Download (996Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

kamu kuruluşlarını gözetim altında tutmayı benimsemiştir. Sağladığı bu yararlar nedeniyle desonraki tüm Anayasa değişikliklerinde yer alarak İsveç’in temel kurumlarından biriolmuştur. 365Dünyanın her köşesinde iyi bilinen bir sözcük olan Ombudsman, çoğu zaman açıkçabenzerlikleri olmayan bireyler, bürolar, komisyonlar ve daireler gibi çeşitli kamusal ve özelkurumlar için, basın, tüketim, ticaret ve askeri konularda çalışan ihtisas Ombudsmanlarıylakarıştırılmaktadır. Ancak evrensel bir tanımı olmamakla birlikte, Ombudsman ülkekültürünün ve hükümet sisteminin gereksinimleri doğrultusunda şekillenmekte ve buna göretanımlanmaktadır. 366Parlamentodan güç alan, yönetimi denetleme yetkisine sahip, geniş bir bağımsızlıkiçinde, aşırı formalitelere bağlı olmadan vatandaşların korunması için çalışan Ombudsmanın,yargı denetiminin yerleşmediği, parlamenter rejimin uygulandığı ülkelerde geliştiğigörülmektedir. 367Bunun yanında yönetsel yargının bulunduğu ülkelerde Ombudsman kurumuna ihtiyaçolmadığı ve bu ülkelerde uygulanamayacağı şeklinde bir eğilim de bulunmaktaydı. Ancakyönetsel yargının bulunduğu ülkelerde uygulanan Ombudsman kurumunun gösterdiği başarıbu görüşün geçerli olmadığını ortaya koymuş, bu yöndeki endişeleri de büyük ölçüdeçürütmüştür. Nitekim Ombudsman kurumunun öncüleri olan İsveç ve Finlandiya’da yönetseleylem ve işlemleri denetim altında bulundurmak üzere İdare Mahkemesi formülübenimsenmiş ve başarıyla uygulana gelmiştir. Kurumun yönetsel yargının beşiği sayılanFransa’da kabulü ve başarıyla uygulanması ise yönetsel yargının bulunduğu ülkelerdeOmbudsman kurumuna gereksinim yoktur savını tamamıyla çürütmüştür. 368Ombudsman genel olarak; yasa ile kurulmuş, yönetimin dışında yer alan, halktarafından kolayca başvurulabilen, hızlı işleyen biçimsellikten uzak ve pahalı olmayan, kamuyönetimi içindeki organların, memurların ve idarenin kötü işleyişinden mağdur olan kişileradına bağımsız, tarafsız olarak hareket eden bir kurumdur. Ombudsman birey olarakdürüstlüğü ve saygınlığı temsil etmektedir. 369 Ombudsmanın bağımsızlığı ise anayasa veya365 SANAL, a.g.e., s.65.366 GAMMELTOFT-HANSEN, Hans, “Ombudsman Kavramı”, Çeviren: Turgay ERGUN, Amme İdaresiDergisi, Cilt No 29, Sayı 3 (Eylül), s.195, 1996; AKIN, Cengiz, “Cumhuriyetimizin 75. Kuruluş YıldönümündeYönetimin Denetlenmesinde Yeni Bir Denetim Yolu: Ombudsman (Yüksek Yönetim Denetçisi)”, Türk İdareDergisi, Yıl:70, Sayı 421(Aralık), s.522, 1998.367 TORTOP, İSBİR ve AYKAÇ, a.g.e., s.180; TORTOP, a.g.m., s.39.368 TEMİZEL, Zekeriya, “Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bir Başka Denetim Organı: Ombudsman”,Yeni Türkiye Dergisi, Yıl:3, Sayı 14 (Mart-Nisan), s.777, 1997; AKIN, Cumhuriyetimizin 75.Kuruluş…, s.538.369 GAMMELTOFT-HANSEN, a.g.m., s.195; TAYŞİ, a.g.m., s.110,116,117.