BS2014-2_Turkiyede Kimlikler Arasi Kutuplasmanin Sosyal Mesafe Uzerinden Olcumu ve Toplumsal Guvenlige Etkisi

Bilge Strateji, Cilt 6, Sayı 11, Güz 20141.4. Türkiye’de Kutuplaşmanın GeçmişiTürkiye’de yaşanan siyasi, etnik ve mezhepsel kutuplaşmanın nedenlerini, yaşanansürekliliği ya da kırılmaları anlamak adına, bu üç boyutun aktörlerini ve tarihiçerisindeki evrimini kısa da olsa açıklamak gerekmektedir.Türkiye’de ana kutuplaşma alanlarından birisi siyasi kutuplaşmadır. İç içe geçensiyasi ve kültürel kutuplaşmanın iki temel kutbunu ve taraflarını tarihsel bağlamıile tanımlamaya çalışan Kahraman’a göre, Osmanlı modernleşmesinin son dönemiolan 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlayarak Türkiye’de, Mardin’intanımladığı anlamda merkez, ordu-aydınlar-bürokrasi bloğundan oluşurken; bubloğun karşısında büyük halk yığınları ve taşra burjuvazisi yer almış ve çevreyioluşturmuştur. 47 Yakın dönemde önemli kırılmalar ve merkez-çevre gruplarınıntanımında önemli değişimler yaşansa da bu ayrımın, kutuplaşmaya yansıyan birgüç mücadelesi olarak günümüze kadar varlığını sürdürdüğü görülmektedir.Tarihsel süreç içinde merkez-çevre ayrımını ve çerçevesini de büyük oranda belirleyenreformcular-reform karşıtları ya da anayasacılar-monarşik otokrasi taraftarlarıtemel ayrımına daha yakın dönemde dindar-laik karşıtlığının temel kutuplaşmaboyutlarından birisi olarak eklendiği ve bu karşıtlığın günümüzde de en temeltoplumsal problem alanlarından birisi olmaya devam ettiği görülmektedir.Karpat,Türkiye’de değişimi belirleyen etkenin dindar muhafazakâr grup ve yenilikçi laikçigrup arasındaki mücadele olduğunu belirtmektedir. 48 Özbudun ise, merkezinsürekli modernleşme yanlılarının elinde olmasının, çevreye dinsel boyutu da olanbir görüş birliği kazandırdığını; sonrasındaysa elit grupların kendi iktidar mücadeleleriiçerisinde bu çevre muhalefetten faydalanmaya çalıştıklarını ifade etmektedir.49 Merkez-çevre ayrımına ve cumhuriyet dönemindeki güç mücadelesinedönük açıklama getiren bu tespitler aynı zamanda Türkiye’de özellikle 1990 sonrasındayükselişe geçen ve kısmen de olsa merkeze taşınan dindar-muhafazakârkesimin, merkez-çevre ayrımının yarattığı kutuplaşmayı kendi lehine nasıl biryükseliş dinamizmine dönüştürdüğü ile ilgili ipuçları da vermektedir.Yakın dönemde dindar-muhafazakâr kesimin başlattığı bu dönüşüm, Türkiye’deyöneten-yönetilen çerçevesinde işleyen merkez-çevre ayrımında; laik-dindar,modern-gelenekçi eksenlerinde ortaya çıkan önemli bir kırılmayı ve kutuplaşmayıda beraberinde getirmiştir. Son 25-30 yılda ve özellikle son yıllarda çevreyidaha fazla temsil ettiği iddiasında bulunan ve geçmişte devleti ve merkezi süreklieleştiren kişilerin/grupların iktidarda olması, yüksek sosyal mobilitenin de etkisiyle,ülkede merkez-çevre ilişkisinin önemli derecede değişmesine ve çevreninyöneten grubuna dâhil ve üretim araçlarına daha fazla sahip olarak merkez-çevreayrımının daha geçişken ve muğlak hale gelmesine neden olmuştur. Yönü ve sonuçlarıtartışılabilir bu değişim, çevrede olan kimliklerin ve grupların merkezebakışındaki mesafe ve tepkiselliği azaltmış olmakla birlikte, geçmişte merkezde47 Hasan Bülent Kahraman, Türk Siyaseti’nin Yapısal Analizi I Kavramlar KuramlarKurumlar(İstanbul:Agora Yayınları, 2008), 123.48 Kemal H. Karpat, Türk Demokrasi Tarihi (İstanbul: Afa Yayınları, 1996), 80.49 Ergun Özbudun, Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma, 45.173