Download (996Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

d) denetim yapan kuruluşların yürütme erkine bağlı olup olmamaları açısından denetim 137olmak üzere bir denetim sınıflandırması yapılmıştır.Denetim zamanı açısından; a) ön denetim yani karardan önce (önleyici) denetim b)karardan sonra yapılan (düzeltici) denetim 138 c) anında denetim 139 olarak sınıflandırılmıştır.Karardan önce ve sonra yapılması açısından da önleyici ya da düzeltici olarak ikiye ayrılandenetim ayarıca a) ani (haberli-habersiz) denetim, b) yerinde-evrak üzerinde (parça üzerinde)denetim, c) sorgulu-sorgusuz denetim olarak sınıflandırılmıştır. Bunun yanı sıra a) sürekli, b)süreksiz denetim, girişim yönünden de; a) re’sen denetim, b) dış etki üzerine yapılan denetimolarak sınıflandırılmıştır. Denetim önce işlemlerin denetimi ve eylemlerin denetimi olarakikiye ayrılmış sonra işlemlerin denetimi; a) hukuka uygunluk denetimi b) yerindelik denetimi,eylemlerin denetimi de; a) etkinlik denetimi b) verimlilik denetimi olaraksınıflandırılmıştır. 140Denetim örgütlülük açısından doğal ve biçimsel denetim olmak üzere ikiye ayrılmıştır.Biçimsel denetim oluşmadan önce hemen hemen her toplum ve örgütte var olan doğaldenetim; insan davranışlarını sınırlayan ve ona yön veren, sosyo-ekonomik, kültürel,sosyolojik, tarihsel, dinsel ve benzeri yapılardan kaynaklanmıştır. Örgütlülük açısından elealınan bir diğer denetim türü olan biçimsel denetim ise asgari düzeyde de olsa her örgüttebiçimsel ve hukuksal denetim şeklinde yer almıştır. Bu anlamda örgüt öncelikle kendi yaptığıiç düzenlemelere daha sonra yaptığı anlaşma ve sözleşmelere, bulunduğu ülkenin yasa,anayasa gibi hukuk kurallarına bağlıdır. Biçimsel denetim hiyerarşik denetim, vesayetdenetimi ve Ombudsman denetimi şeklinde yapılabilmektedir. 141Denetim nitelik açısından; a) faaliyetleri kanunlara, tüzüklere, yönetmeliklere vegenelgelere uygunluk yönünden denetlemek ve yapılan hataları bularak düzeltilmesine gayretetmek, b) ortaya çıkacak çeşitli anlaşmazlıkları ve yolsuzlukları soruşturmak sorumludurumda bulunanları saptamak ve gerektiğinde bu kişiler hakkında kanuni kavuşturmayageçmek, c) idarecilere ve idareye yardımcı olacak verileri toplamak, amaçlara daha verimlişekilde ve zamanında ulaştıracak tedbirleri bulmada yol gösterici olmak için denetlemelerdebulunmak olmak üzere üçlü bir sınıflandırmaya alınmıştır. 142137 İNAN, a.g.m., s.45.138 GOURNAY, Bernard, Yönetim Bilimine Giriş, Çeviren: İhsan KUNTBAY, Sevinç Matbaası, Ankara, s.95,1971; ERGUN ve POLATOĞLU, a.g.e., s.337.139 ERGUN, a.g.e., s.116; ERGUN ve POLATOĞLU, a.g.e., s.337.140 ATAY, a.g.e., s.39-45,50-52.141 ATAY, a.g.e., s.36-38.142 KÖKSAL, a.g.m., s.52.