Ailesi, dostlarè ve öĒrencileri Kitap Zamanè'na anlattè

KÝ TAP ZAMANIDN2 EYLÜL 2013 PA ZAR TE SÝDin ilimlerini ihya eden kitapHakknda “Bütün slam kitaplar yok olsa ve yalnz o kalsa, bütün kitaplarnyerini tutard.” denilen mam Gazzâlî’nin klasik ve kapsaml eserihyâ-u Ulûmi’d-Dîn, Ik Yaynlar tarafndan günümüz okurunun istifadeedebilmesi için muhtasar olarak, tek cilt halinde yaymland.HYÂ-U ULÛM’D-DÎN, MAM GAZZÂLÎ, HAZ.: MEHMET YAVUZ EKER, KAYNAK YAYINLARI, 620 SAYFA, 19.90 TL1AHMET DORU058 ylnda Horasan’nTus ehrinde, bir‘gazzâl’in yani yün eiricisininolu olarak dünyayagelir Ebû Hâmid Muhammedbin Muhammed. Gezdiiulema meclislerindeilim sahibi bir evlada sahipolmak için gözyadöküp dua eden babasnnmesleinin ve doduuköyün ad olanGazzâl ileride lakâbolacaktr. Gazzâlî yediyanda yetim kalr, birbaba dostunun himayesindetahsiline devameder. Bir dönemCürcan’a gidip Seyyiderif Cürcânî’denders okur. Memleketinedönerken kervannyolunu ekya keser.Kimde ne var neyoksa alrlar. TabiiGazzâlî’nin kitaplarve ders notlar da gider. Ekya ba,senelerce biriktirdii ilmî semereyi gerialmak için çrpnan Gazzâlî’nin yalvarmalarnakulak tkamaz. Ama kitaplarlabirlikte bir hayat dersi vermeyi de ihmaletmez: “Sen nasl ilim sahibi oldu-unu iddia edersin?” der, “Kitaplarngidince ilmin de gidiyor.”Bir ekya bann diliyle verilendersi iyi okur mam Gazzâlî, o gündensonra ilmini zihnine nakeder. Devrinkymetli âlimlerinden okur. Selçuklularnmehur veziri Nizamülmülk’üntakdirini kazanr, Nizamiye medreselerineba müderris olur. lim, mevkive itibarn zirvesinde iken manevi birinklâp geçirir. Bu inklâbn sebebiniöyle anlatyor: “Ahiret saadeti için tekyolun, takvaya sarlmak ve nefsin hevave hevesten men edilmesi olduunuiyice anlamtm. Bunun temeli de gururevi olan dünyadan uzaklap ebedilikevi olan ahirete yönelip balanmakve bütün emeliyle Allahu Teâlâ’ya teveccühederek kalbin dünya ile ilgisinikesmekti. Tabiatyla bu da ancak mevkive mal hrsndan uzaklama, engelleyicimegale ve alâkalardan kaçnmaklatamamlanr. Kendi durumumabaktm, bir de ne göreyim; dünyevîalâkalar içine dalm batmm.”18UZLET ZAMANININ SEMERESNeticede 11 yl sürecek bir inzivaya çekilirMuhammed Gazzâlî. am’a gider,Emeviye Camii’nin geni minaresinimekân tutar. Bu uzlet hayatndakendi ifadesiyle “izah edemeyece-i pek çok ey” malum olur. Daha sonramemleketine dönüp evinin bir tarafndergâha, bir tarafn medreseye çeviripmaddi ve manevi ilimleri birlikte tedriseden Gazzâlî, inziva döneminde birde eser kaleme alr: hyâ-u Ulûmi’d-Dîn;din ilimlerinin ihyas, canlandrlmas.Kâtip Çelebi’nin, “Bu kitap mev’izekitaplarnn en büyüklerindendir.Hatta onun hakknda ‘Bütün slamkitaplar yok olsa da yalnz hyâ kalsa,giden bütün kitaplarn yerini tutard’denilmitir.” sözleriyle anlatthyâ-u Ulûmi’d-Dîn, ‘ibadetler’,‘âdetler’, ‘helak edici hususlar’ ve ‘felahaerdirici ameller’ konularn içerendört ciltten oluan kapsaml bir eser.Asrlar boyu elden braklmayan builim hazinesi, yllar ay, aylar gün gibiyaayan günümüz insannn da istifadeedebilmesi amacyla muhtasar olaraktek cilt halinde basld. Dr. MehmetYavuz eker tarafndan hazrlanpIk Yaynlar’nca okura sunulanmuhtasar hyâ-u Ulûmi’d-Dîn, bilindiikadaryla dilimizde hyâ üzerineyaplm ilk özetleme çalmas.Kitabn muhtasar haline, Gazzâlîa, ulemasndan olduu için fkh ve ilmihalile ilgili hükümler alnmam. Butercihin bir sebebi de hazrlayanlarn kitabnfkhî yanndan ziyade maneviyatabakan yönünü nazara vermek istemesi.Ayn ekilde, özet kitapta hadis-i erierdende birkaç istisna dnda sadeceKütüb-ü Sitte’de geçenlere yer verilmi.Evlenme âdâb, sefer âdâb gibi her döneminartlar içinde örfe göre ekillenenbaz konulara ise hiç temas edilmemi.‘HAKK ÂLM NEREDEYSE KALMADI’mam Gazzâlî en önemli eseri kabuledilen hyâ’y kaleme alma amacnaçklarken hak yolunun klavuzu,peygamberlerin vârisi olan hakikiâlimlerin hemen hemen kalmad-n, herkesin maddi menfaat kaygsnakapldn söylüyor. lim namnayalnzca kadlarn kargaalk çkarankimselerin arasn bulmakiçin bavurduu fetvalarn,kendini beenenlerinhasmlarn alt etmekiçin kullandklar cedelinve vaizlerin avam tabakayaldatmak için kullandklaryaldzl sözlerin kaldnanlatyor. “Dinî ilimleriyaatmak, ilk imamlarnyollarn açklamak, slambüyükleri ve Peygamberimiz(sallallahu aleyhi vesellem)katnda faydalolan ilimleri anlatmakiçin bu kitab yazmay birvazife bildim.” diyor.Gazzalî’nin maneviinklâp geçirdii sradayazm olmas dahyâ’nn önemli bir özellii.Kitap, devrin en kymetliâlimlerinden birininokuyup okutmakla kalmayarakbizzat amel ettii, hakikatineagâh olduu ilimleri biraraya getiriyor.AKLÎ VE NAKLÎ DELLLER BR ARADAhyâ’da hem naklî hem de aklî delillereyer veren Gazzâlî, sadece ayetve hadislerin metinlerini ya da selef-isalihînin hayatndan kesitleri alt altasralamyor. Fikrî ve felsefî birikimiyle,uzlet dönemindeki müahedeleriyleanlatt konular üzerinde derin incelemelerde,psikolojik tahlillerde bulunuyor.Zihne taklabilecek bütün sorularcevaplamaya, nes askerinin atnsürebilecei bütün geçitleri kapatmayaçalyor.“Yol odur ki önüne atl çka, atl odurki padiah ola, padiah odur ki seni ehregötüre” denilmi. mam Gazzâlî deanlatt bütün konular insan ehre götürecek,yaratl maksadn tahakkuk ettirecek,Rabb’ine ulatracak ekilde izahagayret gösteriyor. badetleri anlatrkensrlarn ele alyor. lmi, “kalbin ibadeti,kalbe ait bir derinlik olan srrn duasve insan manen Allah’a yaklatranbir sfat” olarak tarif ediyor. badetlerinmaksadnn “kalblerin sfatlarn daha iyisfatlarla deitirmek” olduunu söylüyor.Kitabn uzlet zamannda yazlmasise inzivann, hizmetten feragat anlamnagelmediini gösteriyor.