contınuıty and change sınce the end of - Siyasal Bilgiler Fakültesi ...

142 • Ankara Üniversitesi SBF Dergisi • 60-3Yukarıda verilen örneklerden, çok partili yaşama geçilmesiyle birlikteCHP’nin laiklikten, devrimlerden ödünler vermeye başladığı anlaşılmaktadır.Bir başka anlatımla, devrimlerden ödün verme sürecinin CHP ile başladığısöylenebilir.II. Demokrat Parti’nin Muhalefet Yıllarındaki DinSiyasetiİkinci Dünya Savaşı’ndan sonra değişen dünya koşullarından Türkiye deetkilenmiş ve toplumsal kesimlerde gözle görülür bir hareketlilik meydanagelmişti. Bu arada belirli bir gelişme kaydetmiş olan ticaret ve tarım burjuvazisiartık tek partinin dar kalıplarından kurtulmak istiyordu. Burjuvazinin varlıkvergisinden sonra, toprak reformu ile de çevrelenen çıkarları, demokrasiistemlerinin artmasına yol açmış, değişen dünya koşullarının da zorlamasıylaçok partili düzene geçilmiştir (EROĞUL, 1990: 1-5; YÜCEKÖK, 1971: 87).Bu gelişmelerin yaşandığı süreçte, 7 Ocak 1946’da, Demokrat Parti (DP)kuruldu. Partinin programında liberal ve demokratik düşüncelerin egemenolduğu söylenebilir. Ayrıca serbest seçim, dinin siyasete alet edilmemesi, özelgirişime önem verilmesi, sendikaların kurulmasının özendirilmesi partininprogramının ana çizgilerini oluşturuyordu (EROĞUL, 1990: 13). Diğer yandan,altı ilkeye de yer verilmek suretiyle, Atatürk’e olan bağlılık gösterilmişoluyordu. Gerek iktisadi açıdan; gerek kişisel hak ve özgürlükler yönündenDP’nin programı, CHP’nin programından daha liberal görünse de, CHP’dençok farklı bir partinin 5 kurulmadığı izlenimini yaratmıştı (KIRÇAK, 1989: 337-38). Ancak çok geçmeden, 1949 yılında toplanan kurultayda, dinci düşünceler5 CHP Tüzüğünün 15. maddesi: “Partimiz devlet işlerinde bütün kanunların, nizamlarınve usullerin, muasır medeniyete, ilim ve fenlerin temin ettiği esas ve şekillere vedünya ihtiyaçlarına göre yapılmasını ve tatbik edilmesini, din fikirlerinin devlet vedünya işlerinden ve siyasetten ayrı tutulmasını milletimizin her yönden ilerleyipyükselmesinde başlıca muvaffakiyet amili görür. Din anlayışı vicdan işi olduğundanher türlü taarruzdan ve müdahaleden masundur. Hiçbir vatandaşa kanunlarınmenetmediği ibadet ve ayinlerden dolayı karışılamaz.” biçimindeydi. DP Tüzüğünün14. maddesi ise şu şekildeydi: “Partimiz, laikliği, devletin din ile hiçbir ilgisibulunmaması ve hiçbir din düşüncesinin kanunların tanzim ve tatbikinde müessirolmaması manasında anlar; din hürriyetini, diğer hürriyetler gibi, insanlığın mukaddeshaklarından tanır. Dinin siyaset aleti olarak kullanılmasına, devlet işlerinekarıştırılmasına, başka dinler aleyhine propaganda vasıtası yapılarak kardeşlerarasındaki sevgi ve tesanüdü bozmasına, serbest tefekküre karşı taassup duygularınıharekete geçirmesine asla müsamaha olunmamalıdır.”142