Ailesi, dostlarè ve öĒrencileri Kitap Zamanè'na anlattè

KÝ TAP ZAMANIARDINDANSedat Umran’n ardndanTürk edebiyatnn nev-i ahsna münhasr airlerinden SedatUmran, 7 Austos 2013’te, hayatnn son yllarn geçirdiiDarülaceze’de 87 yanda vefat etti. Eyann metafizik cephesiniiire sokmaya çalan Umran, “eyann airi” olarak da anlyordu.Güzelim Ahmet AbiAhmet Erhan’la Kitap Zaman için bir söylei yapmtk.Telefonda sesi gittikçe inceliyordu ve ben bunu nezaketinebalyordum. Daha ilk iirlerinde nabz at gibi bir görünüpbir kaybolan ölüm epeydir yolunu gözlüyormu meer…2 EYLÜL 2013 PA ZAR TE SÝS“YAKUP ÖZTÜRKiz eyaya can vermek gibien sihirli yaratcln srlarnelde etmi bir sanatkâr,imdiden yolunu bulmu bir air durumundasnz.”Bu sözleri ünlü edebiyattarihçisi Nihad Sami Banarl, SedatUmran’n “Soba” iirini yaymlamasnnardndan söylüyor. Bu sözde aikâr olaneya kavram, 60 yl aan iir serüvenindeUmran’n yakasndan düürmedii birkimlik olacaktr.nili çkl bir hayat sürer Sedat Umran.Annesinin akrabalarndan olan SaitPaa’nn kökünde atld hayat çeitlimemuriyetlerle ve soluksuz bir iir serüveniylegeçer. Yüksekörenimini Almancaüzerine tamamlar ve bu alan ona hayat boyuncaçeitli kaplar açar. Kayseri’de bir fabrikadaAlmanca mütercimi olarak ie balayacak,ancak bir fabrika çats altnda mesaiharcamak yerine yönetime ilerini kahvedenidare etmeyi teklif edecektir. Böylecehem iirle ilikisi sürecek hem de zaten melankolihastas olan Umran dört duvar arasnaskmaktan kurtulacaktr. Kayseri’dekimemuriyeti hepi topu alt aydr.Sedat Umran (1925-2013)EYA RLER1968’de Almanlarn ortak olduu bir irketinzmit’teki fabrikasna bavurur. Bavurumektubunu Almanca yazd içinhemen görümeye çarlr. zmit hemstanbul’a yakndr hem de bir deniz ehridir.Bu iki hususiyeti onu zmit’e balar.Ömrünün 13 yln bu ehirde geçirecek,alt yl sürecek evliliini de burada yapacaktr.Umran’n huzurlu bir evlilik hayatsürdüü söylenemez. O, evliliin iirserüveni içerisinde bir ksrla yol açaca- inancnda olduu için bir ayan daimasokakta tutmay tercih etmitir. Çocuksuz,sadece iire ayrlan zamanlar bu evliliinsalkl bir biçimde sürmesine engel olur.Nihayetinde de boanma gerçekleir.Sedat Umran 1981’de iyi bir emekliikramiyesi alarak zmit’ten ayrlr vestanbul’a yerleir. Leke kitab edebiyatkamuoyunda ses getirmitir. air, hayatnnen müreffeh günlerini yaamaya balar.lkgençlik yllarnda yazd “eyaiirleri”ni ellili yalarndan sonra artrr. Eyannmetazik cephesini iire sokan Umran,edebiyat dünyasnda eyann airi olarakbilinmeye balar. Türk iirinde sembolistlerinaçt yolda ilerleme gayesi tayanUmran, saf iirin tad bütün hususiyetleri,poetik anlay olarak dile getirir. Gerçekiirden bir tek kelimenin dahi atlamayacanainanan air, yeteneini iirin baköesineoturtur. Ona göre iirde yaratclkbir hesabn neticesi deildir. iirdekianlamn düzyaznn anlamna yabancolduunu iddia eder. iirin gücü, istedi-i kelimeyi kendisine çekebildii nispettedir.Saf iirin ve yolunda yürümekten büyükhaz ald Ahmet Haim iirinin temeliolan musikiyi iirin omurgas sayar.Hayatnn ikinci dönemi diyebileceimizyllarda iyice tannmaya balamtr.Me’aleler ve Leke kitaplarnn ardndandierleri gelir. Öte taraftan çevirilerde yapmaktadr. Ancak skntlar peinibrakmaz. Ciddi bir trak kazas sonucunda,daha rahat bir ortama kavumakiçin hayatnn huzurevleri dönemi balayacaktr.Buralar, airin psikolojisinde ykmlarmeydana getirdii için Göztepe’deakrabadan kalan bir eve yerleir. Babasnnikinci evliliinden olan kz kardei AyselÖcal’dan da 43 yl sonra, bu günlerdehaberdar olur. Bu trajik bulumay kbalKaynar’n çalmasndan ayrntlarylaokuyabilirsiniz. (Kaynar’n Kartal Belediyesikatklaryla 2008’de yaymlanan kitabUmran hakkndaki en önemli kaynaktr.)Sedat Umran’n ilk iir kitabMe’aleler 1949’da yaymlanr. kinci kitapLeke, yirmi yln ardndan 1970’teokurla buluur. Bunlarn yan sra GittinTa Atarak Denizlerime (1990), Kara Ildak(1993), Parmak Uçlarmdaki Yangn(1995), Aynada Gün Doumu (1995), AltnEik (1999), Krk Ayna (2000), KBayram (2001), Akamn Kamas (2004)balkl kitaplar bulunan air, 2000 ylndayaymlad Sonsuzluk At’nda iirlerindenbir seçme yapmtr. Umran, Prof. Dr.Hasan Akay’la birlikte Türk edebiyatnaakademik anlamda da eserler kazandrmtr.Onun, Alman kuramc Eichenbaum’dançevirdii Edebiyat Kuram airinteorik metinlerle olan ilikisini göstermesibakmndan önemlidir.16KEMAL VAROLlk iir kitabm yeni çkmt.stanbul’da dönemin popülerkültür dergilerinden birinin osinde,onca tannm air ve yazarn arasnda,taradan yeni gelmi bir genç olarakbir köede duruyordum. Odadakigenç airler babalar yandaki air ve yazarlaraadlaryla hitap ediyordu ve bu durumuçok garipsiyordum. Benim gibi skntylaoturan ve “abilik” sfatn fazlasylahak eden biri vard odada, srarla kendisineadyla hitap etmemi istemesine ramenbunu bir türlü beceremiyordum. Yllarcayaad Ankara’y brakp stanbul’ayeni gelmiti. Elleri titriyor ve sürekli terliyordu.Etraftakiler terini silmesi için onapeçete uzatrken göz göze geldik. Sonrada odadaki kalabalktan kurtulup kendimiziderginin küçücükbalkonuna attk. Aadangeçen kalabala bakarken,“Krk yandayazacan iirleri nedenyirmisinde yazyorsun?”diye sordu. O gün kendisinedoru dürüst bircevap veremedim amayllarca bir övgü cümlesiolarak üst cebimde tadmbu sözleri.Ahmet Erhan’la ilkve son tanmamz oderginin balkonundakibu ksack konumadanibarettir. O gün ben geldiim yere,Diyarbakr’n ssz bir köyüne döndüm;o da sonrasnda bir türlü sevemediistanbul’un uzana tand. Çok zamansonra zar zor duyabildiim bir sesle birkaçkez telefonda konutuk. Bir de KitapZaman için uzaktan bir söylei yaptk.Telefonda sesi gittikçe inceliyorduve ben hastaln çok da düünmedenbunu nezaketine balyordum. Daha ilkiirlerinde nabz at gibi bir görünüpbir kaybolan ölüm epeydir yolunu gözlüyormumeer...‘VEFA KUAI’NDANDIAnkara kökenli bir “vefa kua”nn sontemsilcilerindendi Ahmet Erhan. lk iirleri80 darbesinin zor koullarnda yaymland.23 yandayken o çok sevdiiTürkiye’nin en karanlk günlerininortasnda yazd AlacakaranlktakiÜlke adl ilk kitabyla ald Necatigiliir Ödülü, tannmasnda büyük pay sahibioldu. Necatigil iir Ödülü törenindeEdip Cansever’le tanmt. Türkiye’yive Türkçeyi, hemen her iirinde belirenanne ve babasn, olunu, at yarlarnve futbolu (Adana Demirspor’da FatihTerim’le beraber top koturmutu) çoksevdi hep. Ölüm her zaman iirinde ençok tekrarlanan kelime oldu. “Gençken,güzelken, yakklyken niye ölmedim kibir zamanlar, diyecek kadar hem de. Futboldanona yadigâr kalan bir duyguyla,yenmek kadar yenilmekten de haz ald.Ancak, çou kiinin sandnn aksine,bu yenilgi duygusunu karamsarlkla de-il, ironi ile dengeledi. 12 Eylül öncesindeyedi kere kurunlanm biri olarak azckgülümsemeye hakk olduunu söyledidaima. Günümüz iirinde ironiyi ba-aryla kullanan çok az airden biri oldu.Ahmet Erhan iiri, sradan insanlarndünyasna etki edebilmesi açsndan da incelenmeyedeerdir. Pekaz air bu iki uçta durabilmebaarsn göstermitirçünkü. Güneydou’daaskerlerin hatra fotoraarnabile girdi yazd- iirler. Eve gönderilenasker mektuplarna ilitirilenfotoraarda, yanyana dizilmi mermilerleyazlan “Bugün de ölmedimanne” dizesi yerald. Bugün evden, evinmaliklerinden uzakta birhayat yaayan genç ku-ak onun popüler bir arkdayer bulmu u dizeleriyle dönüp geriyebakma zorunluluu duydu belki de:“Anne ben geldim, adaki balk/ Bardaktakisu kadar umarszm/ Dizlerin duruyor mubam koyacak/ Anne ben geldim, olun, hayrszn.”Ahmet Erhan’n 23 yamdaykenbana söyledii cümlenin bir benzeriniEdip Cansever’den duyduunu yllarsonra örendim. Cansever, NecatigilÖdülü töreninden sonra AhmetErhan’n omzuna dokunup, “Evlatne çok bahsetmisin, daha çok gençsinoysa, kimden örendin ölümü?”diye sorar. Ahmet Erhan’n cevab sankiçoktandr söylenmeyi bekliyormu gibidir:“Sizden örendim üstat!”Ahmet Erhan anslyd. Henüz“gençken, yakklyken, ölmemiken”uzak ustasna teekkür etme imkânbulmutu. Bense yirmi yandaykenkrk yanda gibi yazmay biraz da ondanörendiimi hiçbir zaman söyleyemedimAhmet Erhan’a.Ahmet Erhan (1958-2013)