Yataklı tedavi kurumları - Türkiye Kalkınma Bankası

SEKTÖRELARAŞTIRMALARYATAKLITEDAVİKURUMLARI.TÜRKİYE KALKINMABANKASI A.Ş.ARAŞTIRMA MÜDÜRLÜĞÜAralık 2005ANKARA

ISBN 975-7406-79-1© Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.Ömür GENÇKd.UzmanTürkiye Kalkınma Bankası A.Ş.Araştırma Müdürlüğüİzmir Cad. No.35 Kızılay/ANKARATel: (0312) 417 92 00Faks: (0312) 417 01 47Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş Matbaasında çoğaltılmıştır.

İÇİNDEKİLERSayfaNoTABLOLAR LİSTESİ ..........................................................................................iiGRAFİKLER LİSTESİ ........................................................................................iiiGİRİŞ .................................................................................................................. 11. SEKTÖRÜN VE HİZMETİN TANIMI ............................................................... 52. TÜRKİYE’DE YATAKLI TEDAVİ KURUMLARININ GELİŞİMİ ...................... 92.1. Kurum Sayısı ve Yatak Sayısındaki Gelişmeler ....................................... 92.2. Hekim Başına Düşen Nüfus ve Sağlık Harcamaları ................................. 162.3. Yataklı Tedavi Kurumlarının Hizmetleri .................................................... 202.4. Teşvik Belgelerine Yansıyan Yatırımlar ................................................... 232.5. Kamu Yatırım Tahsisleri ........................................................................... 263. BEKLENTİLER VE ANALİZLER .................................................................... 283.1. Swot Analizi ve Temel İtici Güçler ............................................................ 283.2. Sosyal Güvenlik ve Sağlıkta Dönüşüm Projesi ........................................ 303.2.1. Sosyal Güvenlik Kavramının Tanımı ........................................... 303.2.2. Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Genel Sağlık SigortasıYasa Tasarısı .................................................................................. 324. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ....................................................... 37i

SayfaNoEKLER ................................................................................................................ 41EK 1. Türkiye'deki Hastanelerin Coğrafi Bölgelere, İllere ve KurumlaraGöre Yatak Sayısı ve 10.000 Nüfusa Düşen Yatak Sayısı ................... 42Ek 2. Coğrafi Bölgelere ve İllere Göre Sağlık Hizmetleri veHizmet Değerlendirmesi ......................................................................... 46Ek 3. Hazine Müsteşarlığı’ndan Hastane Yatırımı İçin Teşvik BelgesiAlmış Yatırımların İller İtibariyle Dağılımı ............................................... 50Ek 4. Sağlıkta Dönüşüm Programı ................................................................. 54Ek 5. Genel Sağlık Sigortası Yasa Taslağı ..................................................... 60YARARLANILAN KAYNAKLAR ........................................................................ 70ii

TABLOLAR LİSTESİSayfaNoTablo 1 :Türkiye’de Yataklı Tedavi Kurumlarının ve Yatak Sayısının Gelişimive 10.000 Nüfusa Düşen Yatak Sayısı .............................................. 10Tablo 2 : Yataklı Tedavi Kurumlarının Kurumlara Göre Dağılımı ..................... 11Tablo 3 : Yataklı Tedavi Kurumlarının Bölgelere Göre Dağılımı ...................... 12Tablo 4 : Türkiye'de Hekim Sayısı ve Bir Hekime Düşen Nüfus ....................... 17Tablo 5 : Kişi Başına Düşen Sağlık Harcaması ................................................ 18Tablo 6 :Seçilmiş OECD ve AB Bölgesi Ülkeleri Sağlık HarcamalarınınGSYİH’ya Oranları ............................................................................. 19Tablo 7 : Kurumlara Göre Poliklinik ve Yatan Hasta Sayısı ............................ 20Tablo 8 : Hastanelerin Kurumlara Göre Hizmet Değerlendirmesi .................... 22Tablo 9 : HDTM Tarafından Verilen Yatırım Teşvikleri ..................................... 24Tablo 10 : Sağlık Sektörü Kamu Yatırım Tahsisleri ............................................ 26iii

GRAFİKLER LİSTESİGrafik 1 : Kurum ve Yatak Sayısının Gelişimi ................................................... 10Grafik 2 : Yatak Sayısının Kurumlara Göre Dağılımı ........................................ 11Grafik 3 : Bölgelere Göre Kurum ve Yatak Sayısının Dağılımı ......................... 13Grafik 4 : Seçilmiş İllere Göre 10.000 Nüfusa Düşen Yatak Sayısı .................. 14SayfaNoGrafik 5 :Kişi Başına Sağlık Harcaması ve Sağlık HarcamalarınınGSMH İçindeki Payı .......................................................................... 18Grafik 6 : Poliklinik Muayene Sayısı ve Yatan Hasta Oranı .............................. 21Grafik 7 : Kurumlara Göre Yatak İşgal Oranı .................................................... 23Grafik 8 :Grafik 9 :Hastane Yatırımı İçin Alınan Teşvik Belge Sayısı veYatırım Tutarı .................................................................................... 25Seçilmiş İller İtibariyle 1995-2005 Döneminde AlınanHastane Teşvikleri ............................................................................. 26iv

GİRİŞCumhuriyet döneminde, ekonomik alanda önemli atılımlar yapılmış ve sanayileşmeyolunda çeşitli sektörlerde rekabetçi kabul edilebilecek bir yapıya kavuşulmuşolmasına rağmen, sağlık sektöründe ekonomik alanda sağlanan başarıya paralel birgelişme sağlanamamıştır. Türkiye'nin sağlık altyapısında, günümüze kadar sağlananiyileşmeye rağmen sağlık göstergeleri hâlâ dünya ortalamasının oldukçagerisindedir.Bugün gelişmiş ve belirli bir refah seviyesine ulaşmış olan ülkeler, insan unsurunayapılan yatırım olması nedeniyle, sağlık hizmetlerinin nitelik ve nicelik yönündeniyileştirilmesi İçin artan oranda kaynak tahsis etmektedirler. İktisadi kalkınmanın datemel unsuru olan insanın sağlığının korunup, geliştiriImesi ve hastalıklarının tedaviedilmesi için, kalkınmış ülkeler Gayri Safi Milli Hasılaları (GSMH)'ndan daha fazlapay ayırabilmektedir.Türkiye sağlık hizmetlerinde gerek nitelik gerekse nicelik açısından AB ve OECDülkelerinin oldukça gerisinde kalmaktadır. Söz konusu bu olumsuz şartlar, hemenhemen bütün sağlık göstergelerinde dikkati çekmektedir. Bununla birlikte ülke içindesağlık koşulları ve sağlık altyapısı da bölgelere göre önemli dengesizliklergöstermektedir.Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda insan sağlığı toplumsal kalkınmanın temeliolarak tanımlanmakta olup, yaşam kalitesinin ve süresinin artırılması esas olarakalınmaktadır.Sağlık hizmetlerinin eşitlik ve hakkaniyet içinde, halkın ihtiyaç ve beklentilerineuygun, kaliteli, ulaşılabilir, verimli bir şekilde, bölgeler ve sosyoekonomik gruplararası sağlık düzeyi farklılıklarını azaltıcı, çağdaş yaşamın gerekleriyle uyumlu, hasta1

haklarına saygılı bir şekilde sunulması temel ilkeleri oluşturmaktadır. Bu planda,bireylerin ve ailelerin bilinçlendirilmesi, bilgilendirilmesi yoluyla toplum sağlığınınkorunması ve geliştirilmesi hedeflere ulaşmada önde gelen stratejilerdendir.Sekizinci plan çerçevesinde, koruyucu sağlık hizmetleri sunumunun birinci basamaksağlık hizmet birimleriyle entegre edilerek etkinleştirilmesi, bebek ve çocuklarınyaşama sağlıklı başlaması, ergen ve gençlerin sağlıklarını koruma, geliştirme bilgive becerisine sahip olmaları, kişilerin özürlülükten ve hastalıktan uzak, yaşamsüresinin ve kalitesinin artırılması, özellikle yaşlıların yaşamsal faaliyetlerini yardımamuhtaç olmadan sürdürebilmeleri ve topluma katkılarının devamının sağlanmasıhedeflenmektedir.Gerek hizmet sunumunda etkili yönetim, gerekse hizmetlerin finansmanıkonularında etkili çözüm getirilmesi, sağlık alanındaki reformların temel konularınıoluşturmaktadır. Hizmetlerin etkililiğini artırmak üzere, iyi işleyen bir sevk sistemininkurulması, kentsel kesimde özellikle birinci basamakta sunulan evde ve ayaktantedavi edici hizmetlerin kapasitesinin geliştirilmesi için yapılandırma ihtiyaçlarıöncelikli konular olarak vurgulanmaktadır.Bunun yanı sıra, tedavi edici hizmetlerde kalitenin artırılması, kaynakların akılcıkullanımı ve hastanelerin ihtiyaçlara cevap verebilmesini sağlamak üzere yönetimkapasitelerinin geliştirilmesi, idari ve mali açılardan özerk hale getirilmelerihedeflenmektedir.Ülkemizde sağlık düzeyi ile sağlık hizmetlerinin mevcut durumu dikkate alınarak,öncelikli sağlık hedefleri ve bu hedeflere ulaşmayı sağlayacak stratejilerinbelirlenmesi ilgili bütün kurum ve kuruluşların (DPT, ilgili Bakanlıklar, diğer ilgilikamu ve özel kurum ve kuruluşlar, meslek örgütleri, üniversiteler, sivil toplumörgütleri vb.) katılımı ile gerçekleştirilen “Ulusal Sağlık 21 Politikası” SağlıkBakanlığı’nın koordinasyonunda gerçekleştirilmiştir. Yapılan sektörler arası2

çalışmalar sonucunda, “Sağlık 21, Herkese Sağlık, Türkiye’nin Hedef ve Stratejileri”(Aralık-2001) dokümanı hazırlanmış ve yayınlanmıştır.Bu temel amaç doğrultusunda, 21’nci yüzyılın ilk 25 yılı için ulusal hedef vestratejiler belirlenmiştir. Ulusal Sağlık 21 Politikası’nın ana hedefleri;HEDEF 1: 2020 yılına kadar uygulanacak kademeli programlar sonucunda toplumsağlığı açısından önemli bulaşıcı hastalıkların kontrolünü, eliminasyonunu ya daeradikasyonunu sağlamak.HEDEF 2: 2020 yılına kadar, toplum sağlığı açısından önemli bulaşıcı olmayanhastalıkların sıklığını ve bunlara bağlı erken ölüm, sakatlık ve iş göremezliğiazaltarak, yaşam kalitesini yükseltmek.HEDEF 3: 2020 yılına kadar, kaza, şiddet ve afetlere bağlı yaralanmaları,sakatlıkları ve ölümleri önemli ölçüde azaltmak ve bunun sürekliliğini sağlamak.HEDEF 4: 2020 yılına kadar bütün yeni doğanların, bebeklerin ve okul öncesiyaşlardaki çocukların yaşama sağlıklı başlamalarını ve sürdürmelerini sağlamak.HEDEF 5: 2020 yılına kadar, üreme ve cinsel yaşamdan kaynaklanan sağlıksorunlarını en az % 50 azaltmak.HEDEF 6: 2020 yılına kadar, tütün, alkol, uçucu maddeler ve psikoaktif ilaç gibibağımlılık yapan maddelerin kullanımını, yetersiz fizik aktivite ve kötü beslenme gibisağlığı olumsuz etkileyen faktörleri mümkün olan en alt düzeye indirmek.HEDEF 7: 2020 yılına kadar, ergen, yaşlı ve özürlülerin daha sağlıklı olmalarını vetoplum içinde daha aktif rol almalarını sağlamak.HEDEF 8: 2020 yılına kadar, halkın psiko-sosyal iyilik durumunu geliştirmek ve ruhsağlığı sorunu olan kişilerin özel bakım almalarını sağlamak.HEDEF 9: 2020 yılına kadar, toplumdaki bireyleri evde, okulda, işyerinde veyaşanılan her yerde daha sağlıklı bir ortamda yaşama imkanına kavuşturmak. Buprogramın temel amacı; Türkiye’de sağlık göstergelerini iyileştirerek; beklenenyaşam sürelerini uzatmak, yaşam kalitesini iyileştirmek, bölgeler ve gruplararasındaki sağlık düzeyi farklılıklarını mümkün olduğunca azaltmaktır.3

HEDEF 10: Toplumun tüm kesimlerine “ulaşılabilir, kabul edilebilir ve kullanılabilir”kaliteli sağlık hizmeti sunmak, hizmet ağını bölgesel ve sosyal farklılıkları giderecekşekilde yayarak, sürekliliğini sağlamak,olarak belirlenmiştir.Bundan sonraki aşama, belirlenen bu hedeflerin ülke politikası olarak kalkınmaplanlarında yer almasını ve ilgili tüm kurum ve kuruluşların eylem planlarına buhedefleri entegre etmelerini ve uygulamalarını sağlamaktır.Ülkemiz sağlık sektörünün içinde bulunduğu sorunları çözmek ve sağlıkhizmetlerinin AB ve OECD ülkeleri standartlarına ulaştırılması başta devletin temelgörevi olmakla birlikte, çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmanın da temelgöstergelerinden birini oluşturmaktadır.Bu çalışmada sağlık sektörünün tedavi edici sağlık hizmetlerinden olan yataklıtedavi hizmetleri ile ilgili bölümü incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde yataklıtedavi kurumlarına yönelik tanımlamalar yapılmış ve ikinci bölümde Türkiye’deyataklı tedavi kurumlarının mevcut durumu ve gelişimi incelenerek, yataklı tedavikurumlarının yapmış oldukları hizmetler ve bu hizmetlerin başta AB ülkeleri ve çeşitliOECD ülkeleri ile mukayesesi yapılmıştır.Çalışmanın üçüncü bölümünde sağlık sektörüne yönelik SWOT analizi verilirken,sosyal güvenlik ve sağlıkta dönüşüm programıyla ilgili bilgiler sunulmuştur.4

1. SEKTÖRÜN VE HİZMETİN TANIMISağlık sektörü, sağlık elde etmek ve toplumu sağlıklı kılmak amacınıgerçekleştirmek üzere, çok geniş bir alanı kapsayan sağlıkla ilgili mal ve hizmettüründeki her türlü ürünü üretmek ve tüketmek üzere kurulan sistem ve alt sistemlerve bunların içinde yer alan kişi, kurum, kuruluş, statü, ürün vb. unsurların tümünübelirtmek için kullanılan genel ve kapsayıcı bir kavramdır.Sağlık sektörünün başlıca hizmetleri ise aşağıdaki gibi sınıflanabilir:• Üst kademe sağlık yönetimi hizmetleri,• Sağlık insangücü eğitimi hizmetleri,• Koruyucu sağlık hizmetleri,• Yataklı tedavi hizmetleri,• Ayaktan tedavi hizmetleri,• Poliklinik ve muayenehane hizmetleri,• Laboratuvar hizmetleri,• İlaç, aşı, serum vb. üretim ve satış hizmetleri,• İlaç dağıtım hizmetleri,• Eczane hizmetleri,• Tıbbi cihaz ve tıbbi malzeme üretim ve satışı,• Ortez ve protez üretim ve satışı,• Ambulans hizmetleri,• Adli tıp hizmetleri,• Hudut ve sahiller sağlık hizmetleri,• Sağlık güvenliği hizmetleri .Bu tanımlamadan da anlaşılacağı üzere; sağlık hizmetleri, koruyucu, tedavi edicive rehabilitasyon hizmetleri olmak üzere üç başlık altında toplanmaktadır.5

Koruyucu Sağlık Hizmetleri: Kişinin ve toplumun sağlığının korunup-geliştirilmesiiçin kişiye ve çevreye yönelik olarak alınacak tedbirlerin tümünü ifade eder. Buhizmetlerin maliyeti düşük, etkisi yüksek olup, tipik birer kamu ekonomisi üretimiolarak kabul edilirler.Koruyucu sağlık hizmetleri, dışsal faydası en fazla olan sağlık hizmetidir. Aşılama,içme suyu ve yiyeceklerin denetlenmesi, ana-çocuk sağlığı, çevresel riskunsurlarının denetimi. verem-sıtma-trahom-frengi-cüzzam denetimi, erken teşhisgibi faaliyetler koruyucu sağlık hizmetleridir.Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri: Hastalık riskinin ortaya çıkması durumunda verilensağlık hizmetleridir. Tedavi hizmetleri ayakta tedavi, yataklı tedavi ve evde bakımşeklinde sınıflandırılabilir. Bunlardan yataklı tedavi sistemi en pahalı sistemdir.Koruyucu sağlık hizmetlerine göre, tedavi hizmetlerinde kişisel fayda ön plandadır.Tedavi hizmetleri en uç noktadaki ayakta tedavi birimi veya hastaneden, en üstseviyedeki modern üst müracaat hastanelerine kadar uzanan bir yapı içerisindeverilir.Rehabilitasyon Hizmetleri: Sakat ve işgücünü kaybedenlere işgücü ve çalışmaimkanı sağlanmasına yönelik hizmetler rehabilitasyon hizmetleridir. Bu hizmetlerhekim ve diğer sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi rehabilitasyon ile sosyalçalışmacılar tarafından yapılan iş bulma, işe uyum sağlama gibi sosyalrehabilitasyon aktiviteleridir.Bu çalışmada sağlık sektörünün tedavi edici sağlık hizmetlerinden olan yataklıtedavi hizmetleri ile ilgili bölümü incelenmiştir.Tedavi edici sağlık hizmetleri, halk sağlığı hizmetlerinin temel dallarından biri olup,bu hizmetlerin yerine getirilmesinde hastanelerin ve sağlık merkezlerinin (yataklıtedavi kurumlarının) önemli fonksiyonu bulunmaktadır. Sosyal ve tıbbi örgütün6

önemli birer parçası ve tamamlayıcısı olan bu kurumların, halkın sağlık düzeyininyükseltilmesinde ve hastaların bakım, tedavi ve rehabilitasyonla iyilik ve mutluluğakavuşturulmasında etkin rolü vardır.Tedavi edici hizmetleri yerine getiren yataklı sağlık kurumlarının tanımı "YataklıTedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği "nde (Madde:3-5) şöyle yapılmaktadır:Sağlık Merkezi: Acil vakalar, doğumlar, ateşli hastalar, küçük müdahaleler, kısazamanda iyileşmesi mümkün görülen hastalarla, fiilen görev yapan uzmanlarınbranşlarıyla ilgili hastaların, kabul ve tedavi edildiği ve hükümet tabipliği, ocaktabipliği veya diğer kuruyucu tababet hizmetleri ile acil tedavi hizmetlerinibünyesinde bütünleştiren kurumlardır.Hastane: Hasta ve yaralıların, hastalıktan şüphe edenlerin ve sağlık durumlarınıkontrol ettirmek isteyenlerin, ayaktan veya yatarak müşahade, muayene, teşhistedavi ve rehabilite edildikleri, aynı zamanda doğum yapılan kurumlardır.Yataklı tedavi kurumları fonksiyonlarına göre 4 gruba ayrılır;a) Genel Hastane: Her türlü acil vaka ile, yaş ve cinsiyet farkıgözetmeksizin, bünyesinde mevcut uzmanlık dalları ile ilgili hastalarınkabul edildiği ve ayaktan hasta muayene ve tedavilerinin yapıldığı yataklıkurumlardır.b) Özel Dal Hastanesi: Belirli bir yaş, cinsiyet grubu hastalar ile belirli birhastalığa tutulanların, yahut bir organ veya organ grubu hastalarınınmüşahade, muayene, teşhis ve tedavi edildikleri yataklı kurumlardır.c) Rehabilitasyon Merkezleri ve servisleri:Organ, sinir, adale ve kemiksistemi hastalıkları ile kaza ve yaralanmalar veya cerrahi tedaviler sonucu7

meydana gelen arıza ve sakatlıkların tıbbi rehabilitasyonunu uygulayanyataklı kurum veya servislerdir.d) Eğitim Hastaneleri: Öğretim, eğitim ve araştırma yapılan uzman ve ileridal uzmanları yetiştiren genel, özel dal yataklı tedavi kurumları ilerehabilitasyon merkezleridir.8

2. TÜRKİYE’DE YATAKLI TEDAVİ KURUMLARININ GELİŞİMİ2.1. Kurum Sayısı ve Yatak Sayısındaki GelişmelerÜlkemizde sağlık hizmetleri, birbirinden ayrı faaliyet gösteren muhtelif kuruluşlartarafından sunulmaktadır. Hizmet kapasitesi açısından, Sağlık Bakanlığı, SosyalSigortalar Kurumu, Milli Savunma Bakanlığı, üniversiteler ve özel kesim hizmetinesas üreticileri olup, bunlara ilave olarak KİT, belediyeler, diğer bakanlıklar,dernekler, yabancılar ve azınlıklar az da olsa hizmet üretmektedirler.Türkiye’de 2004 yılı itibariyle yataklı tedavi kurumlarının sayısı 1.217 adet olup, buhastanelerin 683’ünü Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastaneler oluştururken, geriye kalan146’sı SSK Hastaneleri, 52’si Tıp Fakülteleri Hastaneleri, 17’si Dernek ve VakıfHastaneleri, 8’i Belediye Hastaneleri, 8’i Yabancı ve Azınlık Hastaneleri ve 8’i deKİT ve Diğer Bakanlıklara ait hastanelerden oluşmaktadır. 2004 yılı itibariyleülkemizdeki özel hastanelerin sayısı ise 253 olup, toplam hastane sayısının%20,8’ini kapsamaktadır.Ülkemizde yataklı tedavi kurumlarının sayısı 1923 yılında 86 iken, bu sayı 1980’de827’e çıkarken, 1990’da 899, 2000’de ise 1.226’ya yükselmiştir. 2001’de en yüksekseviyesi olan 1.240’a yükselen kurum sayısı, daha sonraki yıllarda düşüş eğilimigöstererek 2002’de 1.156, 2003’te 1.172 ve 2004’te de 1.217 olmuştur. Bu yıllardakikurum sayısında görülen azalma, Sağlık Merkezleri'nin Sağlık Ocaklarınadönüştürülmesinden kaynaklanmaktadır.Ülkemizdeki yataklı tedavi kurumlarına ait yatak sayıları incelendiğinde ise yataksayısının devamlı olarak artış gösterdiği dikkati çekmektedir. Türkiye’de 1923 yılında6.437 adet olan yatak sayısı 1980’de 99.117’ye, 1990’da 136.638’e, 2000’de172.449’a ve 2004’te ise 187.788’e yükselmiştir. Yine 10.000 nüfusa düşen yataksayısı da devamlı yükseliş kaydederek 5,1’den, 26,1 seviyesine çıkmıştır (Tablo 1).9

TABLO 1: TÜRKİYE'DE YATAKLI TEDAVİ KURUMLARININ VE YATAK SAYISININGELİŞİMİ VE 10.000 NÜFUSA DÜŞEN YATAK SAYISI (1923-2004)YıllarKurum SayısıYatak SayısıAdet Değişim % Adet Değişim %10.000 NüfusaDüşen Yatak Sayısı1923 86 - 6.437 5,11930 182 111,6 11.398 77,1 7,81940 198 8,8 14.383 26,2 8,01950 301 52,0 18.837 31,0 9,01960 566 88,0 45.807 143,2 16,61970 746 31,8 71.876 56,9 20,31980 827 10,9 99.117 37,9 22,21990 899 8,7 136.638 37,9 24,02000 1.226 36,4 172.449 26,2 25,82001 1.240 1,1 175.190 1,6 25,52002 1.156 -6,8 178.135 1,7 25,52003 1.172 1,4 180.797 1,5 25,52004 1.217 3,8 187.788 3,9 26,1KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllıkları.Adet14001300120011001000900800700600500400300200100019231930GRAFİK 1:KURUM VE YATAK SAYISININ GELİŞİMİ194019501960kurum sayısı19701980199020002001yatak sayısı200220032004Adet200.000180.000160.000140.000120.000100.00080.00060.00040.00020.000010

Türkiye’deki yataklı tedavi kurumlarının kurumlara göre dağılımı incelendiğinde ise,2004 yılı itibariyle gerek kurum sayısı gerekse yatak sayısı açısından ağırlığı SağlıkBakanlığı’na bağlı hastanelerde olduğu dikkati çekerken, bunu sırasıyla SSK veMSB hastaneleri izlediği görülür. Özel hastanelerin toplam yatak kapasitesi içindekipayı ise %6,3’tür (Tablo 2).TABLO 2: YATAKLI TEDAVİ KURUMLARININ KURUMLARA GÖRE DAĞILIMI (2004)Kurum SayısıYatak SayısıAdet % Adet %Sağlık Bakanlığı 683 56,1 94.710 50,4SSK 146 12,0 32.438 17,3Üniversite 52 4,3 27.299 14,5Özel 253 20,8 11.774 6,3MSB 42 3,5 15.900 8,5Diğer 41 3,4 5.667 3,0TOPLAM 1.217 100,0 187.788 100,0KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.Adet100.000GRAFİK 2:YATAK SAYISININ KURUMLARA GÖRE DAĞILIMI (2004)90.00080.00070.00060.00050.00040.00030.00020.00010.0000Sağlık Bakanlığı SSK Üniversite MSB Özel Diğer11

Türkiye’deki yataklı tedavi kurumlarının bölgeler itibariyle dağılımı incelendiğinde iseMarmara Bölgesi’ne ait yataklı tedavi kurumlarına ait kurum sayısı ve yataksayısının diğer bölgelerden daha fazla olduğu dikkati çekerken, GüneydoğuAnadolu Bölgesi’ndeki yataklı tedavi kurumu ve yatak sayısının ise diğerbölgelerden daha düşük olduğu görülmektedir. Bölgeler içerisinde onbin nüfusadüşen yatak sayısının en yüksek olduğu bölge 28 yatak ile Karadeniz iken, bunu27,6 yatak ile İç Anadolu, 27,4 yatak ile de Marmara Bölgesi izlemektedir (Tablo 3).TABLO 3: YATAKLI TEDAVİ KURUMLARININ BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI (2004)Kurum SayısıYatak SayısıAdet % Adet %10.000 NüfusaDüşen Yatak SayısıMarmara 334 28,4 51,811 30,1 27,4Ege 163 13,9 23,162 13,5 24,6İç Anadolu 212 18,0 33,740 19,6 27,6Akdeniz 117 10,0 18,121 10,5 19,4Karadeniz 178 15,1 23,578 13,7 28,0Güneydoğu Anadolu 67 5,7 9,399 5,5 13,1Doğu Anadolu 104 8,9 12,077 7,0 18,7TOPLAM (*) 1.175 100,0 171.888 100,0 23,9(*): MSB 'na ait 42 kurum ve 15.900 yatak hariçtir.KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.Tablodan da görüldüğü gibi, Türkiye’deki yataklı tedavi kurumlarının %28,4’üMarmara Bölgesi’nde iken, bu bölgedeki kurumlara ait yatak sayısı, toplam yataksayısının %30,1 gibi önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Marmara Bölgesi’ndeonbin nüfusa düşen yatak sayısı ise 27,4 olup, Türkiye ortalamasının (23,9)üstünde bir değere sahiptir.12

%3530GRAFİK 3:BÖLGELERE GÖRE KURUM VE YATAK SAYISININ DAĞILIMI (2004)Kurum SayısıYatak Sayısı2520151050Marmara İç Anadolu Karadeniz Ege Doğu Anadolu Güneydoğu AnadoluÜlkemizdeki yataklı tedavi kurumları ve bunlara ait yatak sayısı iller itibariyledeğerlendirildiği zaman en fazla kurum ve yatak sayısının İstanbul’da olduğu dikkatiçekmektedir. 2004 yılı itibariyle 196 tane yataklı tedavi kurumunun (MSB hastanelerihariç) bulunduğu İstanbul ilinde, yatak sayısı ise 35.153 adettir. İstanbul, Türkiyegenelindeki yataklı tedavi kurumlarının %16,7’sine sahip iken, toplam yataksayısının %20,5’ine sahiptir. Kurum ve yatak sayısının yüksek olduğu ikinci il Ankaraiken, bunu İzmir izlemektedir. Ankara, Türkiye genelindeki yatak sayısının %9,4’ünüoluştururken, İzmir’in toplam yatak sayısı içindeki payı %6,4’tür. Yataklı tedavikurumlarına ait yatak sayısının en düşük olduğu il ise Bayburt olup, bunu Tunceli,Ardahan, Hakkari, Iğdır ve Kilis takip etmektedir (Ek 1).Ek 1’den de görüleceği gibi, hasta yataklarının yurt sathında dağılımı dengesizdir.Toplam yatakların yüzde 36,3'ü üç büyük ilde (İstanbul, Ankara, İzmir)bulunmaktadır. Bu durum, tedavi edici sağlık hizmeti akımının 1940'lardakibaşlangıcından itibaren ve 1960'lardaki sosyalleştirme programına rağmen ivmekazanarak ve baskısını arttırarak gelişmesinin bir sonucudur. Bu akım, sadece13

tedavi kurumlarına yönelmekle kalmamış, bu hizmetlerin İstanbul, Ankara ve İzmirgibi büyük il merkezlerinde yoğunlaşmaları ve büyük kapasiteli hastanelerkurulmasında da belirleyici olmuştur. Sağlık alt yapısının kentlerde ve özellikle debüyük kentlerde toplanmış olması, sağlık insangücünün de doğal olarak bumerkezlerde toplanmasına yol açmış ve azgelişmiş bölgeler aleyhine bir gelişmeolmuştur. Bu durum, sözkonusu illeri Türkiye genelinde çekim merkezleri halinegetirmiş olup; çevreden merkeze, kırdan kente ve özellikle üç büyük ile aşırı birhasta akımının olmasına yol açmış ve hatta kentleşmenin gerekçelerinden biriortaya çıkmış olmaktadır.10.000 hastaya düşen yatak sayısı açısından ise, Isparta 50 yatak sayısı ile ilksırada yer alırken, bunu 47,5 yatak ile Bolu, 42,4 yatak ile Kastamonu izlerken, 37,5yatak sayısı ile Ankara yedinci sırada, 31,4 yatak sayısı ile İstanbul 14’üncü sırada,30,2 yatak ile İzmir 15’inci sırada yer almaktadır. 10.000 nüfusa düşen yataksayısının en az olduğu il ise 5,2 yatak sayısıyla Ağrı olurken, bunu 6 yatak ile Şırnakve Batman, 6,5 yatak ile Hakkari ve 7,7 yatak sayısıyla Mardin izlemektedir (Ek 1).GRAFİK 4:SEÇİLMİŞ İLLERE GÖRE 10.000 NÜFUSA DÜŞEN YATAK SAYISIAğrıŞırnakHakkariMardinKarsSiirtVanTunceliAntalyaGaziantepMalatyaDiyarbakırTrabzonİzmirİstanbulErzurumAnkara0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,014

Yataklı tedavi kurumlarının ve yatak sayısının bölge illeri itibariyle dağılımınabakıldığında ise, her bölgede birkaç ilin ön plâna çıktığı dikkati çekmektedir. NitekimMarmara Bölgesi’nde İstanbul gerek kurum sayısı, gerekse yatak sayısı açısındanbölge illerinden oldukça ileri olduğu, başka bir ifadeyle bölgenin sağlık merkezikonumunda olduğu görülürken, İç Anadolu Bölgesi’nde de Ankara’nın bölgeninsağlık merkezi konumunda olduğu görülmektedir. Bununla birlikte İç AnadoluBölgesi içerisinde Konya, Eskişehir, Kayseri ve Sivas illerinin de bölgenin diğerillerine kıyasla daha iyi konumda olduğu dikkati çekmektedir.Ege Bölgesi içerisinde İzmir’in kurum sayısı ve yatak sayısı açısından bölge illeriiçinde ağırlıklı bir konumda iken, Akdeniz Bölgesi’nde Adana, Antalya ve İçel’in,Karadeniz Bölgesi’nde de başta Samsun olmak üzere Trabzon ilinin kurum sayısı veyatak sayısı bakımından bölge illerine göre daha iyi olduğu görülür.Gerek kurum ve yatak sayısı açısından gerekse onbin nüfusa düşen yatak sayısıbakımından en düşük göstergelere sahip olan Güneydoğu Anadolu ve DoğuAnadolu Bölgelerinde bazı illerin önemli çekim merkezi olduğu da dikkatiçekmektedir. Nitekim, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Diyarbakır ve Gaziantepilleri ile birlikte Şanlıurfa ilinin hastane ve yatak sayısı itibariyle bölgenin diğerillerinin oldukça üzerinde olduğu görülürken, Doğu Anadolu Bölgesi içinde deErzurum ve Elazığ illerindeki hastane ve yatak sayılarının gerek bölgenin diğerillerinden gerekse Türkiye’nin bir çok ilinden daha iyi bir konumda olduğu dikkatiçekmektedir (Ek 1).Bölge illeri içinde bazı illerin hastane ve yatak sayısı açısından ön plânda olması vebir çekim merkezi sağlamasının başında bu illerin nüfus potansiyelinin yüksekolmasının yanında, bu illerin bölgenin diğer illerine oranla ekonomik ve sosyalyönden daha kalkınmış olması gelmektedir. Bu illerde yataklı tedavi hizmetleriSağlık Bakanlığı’na bağlı (SSK hastaneleri de dahil olmak üzere) hastanelerin yanı15

TABLO 4:TÜRKİYE'DE HEKİM SAYISI VE BİR HEKİME DÜŞEN NÜFUS 1988-2004YıllarHekim SayısıKişi Değişim (%)Bir Hekime DüşenNüfus1988 42.502 - 1.2761989 46.708 9,9 1.2701990 50.639 8,4 1.1151991 53.264 5,2 1.0761992 56.985 7,0 1.0281993 61.050 7,1 9801994 65.832 7,8 9291995 69.349 5,3 8861996 70.947 2,3 8831997 73.659 3,8 8501998 77.344 5,0 8721999 81.988 6,0 8382000 85.117 3,8 7852001 90.757 6,6 7562002 95.190 4,9 7332003 97.763 2,7 7252004(*) 99.304 1,6 702(*): Gerçekleşmesi beklenen rakamlardır.KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.Sağlık hizmetlerindeki olumlu gelişme, kişi başına düşen sağlık harcamaları ve diğergöstergelerde de kendini hissettirmektedir. 1991 yılı itibariyle ülkemizde 97,8 dolarolan kişi başına sağlık harcaması, 2003’te 153,5 dolar düzeyine yükselmiştir. Yine,1991’de Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) içinde %3,7 olan toplama sağlıkharcamalarının payı, 2003’te %4,5 seviyesine çıkmıştır.Tablo 5’de 1991-2003 döneminde Türkiye’deki sağlık harcamalarının gelişimiverilmektedir.17

TABLO 5: KİŞİ BAŞINA DÜŞEN SAĞLIK HARCAMASI (1991-2003)YıllarKişi BaşınaSağlık Harcaması( $ )Kişi BaşınaSağlık Harcaması( $/SAGP) (*)Sağlık HarcamalarınınGSMH İçindeki Payı(%)1991 97,8 182,4 3,71992 107,7 207,0 3,91993 130,1 247,1 4,41994 85,2 161,9 4,01995 106,5 234,3 3,91996 111,4 251,1 3,71997 119,8 259,1 3,61998 139,9 279,1 4,01999 116,4 220,0 4,12000 135,3 250,0 4,32001 81,4 170,9 3,92002 111,7 245,7 4,32003 153,5 322,3 4,5(*) Satınalma Gücü Paritesine göre hesaplanmıştır.KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.$180160140120100806040200GRAFİK 5:KİŞİ BAŞINA SAĞLIK HARCAMASI VE SAĞLIK HARCAMALARININ GSMHİÇİNDEKİ PAYIKişi Başına Sağlık HarcamasıSağlık Harcamalarının GSMH İçindeki Payı1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 20035,0 %4,54,03,53,02,52,01,51,00,50,0Ülkemizde kamu sektörü sağlık harcamaları, diğer ülkelerin altında kalmakla birlikte,program dönemi boyunca GSMH’ya oran olarak bir yükselme içinde olmuştur.18

Nitekim, 1999’da kamu harcamalarının GSYİH içindeki payı %3,9 iken bu oran2003’te %4,4 düzeyine yükselmiştir. Bununla birlikte aşağıdaki tablodan dagörüldüğü gibi kamu sağlık harcamalarının GSYİH içindeki payı diğer ülkelerin birhayli altında olduğu gibi, OECD ülkeleri ortalamasının da oldukça altındadır (Tablo6).TABLO 6: SEÇİLMİŞ OECD VE AB BÖLGESİ ÜLKELERİNİN SAĞLIK HARCAMALARININGSYİH’YA ORANLARI (%)1999 2003Kamu Özel Toplam Kamu Özel ToplamÇek Cumhuriyeti 6,0 0,6 6,6 6,8 0,7 7,5Finlandiya 5,2 1,7 6,9 5,7 1,7 7,4Fransa 7,1 2,2 9,3 7,7 2,4 10,1Almanya 8,4 2,2 10,6 8,6 2,5 11,1Yunanistan 5,2 4,4 9,6 5,1 4,8 9,9Macaristan (2002) 5,3 2,1 7,4 5,5 2,3 7,8İtalya 5,6 2,1 7,7 6,3 2,1 8,4Japonya (2002) 6,0 1,4 7,4 6,4 1,5 7,9Meksika 2,7 2,9 5,6 2,9 3,3 6,2Hollanda 5,2 3,2 8,4 6,1 3,7 9,8Norveç 7,3 1,2 8,5 8,6 1,7 10,3Polonya 4,2 1,7 5,9 4,4 1,6 6,0Portekiz 5,9 2,8 8,7 6,7 2,9 9,6İspanya 5,4 2,1 7,5 5,5 2,2 7,7İsveç 7,2 1,2 8,4 7,9 1,3 9,2Türkiye 3,9 2,5 6,4 4,4 2,6 7,0İngiltere 5,8 1,4 7,2 6,4 1,3 7,7Amerika Birleşik Devletleri 5,7 7,3 13,0 6,6 8,3 15,0O E C D Ülke Ortalamaları 5,7 2,4 8,1 6,2 2,6 8,8KAYNAK: OECD Health Data 2005.Türkiye’de sağlık harcamalarının GSYİH içindeki payının düşük olmasının yanı sırakişi başına düşen sağlık harcaması da oldukça düşüktür. 2002 yılı itibariyle,Türkiye’de kişi başına düşen sağlık harcaması 172 $ iken, Almanya’da 2.631 $,Japonya’da 2.476 $, Kanada’da 2.228 $, Finlandiya’da 1.852 $, Yunanistan’da1.198 $, İspanya’da 1.196 $ ve Portekiz’de 1.092 $’lık kişi başına sağlık harcamasıyapılmaktadır.19

2.3. Yataklı Tedavi Kurumlarının Hizmetleri2004 yılı itibariyle Türkiye genelindeki yataklı tedavi kurumlarında toplam olarak152,9 milyon adet poliklinik muayene yapılırken, 2,7 milyon ameliyat, 824.443 tanede doğum yapılmıştır. Yine, bu yataklı tedavi kurumlarında yatan hasta sayısı 6,4milyon kişi olup, yatak işgal oranı %64,9’dur. Türkiye’de hastanelere başvuranhastaların kurumlara göre poliklinik ve yatan hasta durumları aşağıda verilmiştir(Tablo 7).TABLO 7: KURUMLARA GÖRE POLİKLİNİK VE YATAN HASTA SAYISIYıllarPoliklinik MuayeneDeğişimSayı%Yatan HastaDeğişimSayı%YatanHastaOranı (%)2000 59.389.441 - 2.673.533 - 4,52001 64.738.234 9,0 2.763.150 3,4 4,3Sağlık Bakanlığı 2002 66.231.841 2,3 2.806.588 1,6 4,22003 68.957.525 4,1 2.896.540 3,2 4,22004 91.257.412 32,3 3.522.173 21,6 3,92000 32.864.494 - 1.208.201 - 3,72001 41.683.636 26,8 1.293.853 7,1 3,1SSK2002 43.561.287 4,5 1.363.191 5,4 3,12003 44.977.045 3,3 1.382.636 1,4 3,12004 43.911.817 -2,4 1.338.260 -3,2 3,02000 8.135.393 - 681.826 - 8,42001 8.385.900 3,1 727.015 6,6 8,7Üniversite 2002 8.823.361 5,2 781.990 7,6 8,92003 9.637.840 9,2 838.486 7,2 8,72004 10.685.275 10,9 921.735 9,9 8,62000 4.245.388 - 478.719 - 11,32001 3.917.791 -7,7 473.283 -1,1 12,1Özel (*)2002 4.407.122 12,5 529.511 11,9 12,02003 5.033.572 14,2 586.961 10,8 11,72004 6.187.371 22,9 637.731 8,6 10,32000 105.794.119 - 5.075.170 - 4,82001 120.268.687 13,7 5.290.024 4,2 4,4TOPLAM 2002 124.317.359 3,4 5.508.263 4,1 4,42003 129.733.118 4,4 5.736.517 4,1 4,42004 152.851.241 17,8 6.440.800 12,3 4,2(*):Dernek-Vakıf, Yabancı, Azınlık ve Şahıslara ait hastanelerin çalışmalarını kapsar.Not: Yatan hasta oranı, polikliniğe başvuran hasta sayıları üzerinden hesaplanmıştır.KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.20

Adet180.000.000160.000.000140.000.000120.000.000100.000.00080.000.00060.000.00040.000.00020.000.000GRAFİK 6:POLİKLİNİK MUAYENE SAYISI VE YATAN HASTA ORANI0Poliklinik MuayeneYatan Hasta Oranı2000 2001 2002 2003 2004%4,94,84,74,64,54,44,34,24,143,9Yataklı tedavi kurumları tarafından yapılan poliklinik muayene sayısının önemli birkısmı Sağlık Bakanlığı’na ve SSK’ya bağlı hastaneler tarafından yapılmakta olup, buhastaneler, toplam poliklinik muayene sayısının %88 gibi önemli bir bölümünüoluşturmaktadır. Üniversite hastaneleri tarafından yapılan poliklinik muayene,toplam poliklinik sayısının %7’sini oluştururken, özel hastanelere ait poliklinikmuayene de %4’lük kısmını teşkil etmektedir.Türkiye genelinde yatan hastaların %76’sının Sağlık Bakanlığı ve SSKhastanelerinde yattığı görülürken, Üniversite hastanelerinde yatan hastaların %14,özel hastanelerdekinin ise %10 olduğu dikkati çekmektedir.Yine tablodan görüldüğü üzere, Türkiye genelinde poliklinik muayene yaptıranhastaların %4,2-4,4 gibi bir oranı yatarak tedavi görmekte iken, bu oran SağlıkBakanlığı’na bağlı hastanelerde ülke ortalamasına yakın, SSK hastanelerinde ülkeortalamasının altında, üniversite ve özel hastanelerde ise ülke ortalamasınınüzerinde gerçekleşmiştir.21

Ülkemizdeki hastanelere ilişkin hizmet değerlendirmesi yapıldığında ise, 2004 yılıitibariyle en yüksek yatak işgal oranının %74,7 ile üniversite hastanelerine ait olduğugörülürken bunu %66,5 ile SSK, %66,2 ile Sağlık Bakanlığı hastanelerinin izlediğigörülür. 2004 yılında özel hastanelere ait yatak işgal oranı ise %30 olarakgerçekleşmiştir. Türkiye genelinde yataklı tedavi kurumlarında bir hastanın ortalamakalış günü 5,7 iken, bu süre Bakanlık ve SSK hastanelerinde ülke ortalamasınayakın, üniversite hastanelerinde ülke ortalamasının üzerinde, özel hastanelerde ülkeortalamasının oldukça altında gerçekleşmiştir (Tablo 8).TABLO 8: HASTANELERİN KURUMLARA GÖRE HİZMET DEĞERLENDİRMESİ (2004)HastaneSayısıYatakİşgalOranı%BirHastanınOrtalamaKalışGünüYatakDevirHızı(Hasta)DevirAralığı(Gün)YatanHastaOranı%KabaÖlümOranı%Sağlık Bakanlığı 683 66,2 5,4 44,8 2,8 3,9 1,3SSK 146 66,5 6,0 40,5 3,0 3,0 1,4Tıp Fakülteleri 52 74,7 8,3 32,9 2,8 8,6 3,2Diğer Resmi Kuruluş (*) 8 28,0 8,3 12,4 21,3 1,5 0,9Belediye Hastaneleri 8 47,5 13,0 13,3 14,4 3,5 1,2Dernek ve Vakıf 17 48,1 2,8 62,2 3,0 8,7 0,8Yabancı ve Azınlık 8 58,3 14,5 14,7 10,3 10,3 3,3Özel Hastaneler 253 30,0 2,1 53,0 4,8 10,6 1,0GENEL TOPLAM 1.175 64,9 5,7 41,8 3,1 4,2 1,5NOT:MSB 'na ait hastaneleri kapsamaz.(*): KİT ve Diğer Bakanlıklara ait hastaneleri kapsar.KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.Yataklı tedavi kurumlarının hizmet değerlendirmeleri iller itibariyle incelendiğinde,yatan hasta oranının (yatan hasta sayısı/poliklinik muayene sayısı) sağlıkhizmetlerinin görece kötü olduğu illerde düşük, bununla birlikte sağlık alt yapısınıniyi olduğu illerde ise yüksek olduğu dikkati çekmektedir. Başka bir ifadeyle, sağlıkaltyapısının yetersiz olduğu illerde sağlık hizmetlerinin daha ziyade poliklinikmuayene şeklinde olduğu ve ameliyat vs. gerektiren durumlarda insanların dahaziyade bölge içerisinde sağlık altyapısının görece daha yüksek olduğu, bölgeninsağlık merkezi konumundaki illerdeki yataklı tedavi kurumlarını tercih ettiği görülür.Nitekim, İç Anadolu Bölgesi içerisinde Ankara, Eskişehir, Konya ve Kayseri illerinde22

yatan hasta oranları bölgenin diğer illerine oranla daha yüksek iken, MarmaraBölgesi’nde İstanbul ve Bursa’nın, Ege Bölgesi içerisinde İzmir’in, AkdenizBölgesi’nde Adana’nın, Karadeniz Bölgesi’nde Samsun ve Trabzon’un, DoğuAnadolu Bölgesi’nde Erzurum, Malatya, Elazığ ve Van’ın, Güneydoğu AnadoluBölgesi içerisinde ise Gaziantep ve Diyarbakır illerinde yatan hasta oranlarınınbölgenin diğer illerine oranla daha yüksek olduğu görülmektedir (EK 2).GRAFİK 7:KURUMLARA GÖRE YATAK İŞGAL ORANITıp Fakülteleri% 74,7SSK% 66,5Sağlık Bakanlığı% 66,2Genel Toplam% 64,9Yabancı v e Azınlık% 58,3Dernek v e Vakıf% 48,1Belediye Hastaneleri% 47,5Özel Hastaneler% 30,0Diğer Resmi Kuruluşlar% 28,00,00 0,10 0,20 0,30 0,40 0,50 0,60 0,70 0,802.4. Teşvik Belgelerine Yansıyan YatırımlarHazine Müsteşarlığı Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü tarafından verilmiş olanyatırım teşvikleri incelendiğinde, sağlık sektörüne 2004 yılında 127 adet, 2005’de(Ocak-Ağustos) 109 adet teşvik belgesi verildiği görülürken, hastane yatırımı içinverilen teşvik belgesi sayısının 2004’te 62, 2005’de ise 64 olduğu dikkatiçekmektedir (Tablo 9).23

Sağlık sektörü içinde hastane yatırımları için teşvik belgesi almış yatırımlar ise2004’te 62, 2005’de 64 adettir. Hastane yatırımı için teşvik belgesi almış yatırımlar(1995-2005 dönemi itibariyle) sağlık sektörüne yönelik verilen teşvik belgelerisayısının %47’sini oluşturmaktadır. Bununla birlikte hastane yatırımı için teşvikbelgesi almış yatırımlara ait toplam yatırım tutarı, sağlık sektörüne yönelik verilenteşvik belgelerine ait toplam yatırım tutarının %84 gibi oldukça önemli bir kısmınıteşkil etmektedir (Tablo 9).YıllarTABLO 9: HDTM TARAFINDAN VERİLEN YATIRIM TEŞVİKLERİBelgeSayısı(1)Sağlık SektörüToplamYatırımTutarı(Bin YTL)İstihdam(Kişi)BelgeSayısı(2)Hastane YatırımıToplamYatırımTutarı(Bin YTL)İstihdam(Kişi)(2)/(1)%1995 48 26.543 2.919 29 24.570 2.554 60,41996 131 54.828 7.255 57 44.047 6.209 43,51997 145 113.318 9.987 69 91.640 8.047 47,61998 163 232.546 13.031 68 150.947 7.736 41,71999 155 214.855 10.317 65 141.297 6.784 41,92000 128 153.968 4.331 55 118.138 3.245 43,02001 57 257.403 7.736 28 210.723 7.033 49,12002 77 484.513 4.615 35 402.854 3.320 45,52003 83 566.664 5.983 48 513.934 5.203 57,82004 127 936.517 5.824 62 823.150 4.540 48,82005 (*) 109 778.557 7.072 64 682.686 5.941 58,71995-2005 1.223 3.819.712 79.070 580 3.203.986 60.162 47,4(*): Ocak-Ağustos dönemiKAYNAK. HDTM1995-2005 döneminde Hazine Müsteşarlığı tarafından hastane yatırımları içinverilen yatırım teşvik belgelerinin %46,6’sı Marmara, %15’i Ege, %14,7’si İçAnadolu, %11,1’i Akdeniz, %4,8’i Güneydoğu Anadolu, %4,3’ü Doğu Anadolu ve%3,5’lik bölümü de Karadeniz Bölgesi illerindeki yatırımcılar tarafından alınmıştır.İller bazında ise en fazla teşvik belgesi almış yatırımlar İstanbul ilindebulunmaktadır. 1995-2005 döneminde İstanbul’da hastane yatırımı için teşvikbelgesi almış yatırımlar Türkiye genelinde verilen teşvik belge sayısının %36,4 gibiönemli bir kısmını oluşturur. İstanbul’dan sonra sırasıyla %10,5 ile Ankara, %8,1 ileİzmir, %4,8 ile Antalya, %3,5 ile Adana, %3,1 ile Bursa, %2,9 ile Muğla ve %2,4 ile24

Kocaeli gelmekte olup, 24 ilde ise yatırım teşvik belgesi almış herhangi bir yatırımbulunmamaktadır. Bu illerin 9 tanesi Karadeniz Bölgesi’nde yer alırken, yedi tanesiDoğu Anadolu, beş tanesi İç Anadolu, iki tanesi Marmara, bir tanesi Ege Bölgesi’ndeyer almaktadır (EK 3).GRAFİK 8:HASTANE YATIRIMI İÇİN ALINAN TEŞVİK BELGE SAYISI VE YATIRIM TUTARIAdet80706050403020100Belge SayısıToplam Yatırım TutarıYTL900.000800.000700.000600.000500.000400.000300.000200.000100.0000199519961997199819992000200120022003(*): Ocak-Ağustos Dönemini Kapsamaktadır.20042005(*)Hastane yatırımı için Hazine Müsteşarlığı’ndan teşvik belgesi almış yatırımprojelerinin sayısı fazla olmakla birlikte, Sağlık Bakanlığı’ndan ön izin almış yatırımprojelerine bakıldığında ise, sayının az olduğu dikkati çekmektedir. Bununlaberaber, son iki yılda Bakanlıktan ön izin alan yatırım projelerinin sayısında ciddi birartış yaşanmıştır. Hastane yatırımı için Sağlık Bakanlığı’nın ön izin verdiği hastanesayısı 2002’de 2 iken, bu sayı 2003’de 7, 2004’te 31, 2005’te (9 ay) ise 33 olmuştur.Bakanlıktan ön izin alan hastanelerin önemli bir bölümü İstanbul, Ankara veİzmir’deki hastaneler olmakla birlikte, diğer bir çok ilde de hastane yatırımı içinbakanlıktan ön izin alan yatırım projeleri bulunmaktadır.25

GRAFİK 9:SEÇİLMİŞ İLLER İTİBARİYLE 1995-2005 DÖNEMİNDE ALINAN HASTANE TEŞVİKLERİ(Adet)TrabzonErzurumBatmanDiyarbakı rGaziantepMalatyaManisaVan34555678Muğ l aBursa1718Antalya28İzmir47Ankara61İstanbul2110 50 100 150 200 2502.5. Kamu Yatırım TahsisleriSağlık sektöründe kamu yatırım harcamalarının gelişimi incelendiğinde, 1999’da213 Trilyon TL olan sağlık sektörü kamu yatırım tahsisinin 2005’te 1,557 Trilyon TLdüzeyine yükseldiği, 1999-2005 dönemi genelinde ise 5.375 trilyon TL düzeyindesağlık sektörüne kamu yatırımı tahsis edildiği dikkati çekmektedir. 1999-2005dönemi genelinde sağlık sektörüne yapılan kamu yatırımı tahsisleri, toplam kamuyatırımlarının %6,1’ini oluşturmaktadır (Tablo 10).YıllarTABLO 10: SAĞLIK SEKTÖRÜ KAMU YATIRIM TAHSİSLERİToplam Kamu YatırımTahsisi (1)Sağlık Sektörü Kamu YatırımTahsisi (2)Bin YTL Değişim (%) Bin YTL Değişim (%)(2) / (1)%1999 4.611.469 - 213.253 - 4,62000 7.612.580 65,1 379.772 78,1 5,02001 8.197.996 7,7 400.327 5,4 4,92002 15.533.564 89,5 744.529 86,0 4,82003 16.009.223 3,1 918.038 23,3 5,72004 16.093.343 0,5 1.162.433 26,6 7,22005 19.899.447 23,7 1.556.541 33,9 7,81999-2005 87.957.622 5.374.893 6,1KAYNAK: DPT26

Sağlık sektörüne yapılan kamu yatırım tahsisleri iller itibariyle değerlendirildiğinde,kamu yatırım tahsislerinin daha ziyade Ankara, İstanbul ve İzmir illeri gibi gelişmişillere yönelik olduğu görülür. 1999-2005 dönemi itibariyle yapılan kamuyatırımlarının (proje bazında tahsis edilemeyen ve muhtelif illere göre dağıtılantahsisler hariç olmak üzere) %14,9’u İstanbul’a, %13,7’si Ankara’ya, %6,9’uKocaeli’ne ve %5’i de İzmir iline tahsis edilmiş olup, bu dört il, kamu yatırımtahsislerinin %40,5 gibi önemli bir kısmını teşkil etmektedir. Kamu yatırımtahsislerinin en az olduğu iller ise Bayburt, Tunceli ve Muş gibi ekonomik ve sosyalyönden geri kalmış illerdir.27

3. BEKLENTİLER VE ANALİZLER3.1. Swot Analizi ve Temel İtici GüçlerTUBİTAK tarafından yapılan Vizyon 2023, Teknoloji Öngörü Projesi, Sağlık ve İlaçPaneli, Sonuç Raporu’nda (Ankara, 2003) sağlık sektörünün kuvvetli ve zayıf yönleriile fırsatlar ve tehditler içeren yönlerini gösteren SWOT analizi sonuçları ile temelitici güçleri detaylı olarak yer almaktadır. Buna göre, Türkiye sağlık sektörüneyönelik olarak Swot Analizi ve Temel İtici Güçler aşağıda verilmektedir.Güçlü yönler:1. Yeterli sayıda hekim2. Genç nüfus3. Yüksek teknoloji uygulama potansiyeli olan merkezler4. Sağlık hizmeti ağı ve altyapısı5. Sağlık kuruluşlarına başvurma alışkanlığı artan toplum6. Yerleşmiş döner sermaye sistemi7. Özel hastane işletmeciliği konusunda birikim8. Tütün kullanımını engelleyici yasal düzenleme9. Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (UDEK)benzeri sivil toplum örgütleri10. İletişim ve bilişim teknolojileri altyapısı11. Dayanışma esaslı geleneksel aile yapısı12. Eczane ağıZayıf yönler:1. Popülist eğilimler ve politize olmuş yönetim2. Yönetimde aşırı merkeziyetçilik28

3. Profesyonel olmayan yönetim4. Sağlığa ayrılan yetersiz pay5. Kaynakların verimsiz kullanımı6. Tedavi ağırlıklı harcamalar7. Personel istihdam ve kullanımında bozukluk8. Hizmet sunan kuruluşlara reel para akışı düzensizliği9. Finanse eden ve hizmet sunan kurumların aynı elden yönetilmesi10. Düşük nitelikli tıp eğitimi11. Özel sektöre verilen teşvik ve desteğin yetersizliği12. İlaç, sağlık malzemesi ve teknik donanımda dışa bağımlılık13. Adli Tıp Hizmetlerinin kurumsallaşmaması14. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin verimsizliği15. Enformasyon ve istatistik çalışmalarının yetersizliği16. Uygunsuz, plansız ve denetimsiz ve pahalı teknolojik yatırımlarFırsatlar:1. Avrupa Birliği ile uyum süreci2. Gelişmiş ülkelerdeki pahalı hizmet standardını çok ucuza mal edebileceksağlık altyapısı3. Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin bilimsel çerçeve programlarına üyelikTehditler:1. Zayıf, çarpık ve statükocu politik irade2. Çağdaş ekonomi kurallarının işletilememesi3. Hizmet, teknoloji ve malzeme maliyetinin giderek artması4. Eğitim ve denetim sorunları nedeniyle hekim hatalarının artması29

Temel itici güçler “main drivers”:1. Yaşam süresi ve sosyal statünün gelişmesi sonucu daha nitelikli hizmet talebi2. Avrupa Birliği’ne uyum süreci3. İnternet4. İnformasyon yaşının başlangıcı5. 24/7 toplumu6. Küreselleşme7. Bilim ve teknolojide gelişmeler (moleküler biyoloji, enformasyon teknolojisi)8. Sağlık harcamalarında kısıtlamalar9. Yaşlanan nüfus10. Etik konular11. Yönetilen ve yöneten toplum12. Çevre13. Topluma hesap verebilirlilik14. Sağlıklı olma ile sağlık hizmetleri arasındaki sınırın değişmesi3.2. Sosyal Güvenlik ve Sağlıkta Dönüşüm Projesi3.2.1. Sosyal Güvenlik Kavramının TanımıSosyal güvenlik, bireylerin istek ve iradeleri dışında oluşan sosyal risklerin,kendilerinin ve geçindirmekle yükümlü oldukları kişilerin üzerlerindeki gelir azaltıcı veharcama arttırıcı etkilerini azaltmak ve kişilere sağlıklı ve asgari bir hayat standardınıgaranti edebilmek olarak tanımlanabilir.Sosyal güvenlik kavramını, sosyal hizmetler, sosyal yardımlar ve sosyal sigortalarolarak üç ana mekanizmadan oluşan bir olgu olarak incelemek mümkündür.30

• Sosyal hizmetler, insanların kendi bünye ve çevre şartlarından doğan veyakontrolleri dışında oluşan maddi ve manevi sosyal yoksunluklarınıngiderilmesi ve ihtiyaçlarının karşılanmasında, insanların kendilerine dahayeterli hale gelmelerinde ve başkalarına bağımlı olma hallerininönlenmesinde, aile ilişkilerinin güçlendirilmesinde, birey, aile, grup vetoplumların sosyal işlevlerini başarıyla yerine getirmelerinde yardımcı olmak;insanların yaşam standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesini sağlamakamacıyla gerçekleştirilen koruyucu-önleyici, iyileştirici-rehabilite edici,değiştirici-geliştirici nitelikteki sistemli ve düzenli faaliyet ve programlarbütünüdür.• Sosyal yardımlar, yerel ölçüler içinde minimum düzeyde dahi kendisini vebakmakla yükümlü olduğu kişileri geçindirme olanağından yoksun kalmışbireylere, muhtaçlık tespitine ve kontrolüne dayalı olarak yapılan ve onlarıkendi kendilerine yeterli hale getirmek amacını taşıyan ayni-nakdi niteliktekigeçici veya sürekli, sistemli ve düzenli karşılıksız yardımlardır.• Sosyal sigortalar ise, kişileri zaman içerisinde tanım ve kapsamı değişensosyal risklere karşı koruyan, finansmana katkı ve katılım zorunluluğununbulunduğu, primlere dayalı programlardır.Sosyal Güvenlik Alanında Duyulan Reform İhtiyacının Nedenleri:Mevcut sosyal güvenlik sistemlerinin mali açıdan uzun dönemde sürdürülebilir olupolmadığını belirleyen en önemli değişkenlerden biri, nüfusun yaş gruplarına göredağılımıdır. 65 yaş ve üstü nüfusun toplam nüfus içindeki payının artması, sosyalgüvenlik sisteminin bir yandan gelirlerinin azalması, bir yandan da giderlerininartması sonucunu doğurur. Bu nedenle bir ülkenin nüfus piramidinin yapısınındeğişim hızı, aynı zamanda sosyal güvenlik sisteminin geleceğini ve alınmasıgereken tedbirlerin zaman çizelgesini gösterir. Türkiye şu anda genç bir nüfusasahiptir ancak geleceğe ilişkin projeksiyonlar, nüfusun hızla yaşlanacağını ortayakoymaktadır.31

Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bazı ülkeler için 65 yaş ve üstü nüfusun 0-64yaş arasındaki toplam nüfusa oranının %7’den %14’e geçiş süresi hesaplanmıştır.Şu anda sanayileşmiş olan ülkelere kıyasla, Türkiye 27 yıl gibi oldukça kısa birsürede yaşlı nüfus sorunu ile karşılaşacaktır. Mevcut sosyal güvenlik sistemininyapısından kaynaklanan sorunlar bir yana Türkiye için öngörülen yaşlanma hızı bilesosyal güvenlik sisteminde acil ve kapsamlı bir reformu zorunlu kılmaktadır.Sosyal güvenlik sistemlerinin temel amacı insanları yoksulluğa karşı korumaktır.Sosyal yardım ve hizmetler de dahil olmak üzere, ülkemizde sosyal güvenlikkurumlarının 2004 yılındaki toplam harcamalarının milli gelire oranı %11,7 gibiyüksek bir düzeyde olmasına karşın, mevcut sistem yoksulluğu önlemek konusundayeterince etkili değildir. Kaynaklar doğru kullanılmamaktadır. Sosyal güvenliksisteminin yaşadığı finansman sorunu, kamunun borçlanma gereğini arttırmakta, buda temel ekonomik göstergeleri olumsuz etkilemektedir.İstihdamın yapısını gösteren mevcut verilere göre, 2004 yılı itibariyle işgücününancak %48’i bir sosyal sigorta kuruluşuna tabi çalışırken, %52’sine karşılık gelenyaklaşık 11 milyon kişi kayıt altına alınamamıştır. Mevcut sistemde nüfusun yaklaşık%20’sinin efektif olarak sağlık güvencesi kapsamında olmadığı tahmin edilmektedir.Yeşil kart kapsamındaki 13 milyon kişi ise, kısa bir süre öncesine kadar ayaktatedavide sunulan sağlık hizmetinden yararlanamamıştır.3.2.2. Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Genel Sağlık Sigortası Yasa TasarısıSosyal yardımların farklı kurumlar eliyle sunulması, sistemi karmaşık bir halegetirmektedir. Sosyal güvenlik alanında faaliyet gösteren çok sayıda kurumunbulunması, bu kurumlar kapsamında bulunan kişilerin hak ve yükümlülüklerininfarklılaştığı bir sosyal güvenlik sistemi yaratmaktadır. Bu dağınık yapı, eşgüdümsağlanmasını önlemektedir. Diğer taraftan mevzuatın karışık olması, aşırı bürokratik32

işlemler, bilgi-işlem altyapısının yetersiz olması ve personele ilişkin sorunlar sosyalgüvenlik kurumlarının etkin çalışmasına engel olmaktadır.Türkiye’deki mevcut sosyal güvenlik sisteminin yapısı ve sorunları 1990’lı yıllarınbaşından bu yana kamuoyunda yaygın bir şekilde tartışılmaktadır. Özellikle 1994yılından itibaren bu sorunlardan biri olarak, sosyal güvenlik kurumlarının giderekartan açıkları ön plana çıkmıştır. Kamu tarafından finanse edilen bu açıklar, izleyenbirkaç yıl içinde bütçe dengeleri üzerinde önemli bir baskı yaratmaya başlamıştır.1999 yılında yapılan değişikliklerle, acil önlemler alınmadığı taktirde kısa ve ortadönemde daha da büyük sorunlara yol açabilecek finansman sorunu, ağırlıklı olarakemeklilik parametreleriyle ilgili yeni düzenlemeler yapılarak çözülmeye çalışılmıştır.Bu tespitten hareketle, sosyal güvenlik sistemiyle ilgili bütün kamu kurum vekuruluşları bu yöndeki hazırlık ve çalışmalarını hızlandırmıştır.Sağlık alanında yürütülmesi öngörülen temel hedefler şunlardır:• Sağlık Bakanlığı’nın idari ve fonksiyonel açıdan yeniden yapılandırılması• Bütün vatandaşların Genel Sağlık Sigortası(GSS) kapsamı altına alınması• Hastanelerin idari ve mali açıdan özerk bir yapıya kavuşturulması• Aile hekimliği uygulamasına geçilmesi• Anne ve çocuk sağlığına özel önem verilmesi• Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması• Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapmasının teşvik edilmesi• Bütün kamu kuruluşlarında alt kademelere yetki devri• Kalkınmada öncelikli bölgelerde yaşanan sağlık personeli eksikliğiningiderilmesi• Sağlık alanında e-dönüşüm projesinin hayata geçirilmesi33

Sağlık Bakanlığı, bu temel hedeflerden yola çıkarak “Sağlıkta DönüşümProgramı”nı hazırlamıştır. Bu kapsamda “Genel Sağlık Sigortası (GSS) YasaTasarısı” hazırlanmıştır.Sağlıkta Dönüşüm Programı kapsamında mevcut hastanelerin özerk birer sağlıkişletmesine dönüşmesi verimliliklerini arttıracaktır. Kamu ile özel arasındaki rekabetiarttıracak, böylece özellikle kamuda hizmet sunumunda kalite rekabeti oluşacaktır.Yeni oluşturulacak sistem ile kurumsal etkinlik arttırılacak, ayrım gözetmeksizinbütün vatandaşlara eşit koşullarda, hak ettikleri kapsam ve kalitede sosyal güvenliksağlama olanağı yaratılacaktır.Genel Sağlık Sigortası Yasası ile, tüm nüfusun tek bir sosyal güvenlik sistemi çatısıaltında toplanması hedeflenmektedir. GSS kapsamında sağlık hizmeti bir hak olaraktanımlanmaktadır. GSS’ye katılım zorunlu olup, tüm vatandaşlar GSS kapsamınaalınacaktır. Yasa kapsamında koruyucu hekimlik uygulamasıyla hastalıklarınoluşmadan önlenmesi hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra aile hekimliğiuygulamasının yaygınlaştırılmasıyla “sevk zinciri” oluşturularak ön tanı konulduktansonra gerekli görülürse hastaneye sevkin yapılması sağlanacaktır. Ek 4’te SağlıktaDönüşüm Programı, Ek 5’de ise Genel Sağlık Sigortası Yasa Taslağı genelhatlarıyla özetlenmektedir.Mevcut durumda özel hastane hizmet fiyatları, hastanenin o bölgedeki konumuna,rakip hastane fiyatlarına, bölgenin sosyal ve ekonomik koşullarına göre önemlifarklılıklar göstermektedir.Kurumlar ile hastaneler arasında yapılan anlaşmalara bağlı olarak, bazı hastaneler,sigorta sahibi hastalara hizmet verirken devletin ödediği birim hizmet fiyatları ileçalışmakta, hastalardan ekstra fiyat farkı almamaktadır. Bazıları ise hizmet fiyatlarınıbelirleyip, devletin ödediği hizmet fiyatına ilave olarak hastalardan fiyat farkı tahsiletmektedirler. (Örneğin Emekli Sandığı ile anlaşmalı bir kurumda poliklinik muayene34

ücreti 50YTL ise ve devletin belirlediği fiyat 20 YTL ise; 50 YTL’nin 20’si EmekliSandığı’ndan, 30’u hastadan alınmaktadır).GSS kapsamında ise sağlık hizmeti sözleşmelerle kamu hastanelerinden ve özelhastanelerden satın alınacaktır. Bu kapsamda sigortalılar kamu hastaneleri ve özelhastaneler içerisinden diledikleri kurumu seçebileceklerdir. GSS kapsamındabelirlenen hizmet fiyatları üzerinden gerek kamu hastaneleri gerekse özel hastanelerile sözleşme yapılacak ve tutarın tamamı GSS kapsamında ödenecektir. Sevkzincirine uygun olarak belirlenen fiyatlardan sözleşme yapmayı kabul etmeyenhastanelere gitmeyi tercih eden sigortalılara ise sözleşmeli yerlere ödenen tutarın%70’ine kadarını GSS’den tahsil etme olanağı tanınacaktır.Yasanın en erken 2007 yılında devreye gireceği tahmin edilmektedir.Gerek Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur’un üyelerine özel hastanelerden hizmetalma olanağı sağlaması, gerekse de GSS yasa tasarısının gündemde olması sağlıkhizmetleri sektöründe yatırımları arttırıcı etki yaratmıştır. Daha önce pahalı olarakgörülen özel hastanelerden devletin hizmet satın almaya başlamasıyla atılkapasiteler de dolmaya başlamıştır. Sektörde ağırlıklı olarak tıp merkezleri olaraknitelendirilen küçük hastanelere yatırım yapılmıştır.Son yıllarda Türkiye’de sağlık turizmi açısından bir gelişme yaşanmaktadır.Kullanılan ileri teknoloji ve ucuz hizmet fiyatları nedeniyle, başta Avrupa ülkeleriolmak üzere bir çok ülkeden tedavi olmak üzere Türkiye’ye hasta gelmektedir.Bunun yanı sıra sektördeki gelişmeler yabancı yatırımcıları da sektöre çekmektedir.Bölgesel olarak bakıldığında; Son yıllarda Akdeniz bölgesinde tatil yapmak üzeregelen yabancı turistlere yönelik olarak hizmet veren hastaneler açılmaktadır.Yabancı seyahat acentaları, anlaşma yapmadan önce otellerden sağlık kurumlarıylasözleşme yapmalarını talep etmektedir. Bu kapsamda Akdeniz Bölgesinde sağlık35

turizmine yönelik yatırımların artması beklenmektedir. Genel hastane anlamında bellibir doygunluğa ulaşan Marmara ve Ege Bölgelerinde ise özel dal hastanelerininsayısında artış beklenmektedir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde iseağırlıklı olarak poliklinik hizmeti veren küçük ölçekli hastanelerin yatırımlarınınartması beklenmektedir.36

4. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇTürkiye’deki yataklı tedavi kurumlarının mevcut durumuna yönelik olarak tespitedilen bulgular aşağıda verilmektedir:1. Yataklı tedavi kurumları başta İstanbul olmak üzere Ankara, İzmir gibigelişmiş illerde yoğunlaşmıştır. 2004 yılı itibariyle ülkemizdeki yataklı tedavikurum sayısı (Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı hastaneler hariç olmak üzere)1.175 olup, bu kurumların %26,5’i İstanbul, Ankara ve İzmir’debulunmaktadır. Bununla birlikte hasta yataklarının yurt sathına dağılımı dahada dengesiz bir görünüm arz etmektedir. Toplam 171.888 adet olan hastaneyatak sayısının %36,3’ü İstanbul, Ankara ve İzmir’de yer almaktadır.2. Ekonomik ve sosyal yönden geri kalmış illerimizde gerek yataklı tedavikurumu sayısı gerekse bunlara ait yatak sayısı minimum düzeydedir.3. Onbin kişiye düşen yatak sayısında Türkiye ortalaması 23,9 iken, bu sayıgelişmiş illerimizde ülke ortalamasının üstünde, az gelişmiş illerimizde iseülke ortalamasının bir hayli gerisindedir.4. Hekim başına düşen nüfus sayısında ülke ortalaması 702 olup, bu sayıgelişmiş illerimizde ülke ortalamasının altında, geri kalmış illerde ise ülkeortalamasının epey üzerindedir.5. İstanbul, Ankara, İzmir gibi gelişmiş iller sağlık hizmetleri talebininkarşılanması açısından bir çekim merkezi konumundadır. Bununla birlikte,bütün coğrafi bölgelerimizde sağlık talebinin karşılanmasına yönelik çekimmerkezi olan iller bulunmaktadır. Marmara Bölgesi’nde İstanbul, İç AnadoluBölgesi’nde başta Ankara olmak üzere Konya, Eskişehir, Kayseri, EgeBölgesi’nde İzmir, Akdeniz Bölgesi’nde Adana ve Antalya, KaradenizBölgesi’nde Trabzon ve Samsun, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzurum,Malatya ve Van, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ise Gaziantep veDiyarbakır bölgenin sağlık alanında gelişmiş illeri olmasından dolayı bir çekimmerkezi oluşturduğu dikkati çekmektedir.37

6. Sağlık alanında olumsuz koşullara ve göstergelere sahip olan illerinekonomik ve sosyal yönden geri kalmış iller olmasına rağmen, sağlıksektörüne yapılan kamu yatırım tahsisleri daha ziyade Ankara, İstanbul veİzmir gibi gelişmiş illere yöneliktir. 1999-2005 dönemi itibariyle yapılan kamuyatırımlarının (proje bazında tahsis edilemeyen ve muhtelif illere göredağıtılan tahsisler hariç olmak üzere) %14,9’u İstanbul’a, %13,7’si Ankara’ya,%6,9’u Kocaeli’ne ve %5’i de İzmir iline tahsis edilmiş olup, bu dört il, kamuyatırım tahsislerinin %40,5 gibi önemli bir kısmını teşkil etmektedir. Kamuyatırım tahsislerinin en az olduğu iller ise Bayburt, Tunceli ve Muş gibiekonomik ve sosyal yönden geri kalmış illerdir.7. Kamu yatırım tahsislerinde olduğu gibi, özel sektörün sağlık alanındakiyatırımları da genel olarak gelişmiş illerde yoğunlaşmaktadır. Nitekim,hastane yatırımı için teşvik belgesi almış yatırımların iller itibariyle dağılımıincelendiğinde, 1995-2005 döneminde teşvik belgesi almış yatırımprojelerinin sayısının 580 olduğu ve bunun %55 gibi önemli bir kısmınıİstanbul, Ankara ve İzmir iline verilen yatırım teşvik belgelerinin oluşturduğugörülür. Geri kalmış illerimizde ise sağlık alanında hastane yatırımı yapanyatırımcı olmakla birlikte bu sayı oldukça azdır. Nitekim, 1995-2005döneminde 24 ilde yatırım teşvik belgesi almış bir yatırım bulunmamaktadır(Bu illerin 9 tanesi Karadeniz Bölgesi’nde yer alırken, yedi tanesi DoğuAnadolu, beş tanesi İç Anadolu, iki tanesi Marmara, bir tanesi EgeBölgesi’nde yer almaktadır).8. Sağlık göstergeleri bakımından Türkiye diğer ülkeler ile mukayeseedildiğinde, Türkiye’nin özellikle AB ülkelerine ait sağlık göstergelerininoldukça altında bir değere sahip olduğu dikkati çekmektedir. 2002 yılıitibariyle yüzbin kişiye düşen hasta yatağı sayısı AB ülkeleri ortalaması 610iken, bu sayı Almanya’da 893, Fransa’da 780, Avusturya’da 844, İtalya’da430, Bulgaristan’da 649, Türkiye’de ise 233’tür. Yine yüzbin kişiye düşenhekim sayısında AB ülkeleri ortalaması 343 iken, bu sayı Almanya’da 336,38

Fransa’da 333, Avusturya’da 332, İtalya’da 619, Bulgaristan’da 352,Türkiye’de ise 137’dir.9. Özel hastane işletmeciliği açısından da Türkiye, AB ülkelerine göre dahadüşük konumdadır. 2002 yılı itibariyle özel hastane yatak sayısının toplamyatak sayısı içindeki payı Türkiye genelinde %7,3 iken, bu oran AB ülkeleriortalamasında %20, Almanya’da %22,6, Fransa’da %34,6, Avusturya’da%23,5, İtalya’da %22,6, Bulgaristan’da ise %0,9’dur.10. Kişi başına hekime başvuru oranının yıllık ortalama 2,4 olduğu Türkiye’de,hekime başvurunun oldukça düşük düzeyde olduğu dikkati çekmektedir.Hekime başvuru oranı Avrupa ülkelerinde 7 ila 10 arasında bulunmaktadır.Yukarıdaki tespitlerden de anlaşılacağı gibi, Türkiye sağlık hizmetlerinde gereknitelik gerekse nicelik açısından AB ülkelerinin oldukça gerisinde kalmaktadır. Sözkonusu bu olumsuz şartlar, hemen hemen bütün sağlık göstergelerinde dikkatiçekmektedir. Bununla birlikte, ülke içinde sağlık koşulları ve sağlık altyapısıbölgelere göre önemli dengesizlikler gösterirken, sağlık altyapısının gelişmiş olduğuüç büyük ilimize (İstanbul, Ankara ve İzmir) bir hasta akımı olmaktadır.Türkiye’nin AB ile tam üyelik görüşmelerine Ekim 2005’de başlamış olması, bir çoksektörde beklendiği gibi, özellikle sağlık alanında da önümüzdeki yıllarda olumlugelişmelerin yaşanacağı tahmin edilmektedir. Dolayısıyla önümüzdeki dönemdesağlık sektöründe mevzuat, örgütlenme, yönetim ve diğer alanlarda bir çokdeğişikliğin yanı sıra özellikle sağlık sektöründe yeni yatırımların yapılması da sözkonusu olacaktır.Bununla birlikte sektörün gelişmesini sağlamak ve gelişmenin de daha sağlıklı biryapıda olmasını sağlamak amacıyla devletin sağlık alanında mevzuatdüzenlemelerini yaptığını görmekteyiz. Devlet, sağlık hizmetlerinin gerek nicelikgerekse nitelik yönünden artması için kamu yatırımlarının dışında özellikle özelsağlık kurumlarının geliştirilmesini teşvik etmek amacıyla çeşitli uygulama vedüzenlemeleri yapmaktadır. Başka bir ifadeyle, özel sektör sağlık yatırımlarının39

arttırılmasını sağlayıcı politikaların uygulamaya konulduğu görülmektedir. Mevzuatçalışmaları halihazırda devam etmekte olup, Genel Sağlık Sigortası henüz yasatasarısı halindedir.Sağlık yatırımlarının istihdam yaratmada ve özellikle de nitelikli istihdamsağlamadaki fonksiyonları dikkate alındığında sektörün önümüzdeki dönemde dedevlet tarafından teşvik edileceği beklenmektedir. Bu durum ise son yıllarda hızlaartan özel kesim sağlık yatırımlarının önümüzdeki yıllarda da devam etmesinisağlayacaktır. Dolayısıyla, önümüzdeki dönemde;• Sağlık yatırımlarının başta çekim merkezi olan illerde olmak üzere tümAnadolu’ya yayılması,• Bölgesel olarak bakıldığında ise; genel hastane anlamında belli bir doygunluğaulaşan Marmara ve Ege Bölgelerinde özel dal hastanelerinin; AkdenizBölgesi’nde sağlık turizmine yönelik yatırımların; Güneydoğu Anadolu ileKaradeniz Bölgelerinde ise ağırlıklı olarak poliklinik hizmeti veren küçük ölçeklihastanelerin yatırımlarının artması beklenmektedir40

EKLEREK 1: TÜRKİYE'DEKİ HASTANELERİN COĞRAFİBÖLGELERE, İLLERE VE KURUMLARA GÖRE YATAKSAYISI VE 10.000 NÜFUSA DÜŞEN YATAK SAYISIEK 2: COĞRAFİ BÖLGELERE VE İLLERE GÖRE SAĞLIKHİZMETLERİ VE HİZMET DEĞERLENDİRMESİEK 3: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI’NDAN HASTANE YATIRIMIİÇİN TEŞVİK BELGESİ ALMIŞ YATIRIMLARIN İLLERİTİBARİYLE DAĞILIMIEK 4: SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMIEK 5: GENEL SAĞLIK SİGORTASI YASA TASLAĞI41

EK 1: TÜRKİYE'DEKİ HASTANELERİN COĞRAFİ BÖLGELERE, İLLERE VE KURUMLARA GÖRE YATAK SAYISI VE10.000 NÜFUSA DÜŞEN YATAK SAYISI (2004)Toplam Sağlık Bakanlığı SSK Üniversite Özel DiğerKurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak10.000NüfusaDüşen YatakSayısıMarmara Bölgesi 334 51.811 119 22.322 37 10.850 9 7.768 149 7.190 20 3.681 27,4Balıkesir 22 2.633 16 1.932 3 615 0 3 72 0 14 23,8Bilecik 5 278 4 228 1 50 0 0 0 0 0 13,9Bursa 28 5.257 17 3.110 6 1.340 1 611 4 196 0 0 22,8Çanakkale 11 1.047 10 937 1 110 0 0 0 0 22,2Edirne 10 1.261 6 515 1 50 1 663 2 33 0 0 32,0İstanbul 196 35.153 35 12.155 14 6.899 6 6.124 123 6.368 18 3.607 31,4Kırklareli 9 727 6 550 2 159 0 0 1 18 0 0 21,9Kocaeli 20 2.424 6 875 5 963 1 370 6 156 2 60 18,4Sakarya 14 1.371 9 945 1 280 0 0 4 146 0 0 18,0Tekirdağ 17 1.296 9 975 2 120 0 0 6 201 0 0 18,8Yalova 2 364 1 100 1 264 0 0 0 0 0 0 20,1Ege Bölgesi 163 23.162 92 12.740 26 4.714 7 3.590 33 1.480 5 638 24,6Afyon 18 2.151 15 1.700 1 301 1 100 1 50 0 0 25,8Aydın 14 1.808 8 1.245 2 364 1 120 3 79 0 0 18,2Denizli 17 1.421 11 1.120 1 117 1 41 4 143 16,3İzmir 50 11.031 22 4.095 7 2.517 3 3.029 14 787 4 603 30,2Kütahya 12 1.283 6 750 6 533 0 0 0 0 0 0 18,8Manisa 26 3.038 16 2.070 5 534 1 300 4 134 0 0 23,6Muğla 19 1.635 9 1.085 3 248 0 6 267 1 35 21,0Uşak 7 795 5 675 1 100 0 0 1 20 0 0 23,942

EK 1’in DevamıToplam Sağlık Bakanlığı SSK Üniversite Özel DiğerKurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak10.000NüfusaDüşen YatakSayısıİç Anadolu Bölgesi 212 33.740 134 18.042 23 5.195 16 8.210 26 1.128 13 1.165 27,6Ankara 65 16.113 26 7.075 10 2.851 8 4.924 14 833 7 430 37,5Çankırı 8 600 7 565 0 0 0 0 1 35 0 0 21,9Eskişehir 13 3.035 6 1.015 2 534 2 1.035 1 23 2 428 41,9Kayseri 22 2.667 13 1.380 1 310 2 817 5 103 1 57 24,7Kırşehir 7 550 6 450 1 100 0 0 0 0 0 0 22,3Konya 34 3.591 23 2.370 3 440 2 564 4 104 2 113 15,0Nevşehir 7 514 5 395 1 89 0 1 30 0 0 16,4Niğde 8 735 7 610 1 125 0 0 0 0 20,2Sivas 15 2.613 12 1.380 1 376 1 720 0 0 1 137 35,7Yozgat 11 980 11 980 0 0 0 0 0 0 0 0 13,6Aksaray 10 802 9 752 1 50 0 0 0 0 18,8Karaman 4 515 3 415 1 100 0 0 0 0 0 0 20,4Kırıkkale 8 1.025 6 655 1 220 1 150 0 0 0 0 26,1Akdeniz Bölgesi 117 18.121 71 11.540 11 3.358 7 1.995 26 1.128 2 100 19,4Adana 21 4.902 12 2.635 2 756 2 1.250 5 261 0 25,0Antalya 28 3.026 14 1.665 1 560 2 326 10 425 1 50 15,3Burdur 5 670 4 625 1 45 0 0 0 0 0 0 26,5Hatay 15 1.642 9 1.030 2 465 0 0 4 142 0 5 12,9Isparta 13 2.710 11 2.380 1 200 1 125 0 0 0 5 50,0İçel 16 3.176 8 1.680 2 1.052 1 200 4 204 1 40 17,4Kahramanmaraş 13 1.417 8 975 2 280 1 94 2 68 13,6Osmaniye 6 578 5 550 1 28 11,743

EK 1’in DevamıToplam Sağlık Bakanlığı SSK Üniversite Özel DiğerKurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak10.000NüfusaDüşen YatakSayısıDoğu Anadolu Böl. 104 12.077 81 8.160 14 1.698 4 2.085 5 122 0 12 18,7Ağrı 8 292 7 280 1 12 0 0 0 0 5,2Bingöl 7 530 6 430 1 100 0 0 0 0 0 20,9Bitlis 8 525 7 475 1 50 0 0 0 0 0 0 12,8Elazığ 11 2.367 8 1.765 1 405 1 170 1 27 0 0 39,6Erzincan 10 651 9 530 1 120 0 0 0 0 0 1 20,5Erzurum 14 3.100 10 1.450 2 355 1 1.250 1 45 0 0 32,0Hakkari 4 171 3 155 0 0 0 1 16 0 0 6,5Kars 5 363 4 355 1 8 0 0 0 0 0 11,8Malatya 13 1.578 8 745 2 448 1 340 2 34 0 11 17,4Muş 5 610 4 610 1 0 0 0 0 0 0 12,7Tunceli 2 140 1 100 1 40 0 0 0 0 0 0 14,8Van 11 1.415 9 980 1 110 1 325 0 0 0 0 14,5Ardahan 3 155 3 155 0 0 0 0 0 0 0 0 11,6Iğdır 3 180 2 130 1 50 0 0 0 0 10,1Güneydoğu Anadolu B. 67 9.399 48 6.130 7 1.491 3 1.300 8 428 1 50 13,1Adıyaman 7 805 6 755 1 50 0 0 0 0 0 0 12,1Diyarbakır 11 2.780 7 1.275 1 420 1 1.050 2 35 0 0 19,0Gaziantep 12 2.370 5 1.250 1 580 1 150 4 340 1 50 16,9Mardin 6 586 5 500 1 86 0 0 0 0 0 7,7Siirt 6 370 5 315 1 55 0 0 0 0 0 0 13,7Şanlıurfa 14 1.769 11 1.400 1 250 1 100 1 19 0 0 10,9Batman 5 294 3 210 1 50 0 0 1 34 0 0 6,0Şırnak 5 235 5 235 0 0 0 0 0 0 0 0 6,0Kilis 1 190 1 190 0 0 0 0 0 0 0 0 18,044

EK 1’in DevamıToplam Sağlık Bakanlığı SSK Üniversite Özel DiğerKurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak10.000NüfusaDüşen YatakSayısıKaradeniz Bölgesi 178 23.578 138 15.776 28 5.132 6 2.351 6 298 0 21 28,0Amasya 7 810 5 650 2 150 0 0 0 10 22,4Artvin 9 580 7 430 2 150 0 0 0 0 0 0 32,5Bolu 8 1.280 6 780 1 180 1 320 0 0 47,5Çorum 16 1.634 14 1.370 1 216 0 0 1 48 0 0 28,1Giresun 12 1.270 11 1.160 1 110 0 0 0 0 0 24,1Gümüşhane 5 355 5 355 0 0 0 0 0 0 0 18,5Kastamonu 16 1.477 13 980 2 460 0 1 29 0 8 42,4Ordu 15 1.825 12 1.470 3 355 0 0 20,3Rize 7 818 5 541 2 277 0 0 22,3Samsun 19 4.057 14 2.435 2 800 1 721 2 101 0 0 33,8Sinop 6 560 5 430 1 130 0 0 0 0 0 0 27,6Tokat 13 1.582 10 1.300 2 222 1 60 0 0 0 0 18,3Trabzon 17 2.827 13 1.810 2 350 1 600 1 67 0 0 27,0Zonguldak 11 2.305 6 650 4 1.202 1 450 0 0 0 3 39,3Bayburt 1 100 1 100 0 0 0 0 0 0 0 0 11,0Bartın 4 413 3 260 1 153 0 0 0 0 0 0 24,2Karabük 7 763 5 530 1 180 0 0 1 53 36,0Düzce 5 922 3 525 1 197 1 200 28,1TÜRKİYE TOPLAMI 1.175 171.888 683 94.710 146 32.438 52 27.299 253 11.774 41 5.667 23,9AÇIKLAMA :MSB 'na ait 42 kurum 15900 yatak hariçtir. Bu sayıların dahil edilmesi halinde kurum 1217,yatak 187 788, 10 000 nüfusa düşen yataksayısı ise 26,1 'dir.KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.45

EK 2: COĞRAFİ BÖLGELERE VE İLLERE GÖRE SAĞLIK HİZMETLERİ VE HİZMET DEĞERLENDİRMESİ (2004)PoliklinikSayısıHekimBaşınaDüşenPoliklinikSayısıYatanHastaSayısıYatılanGünSayısıAmeliyatSayısıDoğumSayısıYatakİşgalOranı%H İ Z M E T D E Ğ E R L E N D İ R M E S İBirHastanınOrtalamaKalış GünüYatakDevirHızı(Hasta)DevirAralığı(Gün)YatanHastaOranı (%)Marmara Bölgesi 39.979.080 41.718 1.664.004 9.645.862 762.882 221.333 60,8 5,8 38,3 3,7 4,2Balıkesir 3.130.414 5.041 105.293 531.911 34.716 9.486 56,3 5,1 40,7 3,9 3,4Bilecik 366.972 4.705 11.239 46.077 4.446 1.906 45,4 4,1 40,4 4,9 3,1Bursa 4.835.120 2.514 236.327 1.213.221 102.398 31.401 70,0 5,1 49,8 2,2 4,9Çanakkale 1.014.162 4.123 40.969 188.669 12.405 3.368 54,1 4,6 42,9 3,9 4,0Edirne 1.150.212 1.504 42.544 334.416 23.916 2.684 66,7 7,9 31,0 3,9 3,7İstanbul 21.315.753 1.577 960.565 6.185.099 489.589 131.165 60,3 6,4 34,2 4,2 4,5Kırklareli 1.051.270 5.309 33.835 157.904 8.318 3.066 62,0 4,7 48,5 2,9 3,2Kocaeli 3.166.782 3.167 109.584 514.638 47.073 17.761 70,1 4,7 54,5 2,0 3,5Sakarya 1.771.743 4.776 58.439 215.889 20.795 11.070 56,8 3,7 56,1 2,8 3,3Tekirdağ 1.644.555 4.122 52.553 211.088 16.049 7.609 45,0 4,0 40,9 4,9 3,2Yalova 532.097 4.882 12.656 46.950 3.177 1.817 35,1 3,7 34,6 6,8 2,4Ege Bölgesi 24.333.290 30.023 992.085 5.221.218 444.029 104.713 63,6 5,3 44,1 3,0 4,1Afyon 1.682.969 3.255 68.767 379.008 17.953 9.948 55,0 5,5 36,4 4,5 4,1Aydın 2.488.356 2.802 101.020 488.984 40.307 9.523 68,1 4,8 51,4 2,3 4,1Denizli 2.403.251 2.778 90.229 426.044 41.500 12.482 71,5 4,7 55,3 1,9 3,8İzmir 9.264.058 1.618 430.980 2.371.150 246.002 37.520 64,8 5,5 43,0 3,0 4,7Kütahya 1.671.392 6.767 59.141 354.720 14.814 7.216 65,4 6,0 39,8 3,2 3,5Manisa 3.553.260 3.133 124.746 727.841 40.565 14.675 68,1 5,8 42,6 2,7 3,5Muğla 2.202.438 3.990 77.018 299.350 29.013 8.596 51,0 3,9 47,9 3,7 3,5Uşak 1.067.566 5.679 40.184 174.121 13.875 4.753 50,4 4,3 42,5 4,3 3,846

EK 2’nin DevamıPoliklinikSayısıHekimBaşınaDüşenPoliklinikSayısıYatanHastaSayısıYatılanGünSayısıAmeliyatSayısıDoğumSayısıYatakİşgalOranı%H İ Z M E T D E Ğ E R L E N D İ R M E S İBirHastanınOrtalamaKalış GünüYatakDevirHızı(Hasta)DevirAralığı(Gün)YatanHastaOranı (%)İç Anadolu Böl. 28.195.042 54.063 1.211.831 7.695.167 605.647 157.054 69,7 6,4 40,1 2,8 4,3Ankara 11.474.172 1.260 533.944 4.009.084 354.556 59.098 80,3 7,5 39,0 1,8 4,7Çankırı 426.185 4.843 8.582 45.670 2.799 1.519 28,4 5,3 19,5 13,4 2,0Eskişehir 2.022.621 2.194 114.110 772.881 48.200 8.559 77,6 6,8 41,8 2,0 5,6Kayseri 2.987.586 2.787 131.472 739.938 51.797 23.670 71,5 5,6 46,4 2,2 4,4Kırşehir 644.715 5.606 21.389 88.943 5.989 2.959 54,6 4,2 48,0 3,5 3,3Konya 4.249.091 2.436 201.636 970.753 74.589 27.916 64,4 4,8 48,8 2,7 4,7Nevşehir 593.165 4.330 16.257 62.415 5.102 2.829 42,6 3,8 40,5 5,2 2,7Niğde 775.747 4.334 23.295 88.626 5.982 4.570 35,7 3,8 34,2 6,9 3,0Sivas 1.827.397 2.559 66.436 477.617 25.225 8.652 59,8 7,2 30,4 4,8 3,6Yozgat 975.385 5.806 28.395 127.487 8.898 4.806 39,2 4,5 31,8 7,0 2,9Aksaray 720.089 4.045 23.587 91.951 7.140 5.886 37,9 3,9 35,5 6,4 3,3Karaman 433.747 4.986 14.473 58.046 5.615 2.810 42,6 4,0 38,8 5,4 3,3Kırıkkale 1.065.142 8.876 28.255 161.756 9.755 3.780 56,0 5,7 35,7 4,5 2,7Akdeniz Bölgesi 19.319.597 29.469 832.090 4.256.293 360.532 100.705 70,0 5,1 50,0 2,2 4,3Adana 4.135.205 2.520 229.904 1.373.180 95.210 18.531 86,5 6,0 52,9 0,9 5,6Antalya 4.535.579 2.577 188.485 806.214 123.822 22.936 69,9 4,3 59,7 1,8 4,2Burdur 668.954 4.813 28.505 150.666 9.840 3.141 70,4 5,3 48,6 2,2 4,3Hatay 2.456.694 5.341 89.868 328.880 27.831 14.504 55,1 3,7 55,0 3,0 3,7Isparta 1.448.914 2.473 57.337 425.933 23.685 5.328 53,0 7,4 26,1 6,6 4,0İçel 3.607.255 3.422 134.944 731.620 40.610 14.228 66,6 5,4 44,8 2,7 3,7Kahramanmaraş 1.782.819 3.793 73.430 329.132 26.033 18.611 70,9 4,5 57,7 1,8 4,1Osmaniye 684.177 4.531 29.617 110.668 13.501 3.426 68,1 3,7 66,6 1,7 4,347

EK 2’nin DevamıPoliklinikSayısıHekimBaşınaDüşenPoliklinikSayısıYatanHastaSayısıYatılanGünSayısıAmeliyatSayısıDoğumSayısıYatakİşgalOranı%H İ Z M E T D E Ğ E R L E N D İ R M E S İBirHastanınOrtalamaKalış GünüYatakDevirHızı(Hasta)DevirAralığı(Gün)YatanHastaOranı(%)Doğu Anadolu Böl. 9.662.786 74.247 453.740 2.716.272 124.596 66.140 65,1 6,0 39,7 3,2 4,7Ağrı 598.819 7.777 15.664 45.595 1.934 6.987 39,8 2,9 49,9 4,4 2,6Bingöl 533.931 8.090 18.555 98.730 3.986 2.928 55,2 5,3 37,9 4,3 3,5Bitlis 381.844 15.535 17.115 73.966 1.806 1.918 48,7 4,3 41,1 4,6 4,5Elazığ 1.347.247 1.874 69.803 512.383 22.172 6.683 61,8 7,3 30,7 4,5 5,2Erzincan 710.004 5.221 22.425 106.734 7.091 2.891 47,1 4,8 36,1 5,3 3,2Erzurum 1.613.855 2.005 94.410 755.733 29.321 9.330 76,0 8,0 34,7 2,5 5,8Hakkari 281.273 5.985 8.111 27.999 1.569 2.480 41,0 3,5 43,4 5,0 2,9Kars 392.643 4.970 20.124 91.177 2.736 3.790 70,8 4,5 57,0 1,9 5,1Malatya 1.585.298 2.428 85.691 443.827 26.936 9.412 69,3 5,2 48,9 2,3 5,4Muş 532.222 6.571 22.270 110.385 3.784 4.011 71,0 5,0 52,3 2,0 4,2Tunceli 81.090 2.534 1.340 5.853 225 242 15,4 4,4 12,9 24,0 1,7Van 1.267.598 2.582 66.068 398.082 20.267 12.212 71,1 6,0 43,0 2,5 5,2Ardahan 134.622 4.079 5.435 22.346 753 1.225 43,7 4,1 38,8 5,3 4,0Iğdır 202.340 4.599 6.729 23.462 2.016 2.031 71,4 3,5 74,8 1,4 3,3Güneydoğu Anadolu B. 10.138.527 50.154 464.569 2.130.781 132.633 88.576 69,2 4,6 55,1 2,0 4,6Adıyaman 933.396 5.395 39.551 147.340 8.535 7.821 65,2 3,7 63,9 2,0 4,2Diyarbakır 2.106.871 2.657 111.470 695.384 32.102 19.596 68,1 6,2 39,8 2,9 5,3Gaziantep 2.815.888 2.839 165.645 681.734 49.163 19.836 84,9 4,1 75,3 0,7 5,9Mardin 792.078 13.663 23.462 73.588 7.544 9.136 49,7 3,1 57,8 3,2 3,0Siirt 327.859 5.752 10.220 41.912 2.663 2.613 38,3 4,1 34,1 6,6 3,1Şanlıurfa 1.976.151 3.905 68.066 343.024 17.706 21.706 64,9 5,0 47,0 2,7 3,4Batman 749.113 6.403 27.481 82.504 8.576 3.099 68,5 3,0 83,3 1,4 3,7Şırnak 219.668 5.358 9.624 33.973 4.079 2.923 54,8 3,5 56,6 2,9 4,4Kilis 217.503 4.183 9.050 31.322 2.265 1.846 52,3 3,5 55,2 3,2 4,248

EK 2’nin DevamıPoliklinikSayısıHekimBaşınaDüşenPoliklinikSayısıYatanHastaSayısıYatılanGünSayısıAmeliyatSayısıDoğumSayısıYatakİşgalOranı%H İ Z M E T D E Ğ E R L E N D İ R M E S İBirHastanınOrtalamaKalış GünüYatakDevirHızı(Hasta)DevirAralığı(Gün)YatanHastaOranı (%)Karadeniz Bölgesi 21.222.919 83.889 822.481 4.798.292 279.811 85.922 61,9 5,8 38,7 3,6 3,9Amasya 937.412 4.934 30.670 158.092 11.722 2.872 52,7 5,2 37,3 4,6 3,3Artvin 476.602 4.913 13.086 70.192 4.352 1.499 37,9 5,4 25,8 8,8 2,7Bolu 719.795 2.562 28.871 187.456 8.272 3.072 53,2 6,5 29,9 5,7 4,0Çorum 1.533.138 5.919 66.405 363.648 19.682 5.742 60,9 5,5 40,6 3,5 4,3Giresun 1.221.485 6.047 47.657 256.714 11.772 4.062 54,9 5,4 37,2 4,4 3,9Gümüşhane 318.278 4.080 9.514 45.512 2.012 741 40,2 4,8 30,7 7,1 3,0Kastamonu 975.173 5.670 32.788 207.478 7.685 2.994 48,1 6,3 27,7 6,8 3,4Ordu 1.787.686 5.484 70.755 384.636 20.166 8.529 61,5 5,4 41,3 3,4 4,0Rize 1.237.260 7.278 34.066 156.955 5.255 2.845 50,0 4,6 39,6 4,6 2,8Samsun 3.238.674 2.364 144.414 1.014.309 57.747 16.574 75,2 7,0 39,1 2,3 4,5Sinop 517.126 4.701 16.624 76.016 4.491 1.566 37,7 4,6 30,1 7,5 3,2Tokat 1.665.488 5.172 72.779 341.737 19.420 7.130 65,2 4,7 50,6 2,5 4,4Trabzon 2.297.934 2.912 105.909 693.968 52.881 10.254 73,1 6,6 40,7 2,4 4,6Zonguldak 2.055.527 3.731 76.117 444.048 27.287 7.938 67,1 5,8 42,0 2,9 3,7Bayburt 164.642 5.311 6.046 30.645 2.294 1.202 84,0 5,1 60,5 1,0 3,7Bartın 511.498 5.328 16.954 93.690 4.650 1.881 66,5 5,5 43,9 2,8 3,3Karabük 839.698 5.348 25.388 138.383 9.552 2.876 51,6 5,5 34,5 5,1 3,0Düzce 725.503 2.134 24.438 134.813 10.571 4.145 58,1 5,5 38,4 4,0 3,4TÜRKİYE TOPLAMI 152.851.241 363.563 6.440.800 36.463.885 2.710.130 824.443 64,9 5,7 41,8 3,1 4,2KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı, 2004.49

EK 3: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞINDAN HASTANE YATIRIMI İÇİN TEŞVİK BELGESİ ALMIŞ YATIRIMLARIN İLLER İTİBARİYLE DAĞILIMIBelgeSayısı(Adet)2004 2005 1995-2005 İllerin Payı (%) (1995-2005)ToplamToplamToplamToplamBelgeBelgeBelgeYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamSayısıSayısıSayısıTutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı(Adet)(Adet)(Bin YTL)(Bin YTL)(Bin YTL)Marmara Bölgesi 22 252.103 1.504 30 383.836 3.203 270 1.395.695 32.747 46,6 43,6 54,0Balıkesir 0 0 0 1 8.377 30 5 25.991 287 0,9 0,8 0,5Bilecik 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Bursa 2 35.324 225 1 69.403 500 18 129.736 6.532 3,1 4,0 10,8Çanakkale 0 0 0 1 15.112 230 3 15.558 351 0,5 0,5 0,6Edirne 0 0 0 0 0 0 2 2.878 25 0,3 0,1 0,0İstanbul 18 197.409 1.189 22 238.325 2.030 211 1.046.762 22.366 36,4 32,7 36,9Kırklareli 0 0 0 1 10.639 150 1 10.639 150 0,2 0,3 0,2Kocaeli 1 8.376 0 1 16.810 120 14 112.397 2.145 2,4 3,5 3,5Sakarya 0 0 0 0 0 0 4 2.397 205 0,7 0,1 0,3Tekirdağ 1 10.993 90 3 25.170 143 12 49.336 686 2,1 1,5 1,1Yalova 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Ege Bölgesi 9 98.958 521 5 41.370 110 87 411.692 5.185 15,0 12,8 8,6Afyon 0 0 0 1 11.970 25 5 60.262 1.110 0,9 1,9 1,8Aydın 0 0 0 0 0 0 2 536 36 0,3 0,0 0,1Denizli 1 2.300 7 0 0 0 8 69.036 235 1,4 2,2 0,4İzmir 6 89.522 504 3 29.300 85 47 209.881 2.584 8,1 6,6 4,3Kütahya 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Manisa 1 6.173 10 1 100 0 7 14.082 244 1,2 0,4 0,4Muğla 1 963 0 0 0 0 17 52.734 806 2,9 1,6 1,3Uşak 0 0 0 0 0 0 1 5.162 170 0,2 0,2 0,350

EK 3’ün DevamıBelgeSayısı(Adet)2004 2005 1995-2005 İllerin Payı (%) (1995-2005)ToplamToplamToplamToplamBelgeBelgeBelgeYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamSayısıSayısıSayısıTutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı(Adet)(Adet)(Bin YTL)(Bin YTL)(Bin YTL)İç Anadolu Böl. 14 289.556 1.246 5 18.465 330 85 586.980 10.271 14,7 18,3 16,9Ankara 7 239.075 612 1 337 0 61 494.873 7.589 10,5 15,4 12,5Çankırı 0 0 0 0 0 0 1 1.794 50 0,2 0,1 0,1Eskişehir 2 5.831 150 0 0 0 2 5.831 150 0,3 0,2 0,2Kayseri 2 23.346 252 1 10.154 125 8 34.585 597 1,4 1,1 1,0Kırşehir 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Konya 2 14.449 210 1 2.360 45 8 33.100 785 1,4 1,0 1,3Nevşehir 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Niğde 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Sivas 1 6.855 22 0 0 0 2 10.630 930 0,3 0,3 1,5Yozgat 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Aksaray 0 0 0 1 2.173 80 2 2.726 90 0,3 0,1 0,1Karaman 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Kırıkkale 0 0 0 1 3.441 80 1 3.441 80 0,2 0,1 0,1Akdeniz Bölgesi 9 126.150 702 8 61.891 861 64 377.227 7.109 11,1 11,8 11,7Adana 2 17.250 61 0 0 0 20 110.801 1.258 3,5 3,5 2,1Antalya 5 98.400 561 3 42.251 500 28 218.061 4.757 4,8 6,8 7,8Burdur 0 0 0 1 2.375 10 1 2.375 10 0,2 0,1 0,0Hatay 0 0 0 0 0 0 2 7.676 126 0,3 0,2 0,2Isparta 0 0 0 1 4.120 150 1 4.120 150 0,2 0,1 0,2İçel 0 0 0 1 5.450 70 4 7.217 207 0,7 0,2 0,3Kahramanmaraş 1 5.500 80 1 1.583 24 5 13.864 419 0,9 0,4 0,7Osmaniye 1 5.000 0 1 6.112 107 3 13.112 182 0,5 0,4 0,351

EK 3’ün DevamıBelgeSayısı(Adet)2004 2005 1995-2005 İllerin Payı (%) (1995-2005)ToplamToplamToplamToplamBelgeBelgeBelgeYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamSayısıSayısıSayısıTutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı(Adet)(Adet)(Bin YTL)(Bin YTL)(Bin YTL)Doğu Anadolu Bölgesi 4 23.915 225 6 78.477 430 25 234.958 1.731 4,3 7,3 2,9Ağrı 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Bingöl 0 0 0 0 0 0 1 1.746 105 0,2 0,1 0,2Bitlis 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Elazığ 0 0 0 1 9.645 85 3 42.939 131 0,5 1,3 0,2Erzincan 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Erzurum 1 18.040 100 0 0 0 4 34.775 404 0,7 1,1 0,7Hakkari 0 0 0 0 0 0 1 2.600 101 0,2 0,1 0,2Kars 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Malatya 1 2.070 65 1 14.867 175 6 40.190 505 1,0 1,3 0,8Muş 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Tunceli 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Van 1 900 0 4 53.965 170 8 107.568 370 1,4 3,4 0,6Ardahan 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Iğdır 1 2.905 60 0 0 0 2 5.139 115 0,3 0,2 0,2Güneydoğu Anadolu B. 3 16.760 322 5 51.895 378 28 105.606 2.032 4,8 3,3 3,4Adıyaman 0 0 0 0 0 0 1 361 90 0,2 0,0 0,1Diyarbakır 0 0 0 0 0 0 5 12.297 417 0,9 0,4 0,7Gaziantep 0 0 0 2 35.679 215 5 38.203 215 0,9 1,2 0,4Mardin 0 0 0 1 7.735 55 1 7.735 55 0,2 0,2 0,1Siirt 1 5.323 85 1 2.506 25 2 7.829 110 0,3 0,2 0,2Şanlıurfa 1 4.437 70 1 5.976 83 7 16.440 449 1,2 0,5 0,7Batman 1 7.000 167 0 0 0 5 19.121 539 0,9 0,6 0,9Şırnak 0 0 0 0 0 0 1 285 94 0,2 0,0 0,2Kilis 0 0 0 0 0 0 1 3.335 63 0,2 0,1 0,152

EK 3’ün DevamıBelgeSayısı(Adet)2004 2005 1995-2005 İllerin Payı (%) (1995-2005)ToplamToplamToplamToplamBelgeBelgeBelgeYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamYatırım İstihdamSayısıSayısıSayısıTutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı (Kişi)Tutarı(Adet)(Adet)(Bin YTL)(Bin YTL)(Bin YTL)Karadeniz Bölgesi 1 15.709 20 5 46.751 629 20 91.744 1.537 3,5 2,9 2,5Amasya 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Artvin 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Bolu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Çorum 0 0 0 0 0 0 1 1.817 150 0,2 0,1 0,2Giresun 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Gümüşhane 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Kastamonu 0 0 0 1 7.634 100 2 12.805 139 0,3 0,4 0,2Ordu 0 0 0 2 16.362 198 3 16.421 294 0,5 0,5 0,5Rize 0 0 0 0 0 0 2 2.466 30 0,3 0,1 0,0Samsun 0 0 0 0 0 0 3 3.852 130 0,5 0,1 0,2Sinop 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Tokat 0 0 0 0 0 0 2 980 194 0,3 0,0 0,3Trabzon 0 0 0 2 22.754 331 3 22.979 551 0,5 0,7 0,9Zonguldak 0 0 0 0 0 0 1 13.138 0 0,2 0,4 0,0Bayburt 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Bartın 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Karabük 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 0,0Düzce 1 15.709 20 0 0 0 3 17.284 49 0,5 0,5 0,1TÜRKİYE TOPLAMI 62 823.150 4.540 64 682.686 5.941 579 3.203.901 60.612 100,0 100,0 100,0NOT: 2005 yılı verileri Ocak-Ağustos dönemini kapsamaktadır.KAYNAK: T.C. HDTM, Teşvik Uygulama Genel Müdürlüğü.53

EK 4: SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI(ÖZET BİLGİLER)Sağlıkta Dönüşüm Programı, sağlık hizmetlerinin etkili, verimli ve hakkaniyete uygun birşekilde organizasyonu, finansmanının sağlanması ve sunulması amacıyla hazırlanmıştır.Etkililik , uygulanacak politikaların halkın sağlık düzeyinin yükseltilmesi amacını ifade eder.Sağlık hizmetinin sunumundaki en büyük hedef insanların hastalanmasının önlenmesidir.Verimlilik, kaynakları uygun şekilde kullanarak maliyeti düşürüp, aynı kaynakla daha fazlahizmetin üretilmesidir. İnsan kaynaklarının dağılımı, malzeme yönetimi, akılcı ilaç kullanımı,sağlık işletmeciliği ve koruyucu hekimlik uygulamalarında verimlilik ön planda olmalıdır.Hakkaniyet, bütün insanların sağlık hizmetlerine ihtiyaçları ölçüsünde ulaşmaları,hizmetlerin finansmanına mali güçleri oranında katkıda bulunmaları ve sağlık göstergeleri ileilgili farklılıkların azaltılması ilkesidir.Sağlıkta Dönüşüm Programının Temel İlkeleri:• İnsan merkezlilik: Bireyin ihtiyaç, talep ve beklentilerinin esas alınmasıdır.• Sürdürülebilirlik: Sistemin Türkiye’nin koşulları ve kaynakları ile uyumlu olarak kendinifinanse etmesi ve hizmet sürekliliğinin sağlanmasıdır.• Sürekli kalite gelişimi: Sistemin sürekli kendini değerlendirerek, hatalarından öğrenmeyisağlayacak bir geri bildirim mekanizması oluşturulmasıdır.• Katılımcılık: İlgili tüm tarafların görüş ve önerilerinin alınması, yapıcı bir tartışma ortamısağlayacak platformların oluşturulması, ayrıca sağlık sektörünün bütün bileşenlerininsistemin kapsamı içine alınarak, uygulamada kaynak birliğinin sağlanmasıdır.• Uzlaşmacılık: Demokratik bir yönetimin gereği olarak sektörün farklı bölümleri arasındakarşılıklı çıkarları gözeterek ortak noktalarda buluşma arayışıdır.• Gönüllülük: Sistemde hizmet üreten ve hizmet alan kesimlerin, teşvik edici önlemlerdoğrultusunda gönüllü bir şekilde yer almalarıdır.• Güçler ayrılığı: Sağlık hizmetlerinin finansmanını sağlayan, planlamasını yapan, denetimiüstlenen ve hizmeti üreten güçlerin birbirinden ayrılması ilkesidir.• Desantralizasyon: Değişip gelişen koşullara ve çağdaş anlayışa uygun olarak yerindenyönetim ilkesinin hayata geçirilmesidir.54

• Hizmette rekabet: Sağlık hizmet sunumunun tekel olmaktan çıkarılıp, farklı hizmetsunucularının yarışmasının sağlanmasıdır. Böylece sürekli kalite artırımına ve maliyetazalmasına yönelik bir teşvik ortamı oluşacaktır.Sağlıkta Dönüşüm Programı, belirtilen ilkeler çerçevesinde yukarıda sayılan amaçlaraulaşırken, Dünya Sağlık Teşkilatının “21. Yüzyılda Herkese Sağlık ” politikasını, AvrupaBirliği tarafından açıklanan “Katılım Ortaklığı Belgesi” ve ülkemiz tarafından hazırlanan“Ulusal Program” doğrultusunda Türk Sağlık Mevzuatı’nın, Avrupa Birliği Sağlık Mevzuatı ileuyumlu hale getirilmesi ihtiyacını ve diğer uluslar arası deneyimleri de dikkate alacaktır.Sağlıkta Dönüşüm Programının Bileşenleri:Sağlıkta Dönüşüm Programı, sektörü bütün boyutları ile kavramak üzere şekillendirilmiştoplam 8 bileşenden oluşmaktadır. Her bileşen bir diğeri ile ilişkilendirilmiş olup, programınbütünlüğü içinde uygun olabilecek çözümleri ihtiva etmektedir.1- Planlayıcı ve Denetleyici Bir Sağlık Bakanlığı• Stratejik planlama, insan kaynakları politikası, personel yönetimi, kaynak dağılımı,malzeme yönetimi konularında yeni misyonunun tanımlanması,• Mali ve yönetsel kontrol ve denetimin taşra teşkilatına aktarmasına yardımcı olacakşekilde yeniden yapılanması gerekmektedir.Sağlık Bakanlığı hem yeniden yapılanmasını gerçekleştirirken, hem de sağlık hizmetleriniplanlaması ve sunumu sırasında sosyal devlet anlayışı çerçevesinde koruyucu hizmetlereöncelik verecek, birinci basamak sağlık hizmetleri güçlendirilecektir.2- Herkesi Tek Çatı Altında Toplayan Genel Sağlık SigortasıVatandaşların ödeme gücü ile orantılı olarak katkıda bulunacakları ve hizmetleri ihtiyaçlarıölçüsünde kullanacakları bir sigorta modeli oluşturulmalıdır. Hizmet kalitesini arttırmak, herhastaya eşit düzeyde temel sağlık hizmetini sunmak ve hasta ile doktor arasındaki para55

ilişkisini ortadan kaldırmak için toplumun bütününü kapsayan zorunlu sağlık sigortacılığısistemine ihtiyaç vardır.Genel Sağlık Sigortası’nın kurulması yanında özel sağlık sigortacılığının da gelişimidesteklenerek, özel sigortaların tamamlayıcı bir rol ile sistemde bulunmaları sağlanmalıdır.Sağlık sigortası mutlaka diğer sigorta sistemlerinden ayrılmalıdır. Primi yatırma veyasigortasız olma sorununun muhatabı sağlık kuruluşları olmamalı; sigorta kurumu bunu takipetmelidir. Hizmet üretenlere geri ödeme tek elden düzenli ve zamanında yapılmalıdır.2- Yaygın, Erişimi Kolay ve Güler Yüzlü Sağlık Hizmet SistemiSağlık hizmeti vermeye talip bütün dinamikleri sistem içine alan bir anlayış içinde hizmetterekabet ortamının oluşturulması gereklidir. Bu anlayış ülke kaynaklarının verimli kullanımınayol açacağı gibi, herkesin kolayca erişebileceği bir hizmet sunumuna fırsat tanıyacaktır.a) Güçlendirilmiş Temel Sağlık Hizmetleri ve Aile DoktorluğuTemel sağlık hizmetlerinde sorumluluk paylaşımı ve bireye “tek pencere” sistemi ileyaklaşım başarıyı arttıracak önemli faktörlerdir. Bu yüzden bireye yönelik koruyucuhizmetler ile birinci basamak tanı ve tedavi hizmetlerinin, bireylerin kendi seçeceği doktorlartarafından yürütülmesi amaçlanmaktadır. Bu sayede doktor ve aile üyeleri daha yakın vekişisel ilişkiler kuracak ve sağlık eğitiminde, hastalıkların önlenmesinde ve sağlığındüzeltilmesinde doktor önemli rol oynayacaktır. Bireylerin sağlık kayıtlarının birinci basamakhekimlerince tutulması kontrol, takip ve risk analizlerinin yapılabilmesine imkânsağlayacaktır. Koruyucu diş hekimliği uygulamaları birinci basamakta yer alacaktır.b) Etkili, Kademeli Sevk ZinciriEtkili bir sevk zincirinin kurulabilmesinin ön şartı, hastanın kendi seçtiği ve güvendiği birhekimden birinci basamak hizmeti almasıdır. Bu da temel sağlık hizmetleriningüçlendirilmesi ve bu hizmet sunumunun kalitesine bağlıdır. Kısaca, hasta memnuniyetiniesas alan bir “aile hekimliği uygulaması” sistemin esasını oluşturmaktadır.56

Bu hedefe yönelik olarak planlama ve teşvik yapılması, birinci basamakta bir çok hastanınprobleminin çözülmesini sağlayacaktır.c) İdari ve Mali Özerkliğe Sahip Sağlık İşletmeleriÜlkemizdeki hastanelerin tümü, sigorta kurumu ile sözleşme yapmak ve sevk sistemiesaslarına uymak kaydı ile bütün hastalara hizmet verebileceklerdir. Hastaneler bu hizmetiverirken hizmet kalitesi ve sözleşme esaslarına uygun fiyat uygulamaları açılarındandenetim altında tutulacaktır. Kamu hastanelerinin bu değişen yapıya uyum sağlaması, dahaverimli işletmeler haline dönüşmesi ve sektörün diğer aktörleri ile rekabet edebilmesi için şuandaki merkeze bağımlı yapısından kurtulması gereklidir. Bu yapının doğal bir sonucuolarak her hastane kendi yönetim kararlarından, hizmet kalitesinden ve verimliliğindensorumlu olacaktır. Ancak ülkemizdeki kaynak dağılımı dengesizliği göz önündebulundurularak sosyal devlet ilkesi gereği yetersiz bölgelerdeki sağlık kurumlarıdesteklenecektir.3- Bilgi ve Beceri ile Donanmış, Yüksek Motivasyonla Çalışan Sağlık İnsan GücüDönüşümlerin başarılı olarak gerçekleştirilmesi, uygun nitelikli ve gerekli insan kaynaklarınınmevcudiyetine büyük ölçüde bağlıdır. Program çerçevesinde öncelikle sağlık sektöründeçalışanların görev yetki ve sorumlulukları tanımlanmalıdır. Sağlıkta Dönüşüm Programı,sağlık çalışanlarının ülke geneline dengeli dağılımını teşvik edici gönüllü politikalarlasağlayacaktır. Bu yaklaşımın sonucu olarak zorunlu hizmet kaldırılmış isteğe bağlısözleşmeli personel uygulamasına geçilmiştir.4- Sistemi Destekleyecek Eğitim ve Bilim KurumlarıDönüşümü gerçekleştirmek ve başarıyı sürekli kılmak için, halk sağlığı bilgi ve becerisinesahip, özellikle sağlık politikası, sağlık işletmeciliği, sağlık ekonomisi ve sağlık planlamasıkonularını bilen insanlara ihtiyaç olduğu inkar edilemez. Ülkemizde sektörel analizleriyapabilecek, araştırmalar planlayacak, hükümetlere danışmanlık yapacak ve sektörünihtiyaç duyduğu insan gücüne mezuniyet sonrası eğitimler verecek bir kuruma ihtiyaç vardır.57

Sağlıkta Dönüşüm Programının öncelikli hedefleri arasında ülkemize böyle bir kurumukazandırmak vardır. Cumhuriyetin ilk yılları ile var olan, fakat zamanla sadece yasalardavarlığını sürdüren Hıfzısıhha Okulu’na çağdaş bir anlayışla ve bu ihtiyaçlara cevap verecektarzda yeniden işlerlik kazandırılmıştır. Tıpta uzmanlık eğitimi müfredat programlarınınmeslek örgütlerinin de katılımı ile geliştirilip denetlenmesi gerekir. Eğitim hastanelerininyeniden organize edilip, verilmekte olan tıpta uzmanlık eğitimini planlayacak, standardizeedecek ve denetleyecek kurumsal bir yapı oluşturulacaktır. Bu uygulamalar SağlıkAkademisi veya Sağlık Uzmanlık Kurumu çatısı altında akademik bir yapıyakavuşturulacaktır.5- Nitelikli ve Etkili Sağlık Hizmetleri İçin Kalite ve AkreditasyonSağlık sektöründe hizmetin kabul edilebilirliği ve standardı, en az kullanılan sarf malzemesiile tanı ve tedavi araçlarının kalitesi kadar önemlidir.Sağlık hizmetlerinin kalite ve standardizasyonunun sağlanması, sağlık hizmetindenyararlananların memnuniyetleri ve sağlık hizmet sunucularının performans göstergelerininoluşturulması açısından değerlidir.Sağlık hizmetlerinde standardizasyon belirleme ve kalite artırımına yönelik çalışmalara hızverilerek ruhsatlandırma, sertifikasyon ve akreditasyon konusunda çalışan kurumlara bilgi,belge ve teknik konularda lojistik destek verilecektir.6- Akılcı İlaç ve Malzeme Yönetiminde Kurumsal Yapılanmaİlaç, malzeme ve tıbbî cihazların standardizasyonu, ruhsatlandırılması ve bunların akılcıyönetimi konularında uluslararası normları yakalayacak kurumsal oluşumlara ihtiyaç vardır.a)- Ulusal İlaç KurumuÜlkemizde ilaçlara ve farmasötik ürünlere yapılan harcamalar oransal olarak çok yüksektir.Sosyal güvenlik kurumlarının mevcut politikaları yüzünden nüfusun çok büyük bir bölümüilaç fiyatlarına karşı duyarsızdır. İlaç fiyat artışlarının da bilimsel bir temeli olmalıdır. İlaçla58

ilgili temel politikaların belirlenmesi, ilacın ruhsatlandırılması, üretimi, tanıtımı, satışı,araştırma geliştirme faaliyetlerinin yönlendirilmesi gibi konularda düzenleyici ve destekleyiciolmak üzere “Ulusal İlaç Kurumu”nun oluşturulması sağlanacaktır.b)- Tıbbi Cihaz KurumuTıbbi cihaz ve sarf malzemesi temini daha çok ithalata dayalıdır. Denetim, kalite belgesi vekalibrasyon gibi konularda daha çok yurt dışı referanslar dikkate alınmaktadır. Uluslararasıreferansların yanında ulusal standartların belirlenmesi ve kalite belgesini tanzimi yerliüretime kolaylık sağlayacaktır. Ayrıca kullanılan cihazların periyodik kalibrasyonu, tanı vetedavi güvenirliğini ve verimliliğini arttıracaktır.Tıbbî sarf malzeme ve cihaz konusunda da standardizasyon ve denetim vazgeçilmezöneme sahiptir. Hastanelerdeki klinik mühendislik hizmetlerine odaklanan ulusal düzeydedenetleyici, eğitici ve düzenleyici yetkilere sahip olarak tasarlanmış bir Tıbbî Cihaz Kurumu’nun kurulması planlanmaktadır.7- Karar Sürecinde Etkili Bilgiye Erişim : Sağlık Bilgi SistemiSağlıkta Dönüşüm Programı’nın bütün bileşenleri arasında uyumun sağlanabilmesi içinentegre bir sağlık bilgi sistemine ihtiyaç vardır. Sağlık hizmetlerinde eş güdüm, sağlıkenvanterinin oluşturulması, bireylerin tıbbi kayıtlarının korunması, sevk basamaklarıesnasında bilgi transferi ve temel sağlık uygulamalarındaki verilerin toplanması amacıylaSağlık Bilgi Sistemi kurulacaktır.Bu sistem, verilerin sağlıklı analizi ile karar vericiler ve sağlık politika yapıcılar için büyük birdestek sağlayacaktır.59

EK 5: SOSYAL SİGORTALAR ve GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNUTASARISIÜÇÜNCÜ KISIMGenel Sağlık Sigortası HükümleriBİRİNCİ BÖLÜMKapsamdaki Kişiler ve TesciliGenel sağlık sigortalısı sayılanlarMadde 84- Türkiye’de yerleşik kişilerden;a) 4 ve 5 inci maddeler gereğince sigortalı sayılanlar ile isteğe bağlı sigortalı olankişiler,b) (a) bendine göre sigortalı sayılmayanlardan;1) 18/6/1992 tarihli ve 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların TedaviGiderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanunkapsamında yeşil kart verilen kişiler,2) Vatansızlar ve sığınmacılar,3) 1/7/1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve KimsesizTürk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,4) 24/2/1968 tarihli ve 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara VataniHizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre şeref aylığıalan kişiler,5) 28/5/1986 tarihli ve 3292 sayılı Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının BağlanmasıHakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,6) 3/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması HakkındaKanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,7) 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme KurumuKanunu hükümlerine göre korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsizfaydalanan kişiler,8) 5434 sayılı Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı alan er, erbaş ve sivil görevliler,c) Yerleşim yeri Türkiye olmayan Türk vatandaşları ile oturma izni almış yabancı ülkevatandaşlarından bu maddenin (a) bendine göre sigortalı sayılmayanlardan Türkiye’de biryıldan fazla süreyle yerleşen kişiler,d) 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu gereğince işsizliködeneğinden yararlandırılan kişiler,e) Gelir veya aylık alan kişiler,f) (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilenler dışında kalan kişiler,genel sağlık sigortalısı sayılır.5 inci madde ile 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (f), (g), (h), (ı), (i) ve (j)bentlerinde sayılanların durumları, öncelikle genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlüolduğu kişi olup olmadığı, daha sonra da bu maddenin birinci fıkrası hükümleri gereği genelsağlık sigortalısı olup olmadığı dikkate alınarak tespit edilir.6 ncı maddenin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında olanların tedavi giderleri4/1/1961 tarihli ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu hükümlerine göre60

karşılanmaya devam edilir. 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde sayılanlar isegenel sağlık sigortalısı sayılmazlar.Birinci fıkranın (c) ve (f) bentlerinin uygulanmasında evli olanlar için, karı veyakocadan hangisinin bu maddeye göre genel sağlık sigortalısı, hangisinin bakmakla yükümlüolunan kişi olacağının tespiti kendi tercihlerine bırakılır.Prim yükümlülüğü bakımından tescilMadde 85- 84 üncü madde gereği genel sağlık sigortalısı sayılanların primyükümlülüğü bakımından bildirimi ve tescili aşağıdaki şekilde gerçekleştirilir:a) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi gereğince genel sağlık sigortalısısayılanlar, sigortalı olarak tescil edilmiş olmaları durumunda, genel sağlık sigortasıbakımından da tescil edilmiş sayılır.b) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) ve (f) bentleri gereğince genel sağlıksigortalısı sayılanlar ilgili kurumlar tarafından kapsama alınmış olmaları durumunda, genelsağlık sigortası bakımından da tescil edilmiş sayılır.c) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince genel sağlık sigortalısısayılanlar, İçişleri Bakanlığına verecekleri bildirim ile tescil edilir.d) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (d) bendi gereğince genel sağlık sigortalısısayılanlar, Türkiye İş Kurumu tarafından verilen bildirim üzerine tescil edilir.e) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (e) bendi gereğince genel sağlık sigortalısısayılanlar, bu gelir veya aylıklardan yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren tescil edilir.Bu Kanun açısından genel sağlık sigortalılık başlangıç tarihi, Kurumca veya ilgilikurumlarca belirlenen kişinin tescil veya kapsama alınma tarihidir.84 üncü madde gereği genel sağlık sigortalısı sayılanların çocukları, 18 yaşına kadargenel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak tescil edilmiş sayılır. Buhükmün uygulanmasında sigortalı sayılan kişinin tescil edilmiş olması şartı aranmaz. Yenidoğan çocuğun anne veya babası yok ise 18 yaşına kadar, 84 üncü maddenin birincifıkrasının (b) bendinin (7) numaralı alt bendi hükümlerine göre primi Devlet tarafındanödenmek üzere genel sağlık sigortalısı olarak tescili yapılır.84 üncü madde gereği genel sağlık sigortalısı sayılmasını gerektiren durumundadeğişiklik olan kişilerden, aynı maddenin birinci fıkrasının (c) ve (f) bentleri kapsamındagenel sağlık sigortalılığı devam edecekler, durumlarında değişiklik olduğu tarihten itibarenen geç otuz gün içinde ilgili Kuruma başvurmak zorundadır. Bu kişilere doksan günle sınırlıolmak üzere 92 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kimlik belgelerinin ibrazı zorunluluğudışındaki diğer şartlara bakılmaksızın Kurumca sağlık hizmetleri sağlanmaya devam edilir.Tescil işlemlerinde sigorta sicil numarası olarak Türk vatandaşları için T. C. KimlikNumarası, yabancı uyruklu genel sağlık sigortalısı kişiler için ise Kurumca verilecek sicilnumarası kullanılır. Genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişiler Türkvatandaşı ise, T. C. Kimlik Numarası ile Türk vatandaşı değilse Kurumca verilecek ayrı birnumara ile işlemleri takip edilir.Bu maddede belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında 141 incimaddenin birinci fıkrasının (i) bendine göre idarî para cezası uygulanır.61

Genel sağlık sigortası bakımından sigortalılık bildirimi, başvuru, kayıt, tescil, sonaerme ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurumca çıkarılacakyönetmelikle düzenlenir.Sağlık hizmetleri, diğer haklar ve yararlanacak kişilerMadde 86- Sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanmak, genel sağlıksigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için bir hak, Kurum için ise bu hizmet vehakları sağlamak bir yükümlülüktür.Sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan genel sağlık sigortalısı ile bakmaklayükümlü olduğu kişiler yararlandırılır.Bu Kanun kapsamındaki kişilere sunulacak sağlık hizmetleri ve diğer haklar ilekişilerden alınan primlerin tutarı arasında ilişki kurulamaz.İKİNCİ BÖLÜMSağlanan Sağlık Hizmetleri ve Diğer HaklarSağlanan sağlık hizmetleriMadde 87- Genel sağlık sigortalısının ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlıklıkalmalarını; hastalanmaları halinde sağlıklarını kazanmalarını; iş kazası, meslek hastalığı,hastalık ve analık sebebiyle gerekli olan sağlık hizmetlerinin karşılanmasını, iş göremezlikhallerinin ortadan kaldırılmasını veya azaltılmasını temin etmek amacıyla Kurumcasağlanacak sağlık hizmetleri şunlardır:a) Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri,b) Hastalık sebebiyle ayakta veya yatarak; hekim tarafından yapılacak muayene,hekimin göreceği lüzum üzerine teşhis için gereken klinik muayeneler, laboratuvar tetkik vetahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale vetedaviler, tedaviyle ilgili tıbbî danışmanlık, hasta takibi ve rehabilitasyon hizmetleri, acilsağlık hizmetleri, ilgili kanunları gereğince sağlık meslek mensubu sayılanların hekimlerinkararı üzerine yapacakları tıbbî bakım ve tedaviler,c) Analık sebebiyle ayakta veya yatarak; hekim veya ebe tarafından yapılacakmuayene, hekimin göreceği lüzum üzerine teşhis için gereken klinik muayeneler, laboratuvartetkik ve tahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbîmüdahale ve tedaviler, tedaviyle ilgili tıbbî danışmanlık, hasta takibi, rahim tahliyesi, tıbbîsterilizasyon ve acil sağlık hizmetleri,d) 15 yaşına kadar; ağız ve diş muayenesi, diş hekiminin göreceği lüzum üzerineağız ve diş hastalıklarının teşhisi için gereken klinik muayeneler, laboratuvar tetkik vetahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale vetedaviler, tedaviye yönelik tıbbî danışmanlık, hasta takibi, 60 yaş ve üzerindeki genel sağlıksigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin diş protezleri,e) Yukarıdaki bentler gereğince sağlanacak sağlık hizmetleriyle ilgili teşhis vetedavileri için gerekli olabilecek kan ve kan ürünleri, aşı, ilaç, ortez, protez, tıbbî araç vegereç, kişi kullanımına mahsus tıbbî cihaz, tıbbî sarf, iyileştirici nitelikteki tıbbî sarf62

malzemelerinin sağlanması, takılması, garanti süresi sonrası bakımı, onarılması veyenilenmesi hizmetleri.Birinci fıkranın (d) bendinin uygulanmasında; diş çekimi, dolgu, kanal tedavisi, diş etihastalıklarının tedavisi, travmaya ve onkolojik tedaviye bağlı ağız ve diş hastalıklarınıntedavisi ile travmaya ve onkolojik tedaviye bağlı protez uygulamaları ve ağız ve dişhastalıkları ile ilgili acil sağlık hizmetleri için yaş şartı aranmaz.Hekimlerin ve diş hekimlerinin branşları, klinik ve laboratuvar bulguları, konulanteşhisler, sağlık hizmetlerinin sunulduğu basamak, kanıta dayalı tıp uygulamaları, maliyetfayda,maliyet-etkililik ve benzeri ölçütler dikkate alınarak, Kurumca sağlanacak sağlıkhizmetlerinin cinsleri, belirlenecek zaman aralığında kullanım miktarları ve kullanım süreleriKurumca Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak belirlenir ve Resmi Gazetede yayımlanır.Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar, Sağlık Bakanlığı ve Kurumcabirlikte çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.Kurumca sağlanmayacak sağlık hizmetleriMadde 88- Bu Kanun kapsamında Kurumca sağlanmayacak sağlık hizmetlerişunlardır:a) İş kazası ve meslek hastalığı ile kaza veya hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkanuzuv kayıplarının vücut bütünlüğünü sağlayacak şekilde tamamlanması dışında estetikamaçlı yapılan tıbbî işlemler,b) Yardımcı üreme tekniklerine ilişkin tanı ve tedavi işlemleri,c) Alternatif tıp uygulamaları.Sağlık hizmetlerinin süresiMadde 89- 84 üncü maddede sayılan genel sağlık sigortalısı sayılma şartlarınınyitirilmesi halinde, devam etmekte olan tedavi nedeniyle sağlanacak sağlık hizmetleri kişininiyileşmesine kadar sürer.Yol gideri, gündelik ve refakatçi giderleriMadde 90- Hekimin veya diş hekiminin göreceği lüzum üzerine genel sağlıksigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yurt dışı dahil yerleşim yerleri dışına yapılansevklerinde, kendisinin ve bir kişi ile sınırlı olmak üzere refakatçisinin yol gideri vegündelikleri Kurumca karşılanır.18 yaşın altında veya 65 yaşın üstünde olan genel sağlık sigortalısı ve bakmaklayükümlü olduğu kişilerin yatarak tedavileri sırasında, hekimin veya diş hekiminin göreceğilüzum üzerine yanında kalan refakatçinin yatak ve yemek giderleri bir kişi ile sınırlı olmaküzere Kurumca karşılanır.Yurt içinde veya yurt dışına sevki nedeniyle ödenecek gündelik ve yol masraflarınıntutarı Kurumca belirlenir.Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurumca çıkarılacakyönetmelikle düzenlenir.63

Yurt dışında tedaviMadde 91- Bu Kanunda sayılan sağlık hizmetlerinin yurt içindeki sağlık hizmetsunucularından sağlanması esastır. Ancak;a) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi genel sağlık sigortalılarındanişveren tarafından geçici olarak yurt dışında görevlendirilenlere acil hallerde,b) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi genel sağlık sigortalılarından;işveren tarafından sürekli olarak yurt dışında görevlendirilenler ile bunların yurt dışındabirlikte yaşadıkları bakmakla yükümlü olduğu kişilere,c) Yurt içinde sağlanamayan ve Sağlık Bakanlığının uygun görüşü üzerine Kurumcayurt dışında sağlanması mümkün görülensağlık hizmetleri yurt dışında sağlanır.Ancak, birinci fıkranın (a) ve (b) bentleri gereği sağlanan sağlık hizmetleri bedelleri,yurt içinde sözleşmeli sağlık hizmet suncularına ödenen tutarı geçemez. Kurum, birincifıkranın (b) bendi kapsamındaki kişilerin sağlık hizmetlerini, bu kişilerin genel sağlık sigortasıiçin Kuruma ödenen prim tutarını geçmemek kaydıyla, ilgili ülkede sağlık sigortası yaptırmaksuretiyle de sağlayabilir.Birinci fıkranın (c) bendi gereğince yurt dışına sevk edilen kişilerin 90 ıncı maddehükümlerine göre yapılacak giderleri de ayrıca karşılanır.Yukarıdaki haller dışında yurt dışında sağlanan sağlık hizmetlerine ilişkin giderlerKurumca ödenmez.Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurumca çıkarılacakyönetmelikle düzenlenir.ÜÇÜNCÜ BÖLÜMSağlık Hizmetlerinden Yararlanma Şartları ve Katılım PayıSağlık hizmetlerinden yararlanma şartlarıMadde 92– 18 yaşın altında olan kişiler, tıbben başkasının bakımına muhtaç olankişiler, acil haller, iş kazası ile meslek hastalığı halleri, bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar,87 nci maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri gereğince sağlanan sağlık hizmetlerihariç olmak üzere genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlıkhizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanabilmeleri için;a) 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (d) ve (f) bentleri gereği genelsağlık sigortalısı sayılanların sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son biryıl içinde doksan gün genel sağlık sigortası primi ödeme gün sayısı olması,b) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi olan sigortalıların, isteğe bağlısigortalıların ve 84 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) ve (f) bentlerine tabi olan kişilerinprim borcunun bulunmaması,şarttır.Ayrıca genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlıkhizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanabilmeleri için sağlık hizmet sunucularınabaşvurduklarında, acil haller hariç olmak üzere, nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, evlenme64

cüzdanı, pasaport veya Kurum tarafından resimli olarak verilen sağlık kartı belgelerindenbirinin gösterilmesi zorunludur.Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurumca çıkarılacakyönetmelikle düzenlenir.Katılım payı alınmasıMadde 93- 87 nci maddede sayılan sağlık hizmetlerinden katılım payı alınacakolanlar şunlardır:a) Ayaktan tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi.b) Ayaktan tedavide sağlanan ilaçlar, ortez, protez, iyileştirme araç ve gereçleri.c) Ayaktan tedavide sağlanan diğer sağlık hizmetleri.Katılım payı, birinci fıkranın (a) bendindeki sağlık hizmetleri için 2 Yeni Türk Lirasıolarak uygulanır. Katılım payı, (b) ve (c) bentlerindeki sağlık hizmetleri için gereksizkullanımı azaltma, sağlık hizmetlerinin niteliği itibarıyla hayati öneme sahip olup olmamasıve benzeri ölçütler dikkate alınarak (b) bendi için % 10 ilâ % 20, (c) bendi için % 3 ilâ % 6oranları arasında olmak üzere Kurumca belirlenir. (a) bendindeki sağlık hizmetleri içinbelirlenen katılım payı tutarı, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarıncabelirlenen yeniden değerleme oranı kadar her yıl artırılır.İkinci fıkrada belirlenen katılım payı miktarı ve oranları, genel sağlık sigortalısı vebakmakla yükümlü olduğu kişilerin sevk zincirine uyulmadan doğrudan diğer sağlık hizmetsunucularına müracaatları halinde % 50 oranında artırılarak uygulanır.Katılım paylarının hesaplanmasında 98 inci maddeye göre tespit edilen sağlıkhizmeti tutarları esas alınır.Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmetsunucusuna ödeyecekleri katılım payının toplam tutarı, net asgarî ücreti geçemez.84 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi gereği genel sağlık sigortalısı sayılanlarile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerin ödemiş oldukları katılım payları 29/5/1986tarihli ve 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu hükümlerine görekendilerine geri ödenir.Katılım paylarını, gelir veya aylık alan kişilerin gelir veya aylıklarından, çalışanlarınücret veya maaşlarından mahsup edilmek suretiyle tahsile ve katılım paylarının ödenmeusûlünü belirlemeye Kurum yetkilidir. Kurumca belirlenen usûle uygun olarak katılımpaylarını tahsil etmeyen sağlık hizmet sunucularına 141 inci maddenin (l) bendi gereğinceidarî para cezası uygulanır.Sözleşmeli sağlık hizmeti sunucularına, tahsil ettikleri katılım payı düşüldükten sonrakalan tutar ödenir.Katılım paylarının ödenme usûlleri ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usûlve esaslar Kurumca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.65

Katılım payı alınmayacak haller ve sağlık hizmetleriMadde 94- Katılım payı alınmayacak sağlık hizmetleri veya haller şunlardır:a) İş kazası ile meslek hastalığı halleri,b) Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri,c) Sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmek şartı ile Kurumca belirlenen kronikhastalıklar,d) Kontrol muayeneleri.Bu madde gereğince katılım payı alınmayacak sağlık hizmetlerini tek tek veyagruplandırarak tespite Kurum yetkilidir.Hizmet basamakları ve sevk zinciriMadde 95- Bu Kanunun uygulanması bakımından sağlık hizmeti sunucuları birinci,ikinci ve üçüncü basamak olarak sınıflandırılır. Bu basamaklar kapsamındaki sağlık hizmetsunucuları ve basamaklar arasında sevk zinciri; tanı, öntanı, hekimlerin ve diş hekimlerininuzmanlıkları dikkate alınmak suretiyle tüm yurtta veya il ve ilçe bazında Kurumun görüşüalınarak Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenir. Aile hekimleri birinci basamak hizmetsunucuları içinde yer alır.Kurumca sağlık hizmetlerinin sağlanabilmesi için genel sağlık sigortalısı ve bakmaklayükümlü olduğu kişiler sevk zinciri kurallarına uygun hareket etmek zorundadır.İş kazası, meslek hastalığı ve acil haller dışında, sevk zincirine uyulmadan genelsağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler tarafından sözleşmeli sağlık hizmetisunucularına yapılan başvurularda 98 inci madde gereği belirlenen tutarın % 70’i Kurumcaödenir. Aradaki fark, genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler tarafındanödenir.Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar, Sağlık Bakanlığının uygungörüşü alınarak Kurumca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.Kimlik tespiti ve yerleşim yeri bildirim zorunluluğuMadde 96- Sağlık hizmeti sunucuları, genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlüolduğu kişilerin acil haller dışındaki başvurularında; 92 nci maddenin ikinci fıkrasında sayılanbelgeleri ve bu belgelerin başvuran kişiye ait olup olmadığını kontrol etmek zorundadır. Buzorunluluğu yerine getirmeyenler hakkında 141 inci maddenin birinci fıkrasının (k) bendiuygulanır.Sağlık hizmet sunucuları, başvuran kişilerin bu Kanun açısından genel sağlıksigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak kapsama alınıp alınmadığını, kapsamaalınmadığını tespit ettikleri kişilerin beyan ettikleri yerleşim yeri bilgilerini Kuruma bildirmekzorundadır.Acil hallerMadde 97- Bu Kanunun uygulamasında acil hallerin ve acil sağlık hizmetlerinin nelerolduğuna, hangi yöntem ve ölçütlerle tespit edileceğine ilişkin hususlar, Sağlık Bakanlığınınuygun görüşü alınarak Kurumca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.66

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMMalî ve Çeşitli HükümlerSağlık hizmetlerinin ödenecek tutarlarının belirlenmesiMadde 98- 87 nci madde hükümlerine göre sağlanan sağlık hizmetlerinin Kurumcaödenecek bedellerini; sağlık hizmetinin sunulduğu basamak, sağlık hizmetlerinin maliyeti,Devletin doğrudan veya dolaylı olarak sağlamış olduğu sübvansiyonlar, kanıta dayalı tıpuygulamaları, teşhis ve tedavi maliyetini esas alan maliyet-etkililik ölçütleri ve genel sağlıksigortası bütçesi dikkate alınmak suretiyle, her bir sağlık hizmeti için belirlemeye SağlıkHizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu yetkilidir.Komisyon; Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Devlet Planlama TeşkilatıMüsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Kurumu temsilen beş üyeden oluşur. Komisyon,çalışmalarında Yüksek Öğretim Kurulunun, Türk Tabipleri Birliğinin, Türk Diş HekimleriBirliğinin, Türk Eczacıları Birliğinin, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin, Türkiye Sigorta veReasürans Şirketleri Birliğinin ve tıp uzmanlık derneklerinin görüşlerini alabilir. Komisyonkararlarını salt çoğunluk ile alır ve kararlar Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer.Komisyonca gerekli görülen hallerde sağlık hizmetlerinin türlerine göre birden fazla altkomisyon kurulabilir.Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonunun çalışmasına, görev ve yetkileri ile bumaddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Komisyon üyesi kurumların görüşlerialınarak Kurumca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.Sağlık hizmetlerinin sağlanma yöntemi ve sağlık giderlerinin ödenmesiMadde 99- Bu Kanuna göre sağlık hizmetleri, Kurum ile yurt içindeki veya yurtdışındaki sağlık hizmeti sunucuları arasında yapılan sözleşmeler yoluyla sağlanır. Kurum,sözleşme başvurularının değerlendirilmesinde, sonuçlandırılmasında ve uygulanmasındasağlık hizmeti sunucuları arasında tarafsızlık, hakkaniyet ve açıklık ilkelerine uymakzorundadır.Kurum, provizyon işlemlerini yürütmek üzere sağlık hizmeti sunucularının mahallindeprovizyon merkezi açabilir ve personel çalıştırabilir. Sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları, buamaçla Kuruma uygun bağımsız mekân tahsis etmek zorundadır. Kurum gerekli gördüğüdurumlarda provizyon işlemlerini yürütmek üzere hizmet satın alma yetkisine sahiptir.Sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları, genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlüolduğu kişilerden otelcilik hizmetleri dışında, herhangi bir fark ödemesi talep edemez.Otelcilik hizmeti için genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerdenalınabilecek fark ödemesi, Kurum tarafından belirlenen standart yatak bedelinin dört katınıgeçemez. Bu farkın alınabilmesi için, kişilerin fark ödemeyi kabul ettiğinin yazılı olarakbelgelenmesi zorunludur. Otelcilik hizmeti dışında veya Kurumca otelcilik hizmeti içinbelirlenen tavanın üzerinde fark alınması halinde, sözleşmeli sağlık hizmeti sunucularınınsözleşmeleri bir yıl süreyle feshedilir.Sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucularından acil hallerde alınan sağlık hizmeti bedeli,98 inci madde gereği sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları için belirlenen bedeller esasalınarak genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere fatura karşılığı ödenir.67

Sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucuları, acil hallerde genel sağlık sigortalısı ve bakmaklayükümlü olduğu kişilerden veya Kurumdan herhangi bir fark talep edemez.95 inci maddedeki hükümlere uyulmak şartıyla, sözleşmesiz sağlık hizmetisunucularından sağlık hizmeti almayı tercih eden genel sağlık sigortalısı ve bakmaklayükümlü olduğu kişilere, 98 inci madde gereği sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları içinbelirlenen bedellerin en fazla % 70’i fatura karşılığı ödenir. 95 inci madde hükümlerineuyulmaksızın sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucularından sağlık hizmeti almayı tercih edengenel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere, 95 inci maddenin üçüncüfıkrası gereği ödenecek tutarın en fazla %70’i fatura karşılığı ödenir.Sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucularından satın alınan sağlık hizmeti bedelinindördüncü ve beşinci fıkralara göre Kurumca ödenebilmesi için, sözleşmesiz sağlık hizmetisunucusunun şartlarının sözleşmeli sağlık hizmeti sunucusunda aranan şartlara uygunolduğunun Kurumca kabul edilmesi şarttır.Sağlık hizmeti satın alma sözleşmelerinin hazırlanması ve akdedilmesi, sağlıkhizmeti giderlerinin ödenmesi ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usûl ve esaslarKurumca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.Sağlık sigortası gelirlerinin kullanım amacıMadde 100- Genel sağlık sigortası gelirlerinden karşılanmak üzere karşılığıödenmeksizin Kuruma sosyal yardım niteliğinde görevler verilemez.Doğal afetler veya savaş haliMadde 101- Doğal afetler veya savaş halinde, bu Kanunda sayılan sağlık hizmetleriKurum tarafından sağlanmaya devam edilir. Ancak, doğal afet veya savaş nedeniyle buhallere bağlı olarak Kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri, giderlerin ödendiği takvim yılısonu esas alınarak genel bütçeden Kuruma bir yıl içinde transfer edilir.İşverenin iş kazası halinde tedaviyi sağlama yükümlülüğüMadde 102- İşveren, iş kazasına uğrayan genel sağlık sigortalısına sağlıkdurumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçlaişveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri ve 90 ıncı maddehükümlerine göre yapılacak masraflar Kurum tarafından karşılanır.Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki ihmalinden vegecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malûlkalmasına veya malûllük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu nedenleyaptığı her türlü gideri ödemekle yükümlüdür.Sözleşmeli sağlık hizmeti sunucularının duyurulması ve sağlık hizmetsunucusu seçme serbestisiMadde 103- Bu Kanun gereğince genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlüolduğu kişilerin sağlık hizmetinden yararlanmak için başvuracakları yurt içinde veya yurtdışındaki sözleşmeli sağlık hizmeti sunucularının unvan, isim ve adresleri Kurumcaelektronik ortamda veya diğer yöntemlerle duyurulur.68

Genel sağlık sigortalıları ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler, sağlık hizmetisunucuları arasından, genel sağlık sigortasıyla ilgili diğer madde hükümlerine uymak şartıylaistediğini seçme hakkına sahiptir.Sağlık hizmeti sunucularının kayıt ve bildirim zorunluluğuMadde 104- Kurum ile sözleşmesi olup olmadığına bakılmaksızın tüm sağlık hizmetisunucuları, sağlık hizmeti sunduğu tüm kişilere ait Kurumca talep edilen bilgileri, belirlenenyöntemlere ve süreye uygun biçimde elektronik ortamda veya yazılı olarak göndermekzorundadır. Bu bilgiler verilmeksizin talep edilen sağlık hizmeti bedelleri, bilgilergönderilinceye kadar ödenmez.Kontrol yetkisiMadde 105- Kurum, bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak işverenler, sağlıkhizmeti sunucuları ve diğer gerçek ve tüzel kişiler nezdindeki gerekli belge ve bilgileriinceleyebilir, ibrazını isteyebilir.Kurum, bu Kanunda belirtilen görevleriyle ilgili olarak sağlık hizmeti sunucularınınyürüttüğü hizmet ve işlemleri kontrol yetkisine sahiptir. Kurum, bu yetkisini görevlendirdiğipersoneli vasıtasıyla veya kamu ve özel kurumlardan hizmet satın almak suretiylekullanabilir.Üçüncü kişilerin sorumluluğuMadde 106- Kastı veya suç sayılır bir hareketi nedeniyle, genel sağlık sigortalısınave bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere Kurumca sağlık hizmeti sağlanmasına veyatedavi süresinin uzamasına sebep olduğu mahkeme kararı ile tespit edilen üçüncükişilerden, Kurumca yapılan giderler tazmin edilir.İşverenin sorumluluğuMadde 107- İlgili kanunları gereğince sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlıkraporuna dayanmaksızın veya alınan raporlara rağmen tıbbî yönden elverişli olmadığı iştegenel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenler, bu nedenle Kurumca yapılan sağlık hizmetigiderlerini ödemek zorundadır.İş kazası ile meslek hastalığı, işverenin işçinin sağlığını koruma ve iş güvenliği ileilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca yapılan giderlerişverenden tazmin edilir.Sağlık raporu alan sigortalıyı çalıştırmanın sorumluluğuMadde 108- Hekim veya diş hekimi tarafından çalışamayacağı sağlık raporu ilebelgelenen 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamındaki kişilerçalıştırılamaz. Bu kişileri çalıştıran işverenler, genel sağlık sigortalısının aynı hastalıksebebiyle Kurumca yapılan masraflarını ödemekle yükümlüdür. Genel sağlık sigortalısı birbaşka işverene ait işyerinde çalışmış ise, bu durumu bilerek çalıştıran işveren ile genelsağlık sigortalısı doğacak masraflardan Kuruma karşı müştereken ve müteselsilensorumludur.69

YARARLANILAN KAYNAKLAR- T.C. Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü “Yataklı TedaviKurumları İstatistik Yıllığı 2004”, Ankara, 2005.- T.C. Sağlık Bakanlığı , Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı,“Sağlık 2004”, Ankara, 2005.- T.C. Sağlık Bakanlığı , Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı,Sağlık İstatistikleri 2003, Ankara, Ekim 2004.- T.C. Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü “80. Yılda TedaviHizmetleri (1923-2003)”, Ankara, 2004.- T.C. Başbakanlık, Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma-Sosyal GüvenlikReformu: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Ankara, Nisan 2005.- YILDIRIM Savaş, T.C. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Sosyal Sektörlerve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Sağlık Hizmetlerinde Harcama ve MaliyetAnalizi (Uzmanlık Tezi), Ankara, Temmuz, 1994.- T.C. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı,Sağlık Hizmetlerinde Etkinlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara,2001.- TUBİTAK, Vizyon 2023, Teknoloji Öngörü Projesi, Sağlık ve İlaç Paneli, SonuçRaporu, Ankara, 2003.- Dünya Gazetesi – 9 Eylül 2005 sf.- www.data.euro.who.int- www.saglik.gov.tr- www.calişma.gov.tr70