdörtgen tasarlı ve iki silmeligirişi (L.lOxL.95 m) ile ana kayalıktan kabaca kesilmiş iki basamakla ulaşılmaktadır(Resim: 3). Ana alan (-naos; 3.40x5.1O m) apsise doğru daralanbir yapıda ve basık tonoz tavanlıdır (Çizim: 1; Resim: 5). Doğu kısaduvarında' tek apsis (Resim: 5), uzun yan duvarlar ve apsis girişinde ise,eşit olmayan boyutlarda ve tavanı da kuşatan üç yalancı kemer bulunmaktadır.Bunlardan ana alandaki ikisi, uzun duvarlar boyunca devameden ve yaklaşık 0.40 m yüksekliğinde olan sekilerin hemen üzerindebaşlamaktadırlar (Resim: 4). 2.25 m derinliğindeki apsis, naos tabanından0.60 m yüksektedir. Yan duvarlannda, sonradan eklendiği anlaşılan,olasılıkla meşale yuvası iki oyuk ve tabanında konik "vaftiz havuzu" bulunmaktadır(Resim: 5). Uzun yan duvarların doğu bitiminde, içlerindeanakayadan kesilmiş sunak benzeri yükseltiler? bulunan kaba dikdörtgentasarlı ve birbirlerine yaklaşık simetrik düzenlenmiş hücrelere açılan, ikigiriş. yer almaktadır (Çizim: 1; Resim: 4). Girişler üstte oval sonlandınlmıştır.Naosun kuzeybatı köşesinde, üstteki ikinci kata açılan ve merdivenbasamaklan yerine geçen oyuklara basılarak çıkılan bir "tavan girişi"bulunmaktadır. Büyük bir kaya kütlesi tarafından kapatılmış olan bu gi-(7) Yakın tarihimizde yedi ayrı mezradan, günümüzde ise yüzelli hanelik ve modem hizmetlerdenyararlandırılmış olan Aliçeyrek köyüne, Erzurum-Ağrı karayolunun yaklaşık 96. km deyer alan Yukarı Tahirhoca köyünden sola ayrılan eski "Rus yolu" izlendiğinde 8-10 km sonraulaşılmaktadır. Köy linyit rezervleri ile tanınmaktadır; V. Yüksel, Aliçeyrek(Horasan­Erzurum) Civarındaki Kömürlü Neojen Sahasına Ait Jeolojik Rapor. MTA Enst. Rap. No.5535 (1970).(8) Tepe, köylüler tarafından "Maşatlık-Meşetlik"olarak adlandırılmaktadır.(9) Bugünkü haliyle çok aşınmış durumda olan bu yükseltilerin üzerinde yazıtlar olduğu köyünyaşlıları tarafından dile getirilmekle beraber, biz bu yönde herhangi bir ize rastlamadık.380