Ailesi, dostlarè ve öĒrencileri Kitap Zamanè'na anlattè

KÝ TAP ZAMANIDÜÜNCESanatç dediimiz kii...Sanat tarihçileri Ernst Kris ve Otto Kurz’un imzasn tayan,alannda klasiklemi bir kitap olan Sanatç mgesinin Oluumuyazlndan 80 sene sonra dilimizde okurla bulutu. Eser‘sanatç muammas’n sosyolojik bir bakla ele alyor.SANATÇI MGESNN OLUUMU: EFSANE MT VE BÜYÜ, OTTO KURZ - ERNST KRIS,ÇEV.: SABR GÜRSES THAK YAYINLARI, 160 SAYFA, 14 TL2 EYLÜL 2013 PA ZAR TE SÝSAL GALP YENERezai Karakoç, EdebiyatYazlar’nda sanatnyolculuunun kaçsa da,inkâr etse de Tanr’ya doru olduunu,bu yolculukta sanatçnn âdeta bilmediimizbir dünyadan dünyamzadümü bir yaratk olduunu yazar.Öyle ki, “zikötesi yaantl bir kazazede”olan sanatç, imgesini insanlarakendisiyle ayn yerden geldiklerinihatrlatarak oluturur. Karakoç’unkristallemi ifadelerini akla düüren,alannda klasiklemi bir kitap, Sanatçmgesinin Oluumu yazlndan 80sene sonra Türkçede okurla bulutu.SANATÇI MGESBu ksa ama hazine deerindeki, “Efsane,Mit ve Büyü” alt balkl kitabsanat tarihçileri Ernst Kris ve OttoKurz kaleme alm. Kitap, büyük sanattarihçisi E. H. Gombrich’in sunu-uyla açlyor. Giri bölümünden sonrasanatçnn biyograde kahramanlatrlmasmeselesi, sanatçnn büyücüolarak durumu ve biyogradekiözel konumu ayr bir bölüm halindeileniyor. Yazarlarn üzerine ciltlerdolusu yazlabilecek enginlikteki birkonuyu olabildiince sade, kelime tasarrufunadikkat ederek iledikleri görülüyor.Kitap, “sanatç muammas”yani sanatçnn çevresini saran esrarve sanatçdan etrafa yaylan büyüüzerine sosyolojik bir analiz olarak sunuluyor.Eserlerine toplumun belli birdeer atfettii bir sanatçnn, çadalartarafndan ne ekilde deerlendirildiisorusuna cevap aranyor.Sanatç sosyolojisi için hazrlk çalmasvasfnda olan eserde yazarlarnesas endiesi toplumun sanatçyakar tutumunu incelemek. Kitaptasadece ressam, heykeltra ve mimarlarele alnyor. Biyogralerde sanatçlarhakknda belli pein hükümlerintekrar ettii, hem dou hem batdakikaynaklara yönelen titiz bir arivçalmasyla gösteriliyor. Çeitli sanatçlarnhayatlaryla ilgili anlatlanlardançkarlan anekdotlarn kahramanntarihçinin aklndaki sanatç imgesiolarak gören yazarlar, sabitlemibiyogra temalarnn anlamn kavramayamaçlyor. Belli bir tarihî aamada,sanatçnn kahramanlatrlmasnnbiyogra yazanlarn amac halinegeldiini, tarihyazmnn mitolojinin25mirasn benimsedikten sonra onunetkisini asla kramadn belirtiyorlar.Sanatçlar için her devirde üretilenbinlerce anekdotun analizinde, buanlatlarn sanatç imgesinin kaynaolan efsanevi geçmile yakndan irtibatlolduunu gösteriyorlar. (s. 19)BÜYÜCÜ OLARAK SANATÇIKlasik antikitede kültür kahramanimgesinin tarihsel düünüte merkezîbir konuma sahip olduu biliniyor. Buçerçevede, en yeni sanat tarihlerindebile eski kaynaklara müracaatla bir sanatçyheykel, seramik vb. yapmannmucidi olarak benimseyen tasniersöz konusudur. Bu durum, modern vemitolojik merkezli kir arasndaki skba gösteriyor. Ernst Cassirer’in deyi-iyle, “Böylece kuramsal ve mitsel bilinçarasnda herhangi bir boluk, herhangibir zamansal ayrm çizgisi ortayaçkmaz.” (s. 29) O halde, dogmatikAydnlanmac akl bir defa dahaalm oluyor. Bilimin mitoloji, hayalgücü ve tinsellikle ilikisini koparmakve verilerini manevi olandan soyutlayarakaraçsal akln hizmetine sunmakpek mümkün görünmüyor.Sanatçnn biyogra kahramanve toplumsal alglamada bir büyücüolarak kabul ediliinin tarihî analiziniortaya koyan yazarlar, çok az yerdepsikolojinin verilerinden faydalanyor.XVI. yüzylda gelien yeni sanatçimgesinin, en açk ifadesini “harikave tanrsal düüncelerin” sadecevecdin akln çalmasn destekledi-i vakit ortaya çkt krinde buldu-unu not ediyorlar. Bu, sanatsal yaratclniç vizyona, ilhama dayandnhatrlatmak demektir. Bu krinkökenleri Platon’un sanat teorisindedir.Ancak ressam ve heykeltralarnhakiki bir vecd hali yaadklarnaRönesans’tan önce inanlmamtr.Ernst Kris ve Otto Kurz, sanatçyaçadalar tarafndan atfedilen özelkonumu iledikleri son bölümde deçok güzel anekdotlara yer veriyor, sanatçile eletirmen arasndaki ilikiyedair ünlü bir anlatda “çizmeyi amak”deyiminin ortaya çk hikâyesiniaktaryorlar. Sonuç bölümü olmayan,canl bir anlatma sahip, kolayokunan ve ksalna ramen yo-un analizler sunan kitap, sanat sosyolojisiile ilgilenenler için bavurukayna olma vasfn günümüzde dekoruyor. Zevkle öneririm.