2. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

yağma, yıkım ve inşa faaliyetlerine sahne olduğu anlaşılmıştır. Mevcut surlarve yapıların özellikleri tanınmaya ve fotoğrafla tespit edilmeye çalışılmıştır .Böylece kentin, yüksek bir tepenin üzerinde bulunan İç Kale ( kale) ve hemenbunun eteklerinde gelişen eski şehir ( şehristan ) ve eski şehrin sur alanı dışındakiticaretle ilgili bölümden ( rabat ) ibaret bir kent olduğu anlaşılmıştır. Çarşı vedükkânların bulunduğu rabat kısmı daha geç devirde yeniden iskân edilmişve bu civardaki yerleşme ve mimarî eserlerle burası da bir şehristan hâlinegelmiştir. Çeşitli zaman ve devirlerde inşa, tamir ve ilâvelerin olduğu surlarve kapılar ise üçgenimsi bir şekil oluşturan vadi üzerine kayalara oturtulmuşbu şehri, iki sıra hâlinde çevrelemektedir. Ocaklı Köyü’nün bulunduğu kuzeytarafta ise bu bölüm ayrıca bir hendekle çevrelenmişti.Bugün itibarıyle en sağlam durumda günümüze gelen mimarî anıtlar bilekısmen ayaktadır ve ancak çevrelerinde kazı yapılarak planları anlaşılabilecekdurumdadır. Çalışma dönemimizden daha önce yapılan kazıların ortayaçıkardığı yapılar ise âdeta yeniden toprağa gömülmüş ve değişik nedenlerledaha da fazla tahribat görmüştü, bu yüzden bu alanlarda yeniden kazı vebüyük çaplı arkeolojik temizliğe ihtiyaç bulunmaktadır. Yüzeyde yapılantaramalar esnasında yoğun süslemeli mimarî eserlere ait plastik özelliklergösteren taş parçaların gelişigüzel bir şekilde alan içerisinde dağılmış olduğunugördük ve bunların bir kısmının depoya konması ve envanterinin yapılmasıişini gerçekleştirdik. Sonraki dönemlerde de bu faaliyetlere devam etmeyiumuyoruz. Yine bu incelemeler esnasında daha önce kazısına başlandığıhâlde kazısı tamamlanmamış yapılar da tespit edilmiştir. Sonraki sezonlardabu yapıların kazısını da tamamlamaya karar verdik. Kazı mevsimi boyunca İçKale ve arkasında ayrı bir tepe üzerinde bulunan ‘Bakireler Manastırı’ denenyapı kalıntısı dâhil olmak üzere bütün yapılar gezilerek fotoğrafları alınıp bualanlarda ileriki dönemlerde yapılacak kazıların mıntıkaları tespit edilmeyeçalışılmıştır. Ayrıca Kalkolitik Devirden beri yerleşmelere sahne olan ve Ani’yi kabaca doğu, batı ve güneyden çevreleyen Arpaçay ve ona katılan derelerinaktığı vadilerin yamaçlarındaki mağaralarda da incelemelerde bulunuldu.Arkeolojik temizlik faaliyetleri tespit edilen iki alanda birden başlatıldı.Ekip ve işçiler iki gruba ayrıldı. Gruplardan biri, Ebü’l Muammeran Camii’ (12.yüzyıl başı ) nden başlayarak Arslanlı Kapı’ ya doğru uzanan antik yol denenkısımda çalışarak, kazı dönemi bitene kadar bu yolun temizliğini yaptıktansonra ot, diken ve toprakla yine bu antik yol gibi tanınmaz hâle gelmiş Ebü’lMuammeran Camii kalıntısını ve arkasındaki mezar anıtı olduğu söylenen302