SURİYE’NİN <strong>DURUMU</strong>, <strong>ABD</strong> - <strong>RUSYA</strong> <strong>VE</strong> TÜRKİYE’NİN <strong>TUTUMU</strong>Harita 3: Suriye Arap Cumhuriyeti İdari Haritası (www.google.com.tr)17 Kasım 1970 tarihinde gerçekleşen askeri darbe sonucunda,milliyetçi grup içinde yer alan Hava Kuvvetleri Komutanı Hafız Essadiktidara gelmiştir. Darbeden hemen sonra Başbakanlık görevini deüstlenen Essad, Mart 1971'de 7 yıl için cumhurbaşkanı seçilmiştir. 1978,1985 ve 1991 yıllarında yapılan halk oylamaları ile cumhurbaşkanlığıgörevini sürdürmüştür. İktidarı döneminde <strong>ABD</strong> ve Sovyetler Birliği iledengeli bir politika izlemiştir. Ancak terör örgütüne verdiği destek,Türkiye ile ilişkilerini olumsuz yönde etkilemiştir. Hafız Essad’ın vefatıüzerine oğlu Beşar Essad, anayasanın cumhurbaşkanlığı yaşı ile ilgilimaddesinde yapılan değişiklik sonucunda 17 Temmuz 2000 tarihindecumhurbaşkanlığı görevine getirilmiştir. Beşar Essad döneminde Türkiyeve Suriye ilişkileri daha olumlu bir yapıya bürünmüş, karşılıklıanlaşmalar ile sorunların büyük bir kısmı çözülmüş ve son olarak vize317
TAŞKIN DENİZsıkıntısı kaldırılmıştır (Konya Ticaret Odası, 2008:2). Ancak sondönemde yaşanan Arap Baharı sürecinde ilişkiler tekrar bozulmuştur.Suriye’nin yüzölçümü yaklaşık 190.000 km²’dir. 2010 verilerine göreyaklaşık 20 milyon nüfusa sahip olan Suriye’de etnik açıdan nüfusun %90’ını Araplar oluşturmaktadır. Resmi dilin Arapça olduğu ülkede Kürtçeve Ermenice diğer yaygın dilleri oluşturmaktadır. Dini açıdan ise nüfusun% 75’’ini Sünni Müslümanlar ve % 15’ini Şiiler, Nusayriler, Musevilerve diğerleri meydana getirmektedir. Başlıca şehirleri; Hama, Humus,Lazkiye, Tartus ve başkent Şam (Dımaşk, Damas, Damascus,Damasco)’dır. En önemli gelir kaynağı, petrolden elde edilen gelirdir.İşsizlik oranının yüksekliği önemli bir sorundur.SURİYE’DE YAŞANAN İSYAN SÜRECİArap Baharı Tunus’tan Bahreyn’e kadar otoriter rejimlerisarsarken, bir sonrakinin Suriye rejimi olacağı dile getirilmekteydi,beklenen de oldu. 15 Mart 2011 tarihinde Suriye’de isyan süreci başladı.Suriye ile Tunus, Mısır ve Libya’daki otoriter yönetimleringörünüşteki benzerlikleri çarpıcıdır. Tunus ve Mısır’da olduğu gibiSuriye’de de tek parti rejimi, devleti yıllardır yönetmektedir. Yaklaşık 50yıldır, tıpkı Kuzey Afrika’daki benzerleri gibi, olağanüstü halkanunlarıyla yönetilmekte ve siyasi katılım çağrıları bastırılmaktadır(Brönning, 2011:50). Bu benzerliklere karşın Suriye ile Mısır, Fas, Tunusve Cezayir arasında pozitif ve negatif yönlü önemli farklılıklar dabulunmaktadır.Her şeyden önce yıllardır devlet yönetimine egemen olan Essadailesi, orduyu rejimle bütünleştirerek güçlü bir siyasi güvenlik ağı veAlevileri merkezi görevlere yerleştirerek sadık bir alevi yapılanmasıoluşturmuştur. Bu durum, Suriye’yi savunma konusunda daha güçlükılmakta ve Beşşar Essad’ın göstericilere karşı güç kullanma tehdidiniTunus ya da Mısır’a göre daha da artırmaktadır.Suriye’yi ayıran diğer bir özellik ise, Beşar Essad’ın Aleviazınlıkla olan sıkı bağıdır. Siyasi gözlemciler; Essad’ın sahip çıktığı buazınlık statüsünün, uzun vadeli istikrara zarar vereceğini düşünmektedir(Brönning, 2011:51).318