TÜBİTAK-BİDEB - Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

TÜBİTAK-BİDEBKatkılarıylaLise Öğretmenleri(Fizik, Kimya, Biyoloji, Matematik)Proje Danışmanlığı Eğitimi ÇalıştayıLise-1(Çalıştay 2011)TABULOJİ GRUBU PROJE RAPORUPROJENİN ADIMAT-TABUPROJE DANIŞMANLARIDoç. Dr. Necla TURANLIHacettepe Üniversitesi/ANKARADoç. Dr. Erdal EKĠCĠÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi/ÇANAKKALEPROJE EKİBİÖzgü TÜRK – Ġnebolu Anadolu Sağlık Meslek Lisesi / KASTAMONUÖmer GÜNGÖR – Anadolu Öğretmen Lisesi / BURDURGökhan KARAASLAN – Merkez Ticaret Meslek Lisesi / BURDURKepez/ÇANAKKALETEMMUZ - 2011

İÇİNDEKİLERŞEKİLLER DİZİNİ………………………………………………………………………………………………………………………3PROJENİN AMACI.........................................................................................................................4GİRİŞ ............................................................................................................................................4MATERYAL VE YÖNTEM................................................................................................................6BULGULAR ve YORUM..................................................................................................................8SONUÇ ve ÖNERİLER..................................................................................................................10TEŞEKKÜR………………………………………………………………………………………………………………………………11KAYNAKÇA .................................................................................................................................11PROJE EKİBİ……………………………………………………………………………………………………………………………132

ŞEKİLLER DİZİNİŞekil 1: Mat-Tabu Geometri Oyun Kartları-1……..........................................................................6Şekil 2: Mat-Tabu Geometri Oyun Kartları-2……….......................................................................7Şekil 3: Mat-Tabu Matematik Oyun Kartları-1............................................................................7Şekil 4: Mat-Tabu Matematik Oyun Kartları-2……......................................................................8Şekil 5: Dizi kavramının yer aldığı mat-tabu oyun kartı…….........................................................9Şekil 6: Silindir kavramının yer aldığı mat-tabu oyun kartı………………………………………………………9Şekil 7: İntegral kavramının yer aldığı mat-tabu oyun kartı…...................................................103

PROJENİN AMACI:Lise öğrencilerine yönelik matematik dersini ilgi çekici bir ders haline getirmenin farklıyöntemleri vardır. Bu projede oyunla öğretim yöntemi kullanılarak, öğrencilerin olumsuztutuma sahip oldukları Matematik ve Geometri dersleri daha eğlenceli hale getirilmesi,öğrencilerin sahip olduğu matematiksel kavramların kalıcılığının sağlanması ve matematikselkavramlar arasındaki ilişkilerin öğrenciler tarafından daha iyi anlaşılması hedeflendi.GİRİŞLiteratürde öğrencilerin matematik tutumları ile ilgili yapılan araştırmalar sonucunda,Matematik dersinin öğrenciler tarafından çoğu zaman sıkıcı ve anlaşılması zor olan bir dersolarak algılandığı ortaya çıkmıştır (Yurtluk, 2003; Yıldız, 2006; Akdemir, 2006; Aksoy, 2010).Aslında matematik psikolojik olarak merak uyandıran ve ilgi çeken bir bilimdir (Meb, 2005).Matematik dersine yönelik tutumu Neale (1969) “matematiği sevme ya da sevmeme,matematiksel aktivitelerle uğraşma ya da onlardan kaçma eğilimi, kişinin matematikte iyi ya dakötü olacağı inancı ve matematiğin faydalı ya da faydasız olduğu inancı” nın toplam bir ölçüsüolarak tanımlamaktadır (Akgün, 2002; Akt. Yıldız, 2006). Akdemir (2006), öğrencininmatematiğe karşı olumlu ya da olumsuz tutum geliştirmesinin, matematik ile ilgili geçirdiğideneyimlere bağlı olduğunu belirtmektedir. Bu deneyimler; anne, baba ve öğretmendavranışları, derste kullanılan yöntemler, başarısızlık vb. dir.Altun (2001)’a göre, matematik dersine yönelik olumlu tutumun geliştirilebilmesi içinaşağıdaki önlemler alınabilir (Yıldız, 2006): Matematiğin eğlendirici, dinlendirici yanı öğrencilere tanıtılmalı matematiköğretiminde oyunlaştırılmış etkinliklere yer verilmelidir. Matematik etkinlikleri sırasında öğrencilerin kendi düşüncelerini açıklamaları için fırsatverilmeli, daha iyi durumda olanların hızlı çözümlerinin yavaş olan öğrencileri blokeetmesi önlenmelidir. Her öğrencinin derse katılımı sağlanmalıdır.Oyun, fiziksel ve zihinsel yeteneklerle sosyal uyum ile duygusal olgunluğu geliştirmekamacıyla, gerçek hayattan farklı bir ortamda yapılan, sonunda maddi bir çıkar sağlamayan,kendine özgü belirli kurallara sahip, sınırlandırılmış yer ve zaman içinde süren, gönüllü katılımyoluyla toplumsal grup oluşturan ve katılanları tümü ile etkisi altında tutan eğlenceli biretkinliktir (Akandere, 2003; Birktirir, 2008).Aksoy (2010) öğrencilerin matematiği sevmesi ve başarılı olabilmesi için öğretimdedeğişiklikler yapmanın ve yeni yaklaşımlardan, yöntemlerden yararlanmanın faydalı olacağınıbelirtmiştir. Matematik korkusunun daha öğrenci okula başlamadan oluştuğunu ifade edenAksoy (2010), bu korkuyu yenmek için çocukların en çok sevdikleri zaman geçirme yöntemiolan oyun ile matematiği ilişkilendirmenin önemli olduğunu ifade eder. Oyunlar, öğrencilerinbeceri düzeylerini, zevk ve motivasyonlarını yükseltir ve daha hızlı düşünmeyi sağlar.Matematik oyunla birleştirildiğinde çocuklar katılmaya istekli olurlar (Stupiansky ve Nicholas,1999; Aksoy, 2010).4

Matematik derslerinde oyunların kullanılması üzerine araştırma yapan Randel, Morris,Wetzel ve Whitchil (1992) matematik başarısının gelişmesinde oyunların gelenekselöğretimden üstün olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Yaptıkları araştırmalarda ulaştıkları sonuçlaraşağıda ifade edilmiştir. Oyunlar, matematiğin hem alt hem de üst düzey konularında yararlı bulunmuştur. Oyunlar alt düzey beceri ve kavramların öğrenilmesinde, alıştırmalardan daha etkiliolmuştur. Üst düzey içeriği öğretmekte diğer öğretim metotları ile birlikte kullanılır. Onslow (1990) oyunların motivasyonu artırdığından dolayı, öğrenme ortamına ek yararsunduğunu belirtmiştir. Oyunlar öğrencileri oyun süresince aktif kılar ve rekabet becerilerini artırır. Her oyun, kavramların geliştirilmesinin parçalarından biridir. Oyunlar kavramların yeniden gözden geçirilmesinde daha etkilidir. Öğrencilerin matematiksel düşüncelerinin kalıcılığını sağlar. Öğrencilerin matematikten aldıkları zevk ve matematiğe olan güvenleri zamanla azalır.Oyunlar bunu engeller. Öğrencilerin matematiğe karsı pozitif tutumlar geliştirmelerine zemin hazırlar(Aksoy, 2010).Oyun üzerine yapılmış olan literatür çalışması sonucu görülmektedir ki, öğrencilerinderslere karşı tutum düzeylerini artırma ihtiyacı sonucu son yıllarda oyunlarla öğretimyöntemine olan ilgi zaman geçtikçe artmaktadır (Biriktirir, 2008; Tural, 2005; Kayhan, 2004;Güneş, 2010; Özgenç, 2010; Altunay, 2004; Songur, 2006). Oyunlarla öğretim yöntemi ileöğrencilerin bir takım oyunlar yardımı ile eğlenerek ve yarışarak öğrenmeleri sağlanabilir. Herseviye için oyunlar hazırlanabilir. Oyunlar, sınıftaki öğrencilerin derse katılmalarına, dikkatçekmede ve konuların tekrarında yararlıdır (Uğurel, 2003).Hazırlanan oyun, dünyada ve Türkiye’de çok bilinen “Tabu” oyununun matematiköğretimine uyarlanmış halidir. Bu yüzden bu oyunun adına “Mat-Tabu” koyduk. Tabu oyunukelime kartlarının yer aldığı bir oyundur. Oyun en az 4 kişiyle oynanmaktadır. Kelimekartlarında, anlatılması istenilen bir kelime ve kelimenin altında bu kelimeyi anlatırkenkullanılmayacak 3-5 anahtar kelime yer alır. Yarışmacı 1 dakikada mümkün olduğunca çokkelimeyi anlatmaya çalışır.Yaptığımız literatür çalışmasında, tabu oyununun matematik eğitiminde kullanıldığıakademik çalışmaya ve projeye rastlamamıştır. Uğurel (2003), matematik ve oyunun bir aradadüşünmenin bir çok insan için olanaksız olduğunu, çünkü oyunun eğlenceli, zararsız, hoş vakitgeçirme aracı, matematiğin ise zor ve ciddi bir ders olduğunu ifade eder. Ama bu iki kavramınbirbirinden uzak olmadığını belirten Uğurel (2003), matematiksel bilginin üretilmesinde veöğrenilmesinde izlenen somuttan soyuta gitme, basit yapılardan kompleks yapılara ulaşma veonlar üzerinde yorumlar yapmanın, çocukluktan yetişkinliğe doğru oynanılan oyunlariçerisinde de gözlenebildiğini, bu yüzden oyunlar içerisinde matematiği, matematik içerisindede oyunları bulmanın zor olmadığını belirtir.5

Oyunlar ve matematiği bir araya getirerek oluşturulacak “Mat-Tabu” oyunununmatematik eğitiminde kullanılmasının çok faydalı olacağı düşünülmektedir.MATERYAL VE YÖNTEMÇalışmada oyunlarla öğretim yöntemi benimsenerek, matematik ve geometriderslerinde kullanmak amacıyla “Mat-Tabu” oyunu oluşturulmuştur. Proje sürecinde ilk olarakortaöğretim matematik ve geometri öğretim programları incelenerek oyunda anlatılmasıistenen 68 kavram belirlenmiştir. Daha sonra her bir kavram için, o kavram ile yakından ilişkisiolan 3-5 anahtar kelimeler belirlenmiştir.Projenin ikinci adımında renkli A4 kâğıtları ve mukavvalar 10cm x 7cm boyutlarındakesildi ve renkli A4 kâğıtları mukavvalara yapıştırıldı. Hazırlanan kartlara belirlenen matematikve geometri kavramları yazıldı. Her kavramın altına o kavram anlatılırken söylenmesi yasakolan anahtar kelimeler yazıldı. Böylece, oyunun en önemli araçları olan kelime kartlarıhazırlanmış oldu.Hazırlanan oyun kartları Şekil 1,2,3 ve 4’de verilmiştir.Şekil-1: Mat-Tabu Geometri Oyun Kartları-16

Şekil-2: Mat-Tabu Geometri Oyun Kartları-2Şekil-3: Mat-Tabu Matematik Oyun Kartları-17

Şekil-4: Mat-Tabu Matematik Oyun Kartları-2BULGULAR VE YORUMMat-Tabu Oyununun Kuralı: Oyun en az 4 kişiyle oynanır. İki takım halinde yarışacak olan öğrencilerden, takımdaki bir kişi kelime kartlarındakikelimeleri, anahtar kelimeleri söylemeden arkadaşlarına bir dakika içinde anlatmayaçalışacaktır. Ancak takımdaki diğer kişiler, anahtar kelimelerden hangisini söylerse,anlatan kişi o anahtar kelimeleri kullanabilecektir. Kelimeyi anlatan yarışmacı matematiksel kavramları, kelimeleri bölerek anlatamaz. Yarışmacı, matematik ve geometri kavramlarını anlatırken, o kavramın günlük hayattakiuygulamalarından ve ilişkili olduğu matematiksel kavramlardan yararlanabilir.Matematik ile ilgisi olamayan eş anlamlı kelimelerden yola çıkarak kavramı anlatamaz.Eğer anlatmaya çalışırsa uyarı (sesli uyarı) alır. Kelimeyi bilen takım, bir puan kazanacak, ancak kelimeyi anlatan yarışmacı yasakkelimelerden birini söylerse bir uyarı alacak. İkinci uyarıda bir puanı silinecektir. 10 puana ulaşan takım oyunu kazanacaktır.8

Örnek: Dizi, Silindir ve İntegral Kavramlarının Yer Aldığı Oyun KartlarınınAnlatılmasıŞekil 5: Dizi kavramının yer aldığı mat-tabu oyun kartıDizi:Dizi kavramını anlatacak öğrenci, seri, ıraksak, indis, aritmetik ve geometrik kelimelerinitakım arkadaşları bu kelimeleri söylemeden kullanamaz. Şu şekilde anlatabilir. Örneğin,başlangıç ve genel terimi vardır, n’ye değer verdikçe farklı sıradaki terimlerini buluruz, limitinialabiliriz, en büyük alt sınırı (EBAS) ve en küçük üst sınırı (EKÜS) olabilir, yakınsak olabilir.Ancak yarışmacı, televizyonda izleriz, her akşam çıkar gibi matematikle ilgisi olmayan ifadelerkullanamaz.Şekil 6: Silindir kavramının yer aldığı mat-tabu oyun kartıSilindir:Yarışmacı, taban, daire ve yükseklik kelimelerini takım arkadaşları söylemedikçekullanamaz. Örneğin, yarışmacı “soba borusu hangi geometrik şekle benzer” sorusunu takım9

arkadaşlarına sorup silindir cevabını hemen alabilir. Böylece, öğrenci günlük hayatta gördüğünesneleri geometri ile ilişkilendirmiş olur. Ancak, yarışmacı silmek (temizlemek) kelimesindensilindiri anlatamaz.Öğrenciler mat-tabu oyunundaki kelimeleri anlatırken, anlattığı kavramın ilişkili olduğukavramları hatırlamaya çalışacak, o kavramın hangi disiplinlerle ilişkili olduğunu düşünecektir.Örneğin öğrenci, integral kavramını anlatacaktır.Şekil 7: İntegral kavramının yer aldığı mat-tabu oyun kartıÖğrenci alan kelimesini söyleyemez. Ancak şu soruyu sorduğunda; “bir kenarı a cm olankarenin formülü neyi verir?” takım arkadaşları alan kelimesini söyleyebilir. Daha sonrakelimeyi anlatan öğrenci “eğrinin altında kalan alanı nasıl bulabilirsiniz?” diye sorduğundatakım arkadaşları integral cevabını bulabilir.SONUÇ ve ÖNERİLERMat-Tabu oyunu, kavramların tekrar edilmesinde etkilidir. Mat-Tabu oyunu en az 4kişiyle ve istenildiğinde sınıftaki tüm öğrenciler ile birlikte oynanabilir. Sonuç olarak sınıftakitüm öğrenciler, oyun sürecinde aktif katılım sağlarlar. Böylece, Aksoy (2010) ve Uğurel (2003)in yaptığı çalışmalarda vurguladığı aktif katılım sağlanmış olur.Mat-Tabu oyunu tüm ortaöğretim matematik ve geometri derslerinde uygulanabilir.Öğretmen bu oyunu hangi sınıf düzeyinde oynatmak istiyor ise o sınıf düzeyi ile ilgilikavramların yer aldığı kartları seçip, oyunu oynatabilir.Bu proje sonucunda öğretmenlere ve araştırmacılara yönelik öneriler; Mat-Tabu oyunu diğer derslerde (disiplinlerde) de uygulanabilir. Hangi derstekullanılmak isteniyor ise o ders ile ilgili kavramlar ve o kavramla ilgili anahtar kelimelerbelirlenerek oyun kartları oluşturulabilir. Matematik öğretiminde oyunun önemli bir yeri olduğu için farklı popüler oyunlar damatematik dersine uyarlanabilir. Öğretmenler, her oyunu bilemeyebilir. Bu yüzden10

öğrencilere proje ödevi olarak farklı oyunları matematik dersine uyarlamalarıistenebilir. Mat-Tabu oyunu öğrencilerin dikkatinin dağıldığı zamanlarda öğrencilerin derse ilgisiniçekmek için ve konu anlatımı sonunda anlatılan konunun pekiştirilmesi içinkullanılabilir.TEŞEKKÜRÜlkemizin farklı illerinden gelen öğretmenlerin yeni ufuklar açmak amacıyla bir arayatoplanmasını sağlayan, bize tüm imkânları ile destek olan, bizim mesleki geliĢimimize katkıdabulunan ve bu çalıĢtay boyunca bize karĢı sergilediği anlayıĢlı tutumundan dolayı ÇalıĢtayKoordinatörü Sayın Prof. Dr. Mehmet AY hocamıza; sunuları ve çalıĢmalarıyla bizi aydınlatan,yönlendiren, destek veren, her sorunumuzda yanımızda olan, engin bilgileriyle projemizebüyük katkıda bulunan danıĢman hocalarımız Sayın Doç. Dr. Erdal EKĠCĠ ve Sayın Doç.Dr.Necla TURANLI’ya; özverili bir Ģekilde bu proje sürecinin her adımında bizim yanımızda olanve desteğini bizden esirgemeyen Matematik Alanı Sorumlu Teknisyeni Gözde GÜLġĠN’e ,olaylara farklı açılardan bakmamız gerektiğini hatırlatan ve oynattığı oyunlar ile oyununöğrenmede ne kadar etkili olduğunu gösteren Sayın Uğur DEĞĠRMENCĠOĞLU hocamıza,sunuları ile bizleri aydınlatan, fizik, kimya, biyoloji alanlarındaki son geliĢmelerden bizihaberdar eden tüm danıĢman hocalarımıza, Çanakkale ġehitlikleri ve Çanakkale Ģehirgezisinde, sahip olduğu bilgileri bizimle paylaĢan, milli ve manevi duygularımızın kabarmasınasağlayan Sayın Yrd. Doç. Dr. Ahmet ESENKAYA hocamıza; bu çalıĢtay süresince çalıĢtayınverimli bir Ģekilde devam etmesini sağlamak için özverili çalıĢmalarından dolayı tüm çalıĢtayekibine; konukseverliği ve hizmetlerinden dolayı AOTML çalıĢanlarına ve verimli bir çalıĢtayortamı oluĢmasında katkısı bulunan tüm katılımcı arkadaĢlara ve desteklerinden dolayı ÇOMÜve TÜBĠTAK’a teĢekkür ederiz.KAYNAKÇAAkdemir, Ö. (2006). İlköğretim Öğrencilerinin Matematik Dersine Yönelik Tutumları ve BaşarıGüdüsü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi,İzmir.Aksoy, N.C. (2010). Oyun Destekli Matematik Öğretiminin İlköğretim 6.Sınıf ÖğrencilerinKesirler Konusundaki Başarı, Başarı Güdüsü, Öz-Yeterlik ve Tutumların Gelişimlerine Etkisi.Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.Altunay, D. (2004). Oyunla Desteklenmiş Matematik Öğretiminin Öğrenci Erişisine ve KalıcılığaEtkisi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.Biriktirir, A. (2008). İlköğretim 5. Sınıf Matematik Dersi Geometri Konularının VerilmesindeOyun Yönteminin Erişiye Etkisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Selçuk Üniversitesi, Konya.11

Güneş, G. (2010). İlköğretim İkinci Kademe Matematik Öğretiminde Oyun ve EtkinliklerinKullanımına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek LisansTezi, Kafkas Üniversitesi, Kars.Hasbro, Tabu Oyunu, Parker.Kayhan, H. C. (2004). Yaratıcı Dramanın İlköğretim 3.Sınıf Matematik Öğrenmeye, BilgilerinKalıcılığına ve Matematiğe Yönelik Tutumlara Etkisi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.MEB (2005). Ortaöğretim Matematik Dersi 9-12.Sınıflar Öğretim Programı, Ankara.MEB (2010). Ortaöğretim Geometri Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı, Ankara.MEB (2010). Ortaöğretim Geometri Dersi 9-10.Sınıflar Öğretim Programı, Ankara.Özgenç, M. (2010). Oyun Temelli Matematik Etkinlikleriyle Yürütülen Öğrenme OrtamlarındanYansımalar. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ, Trabzon.Uğurel, I. (2003). Orta Öğretimde Oyunlar ve Etkinlikler ile Matematik Öğretimine İlişkinÖğretmen Adayları ve Öğretmenlerin Görüşleri. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.Songur, A. (2006). Harfli İfadeler ve Denklemler Konusunun Oyun ve BulmacalarlaÖğrenilmesinin Öğrencilerin Matematik Başarı Düzeylerine Etkisi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.Tural, H. (2005). İlköğretim Matematik Öğretiminde Oyun ve Etkinliklerle Öğretimin Erişe veTutuma Etkisi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz EylülÜniversitesi, İzmir.Yıldız, S. (2006). Üniversite Sınavlarına Hazırlanan Dershane Öğrencilerinin Matematik DesineKarşı Tutumları. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, HacettepeÜniversitesi, Ankara.12

PROJE EKİBİÖzgü TÜRK12.05.1980 Kahramanmaraş’ın Elbistan ilçesinde doğdu. İlkokul, ortaokul ve liseöğrenimini Kahramanmaraş’ta tamamladı. 2003 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim FakültesiOFMA Bölümü Matematik Eğitimi Anabilim dalını bitirdi. Evli ve bir kız çocuğu sahibi olan ÖzgüTürk’ün görev yaptığı okullar, 2003-2006 yılları arasında Elbistan Çok Programlı Lisesi, 2006-2010 yılları arasında A. Nilüfer Kadayıfçıoğlu Anadolu Kız Teknik ve Meslek Lisesinde görevyaptı. 2010 yılında göreve başladığı İnebolu Anadolu Sağlık Meslek Lisesi’nde görevinisürdürmektedir.Ömer GÜNGÖR11.08.1980 Mersin’in Tarsus İlçesinde doğdu. İlkokul, ortaokul ve lise öğreniminiMersin’de tamamladı. 2000 yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat FakültesiMatematik Bölümünü bitirdi. Evli olan Ömer Güngör’ün görev yaptığı okullar, 2000-2005 yıllarıarasında Erzincan Anadolu Lisesi, 2005-2009 yılları arasında Burdur USO Anadolu Lisesindegörev yaptı. 2009 yılında göreve başladığı Burdur Anadolu Öğretmen Lisesi’nde görevinisürdürmektedir.Gökhan KARAASLAN29.07.1987 Aydın’ın Nazilli İlçesinde doğdu. İlkokul, ortaokul ve lise öğreniminiNazilli’de tamamladı. 2010 yılında Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi OFMABölümü Matematik Eğitimi Anabilim Dalını bitirdi. Şu an Marmara Üniversitesi Eğitim BilimleriEnstitüsü OFMA Bölümünde yüksek lisans yapıyor. Evli olan Gökhan KARAASLAN 2010 yılındagöreve başladığı Burdur Ticaret Meslek Lisesi’nde görevini sürdürmektedir.13