kimya proje raporu doğal sulu boya yapımı grup renkler

YİBO Öğretmenleri (Fen ve Teknoloji, Fizik, Kimya, Biyoloji veMatematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi ÇalıştayıKİMYA PROJE RAPORUDOĞAL SULU BOYA YAPIMIGRUP RENKLERPROJE EKİBİ;Ayşenur KAPLANZiya Gökalp YİBO/ Kumluca- AntalyaMesut TAŞSaimbeyli YİBO/ Saimbeyli-AdanaPROJE DANIŞMANLARI;Prof. Dr. Osman SERİNDAĞÇukurova ÜniversitesiProf. Dr. Ali Rıza ÖZKAYAMarmara ÜniversitesiGEBZEŞUBAT-2010

İÇİNDEKİLER1. Projenin Amacı……………………..32. Giriş………………………………...33. Materyal ve Yöntem………………..44. Sonuç ve Tartışma………………….45. Teşekkür……………………………66. Kaynaklar…………………………..67. Özgeçmişler………………………...72

PROJENİN AMACIBu projenin amacı, çocukların kullandıkları sulu boyaların içerdiği sentetik ve zararlımaddelerden korunmalarını sağlayacak, tamamen doğal malzemelerle kendilerinin deüretebilecekleri, üretirken de el becerilerini geliştirebilecekleri boyalar elde etmek.GİRİŞGünümüzde gelişen teknolojinin etkisiyle sentetik boyaların kullanım alanlarıartmıştır.[1] ancak bu durum her zaman olumlu sonuçlar doğurmamaktadır. Çevre kirliliği,çeşitli kanser türleri, gelişim bozuklukları bu olumsuz etkilerden bazılardır. Özellikleçocukların kullandıkları boyalarda kimyasal maddelerin ve ağır metallerin varlığı, çocuklarınkullanabileceği sağlıklı boya oluşturma ihtiyacını doğurmuştur. Sağlıklı boya üretiminde nihaikaynak ise bitkilerdir. Bu bitkiler kimyada doğal boyar maddeler olarak bilinir. Doğal boyarmaddeler yani diğer bir deyişle kök boyalar, özellikle uzakdoğuda ve anadoluda yüzyıllarcatekstil ürünlerini boyamada kullanılmıştır. Bu boyar maddeler, birçok bitkilerden çeşitliyöntemlerle elde edilmiştir.[2]Bu projede doğal boya üretiminin gerçekleştirilmesi için renk pigmenti bakımındanyoğun olan bitkilerden pH’a duyarlı olan kırmızı lahana, pembe ve yeşil renk oluşturmadahavuç turuncu renk verici, adaçayı ise sarı renk verici olarak kullanılmıştır. Özellikle kırmızılâhana farklı durumlarda farklı renkler ortaya koymaya yarayan, oldukça fonksiyonel bir bitkiolup, asite ve baza duyarlı oluşu, renk oluşturmada kolaylık sağlayıcı bir özellikoluşturmaktadır. Elde edilen bitki renkleri kendi aralarında belirli oranlarda karıştırılarak yenirenkler oluşturulmuştur.3

MATERYAL VE YÖNTEMŞekil-1 ; kırmızı lahana şekil-2 ; şekil-3; adaçayıMateryal olarak kırmızı ve yeşil renk elde etmek için kırmızı lahana, turuncu renk içinhavuç, sarı renk için adaçayı kullanıldı. Kaynatma işlemi için beher, amyant tel ve ocaktanyararlanıldı. Renk oluşturmada malzemenin asidik veya bazik olduğunu belirlemek içinpHmetre kullanıldı.Yöntem olarak ise; bitkilerin kaynatılarak konsantre boyalarının çıkarılması işlemi için,suda ekstraksiyon yöntemi kullanıldı.SONUÇLAR VE TARTIŞMAPembe renk elde edilirken, orta boy bir lahananın (600 gr) ¼ ‘lük kısmı öncelikle inceince doğrandı, daha sonra behere alındı. Kırmızı lahananın üzerine bir tam limon suyueklendi. Daha sonra amyant tel ile ocağa yerleştirildi. Yaklaşık 40 dakika kaynatılarakkonsantre koyu pembe renk oluşturuldu. Kırmızı lahananın ¼’ lük kısmı ince ince doğrayıpbehere alındıktan sonra, bu kez bir çay bardağı musluk suyu ve 2 tatlı kaşığı sodyumbikarbonat (NaHCO 3 ) ilave edildi. Bu işlem sonucunda ise konsantre koyu yeşil renk eldeedildi. Kırmızı lahananın ¼’lük diğer kısmı da yine ince doğrandıktan sonra 1 çay bardağımusluk suyu ile yaklaşık 30 dakika kaynatıldı. İşlem sonucunda konsantre mor renk edildi.Turuncu renk eldesi için de 2 adet havuç rendelendi ve üzerine 1 çay bardağı saf su ilaveedildi. Bu şekilde 45 dakika kaynatılarak konsantre turuncu renk elde edildi. Sarı renk için de40 gr adaçayı 1 çay bardağı musluk suyunda 45 dakika kaynatılıp süzülerek koyu sarı renkelde edildi. Kırmızı lahana ile oluşturulan renklerden mavi renk eldesi için bu renklerinpHları, pHmetre ile ölçüldü ve buna dayanılarak limon katkısıyla mavimsi renk elde edildi.4

Renk elde edilme işlemi bittikten sonra, sıvılar nişasta ile karıştırılarak kıvam almasısağlandı. Kıvamlandırılan boyalar pet bardaklardan kesilerek oluşturulan kalıplara ve paletedökülerek kurutuldu.Üretilen boyaların kullanılabilirliğinin ölçülebilmesi için, doğal boyalardan bir resim deyapıldı.Şekil-4: Oluşturulan Renkler5

TEŞEKKÜRBu imkanı elde etmemizde en büyük emeğe sahip olan koordinatörümüz sayın Prof. Dr.Mehmet AY ’a; projemizde bize yardımcı olabilmek için büyük özveri gösteren, her ihtiyaçduyduğumuzda yanımızda olan çok kıymetli danışmanlarımız sayın Prof. Dr. OsmanSERİNDAĞ ve sayın Prof. Dr. Ali Rıza ÖZKAYA’ ya; yorgunluğuna ve uykusuzluğunarağmen her türlü ihtiyacımızda yanımızda olan grubumuzun sevgili teknisyeni FerahCÖMERT’e; bize sağladığı tüm imkanlar için TÜSSİDE çalışanlarına teşekkür ederiz.KAYNAKLAR1. www.ekolojidergisi.com.tr/2. www.motiftr.com/default.asp3. www.biltek.tubitak.gov.tr4. www.muhendismuhendis.blogcu.com5. www.sinifogretmeniyiz.biz/haberayrinti [2]6

ÖZGEÇMİŞLERAyşenur KAPLAN; 1987 yılında Elazığ’ da doğdu. İlk, orta ve lisans eğitimini Elazığ’datamamladı. 2009 yılında Fırat Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Programından mezunolduktan sonra aynı yılın eylül ayında Antalya ili Kumluca ilçesi Ziya Gökalp YİBO ’ya Fenve Teknoloji Öğretmeni olarak atandı. Hala aynı görevi sürdürmektedir.Mesut TAŞ; 1984 yılında Kozan’da doğdu. İlk, ve orta öğrenimini Adana’da, lisanseğitimini ise Erzincan’da tamamladı. 2005 yılında Erzincan İlköğretim MatematikÖğretmenliğinden mezun olduktan sonra aynı yılın eylül ayında Adana ili Saimbeyli ilçesiSaimbeyli YİBO’ya Matematik Öğretmeni olarak atanmıştır. Hala aynı görevi yürütmektedir.7