Download (1138Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

36Tanzimat fikri, çağdaĢ eğitimiyle farklı dini ve etnik gruplara mensupgençlere Osmanlılık ülküsünü aĢılaması ve bir Osmanlı milleti oluĢturması beklenenGalatasaray Mektebi Sultanisi gibi okullarda ve basının kamuoyu oluĢturma aracıolarak geliĢtiği 1860‟lardan itibaren Basiret 141 ve Ġttihat gibi gazetelerde devletdestekli olarak yoğun bir biçimde iĢlenmiĢ, bazen Osmanlı milletinin oluĢturduğubirlik anlamında “Ġttihad-ı Osmani” , bazen de Osmanlı kavramını bütün OsmanlıvatandaĢlarının kaynaĢmasıyla oluĢtuğu anlamında “Ġmtizac-ı Akvam” tabiriylezikredilmiĢ; nihayet 1876 Anayasası‟nın 8. Maddesinde resmi ifadesini bularak“Devlet-i Osmaniye tabiiyetinde bulunan efradın cümlesine hangi din ve mezhepteolursa olsun bila istisna Osmanlı tabir olunur.” denilmiĢtir. Bu dönemdeOsmanlıcılık ideali devleti korumak amacıyla Müslüman-Türk unsur tarafındansavunulurken gayr-i Müslim unsurlar özellikle Avrupa‟nın müdahalesinden aldıklarıcesaretle bu siyaseti benimsememiĢler ve milli emellerini takip etmiĢlerdir. 1870‟liyılların ortalarına gelindiğinde Balkanlardaki geliĢmeler Osmanlıcılığın beklenenkaynaĢmayı sağlayamayacağını göstermiĢtir. 142Osmanlıcılık fikrini, Osmanlı memleketindeki Müslim ve gayr-ı Müslimhalka aynı siyasi hakları tanımak ve vazifeleri yüklemekle, aralarında eĢitliksağlamak; fikirlerce ve dince serbestlik vermek ve bu eĢitlik ve serbestliktenfaydalanarak Amerikan milleti gibi bir Osmanlı milleti meydana getirmek veOsmanlı Devletini muhafaza etmek 143 olarak tanımlayan Yusuf Akçura, “Millet-iOsmaniye” tabirini hiçbir zaman yazılarında kullanmamıĢ, bunun yerine, “Heyet-iOsmaniye”, “Heyet-i Müctemiai Osmaniye”, “Osmanlı ülkesinde oturan muhtelifakvam” tabirlerini kullanarak bu camiaya dahil milletler arasında, Türk milletininayrı ve hakim bir varlık olmadığını göstermeye çalıĢmıĢtır. 144Akçura, Türklerin güçlü dönemlerinde diğer milletlerden bazılarınıMüslümanlaĢtırdıklarını, bu vasıtayla da TürkleĢtirdiklerini ifade ediyor. Fakat diyor,Rumlar da Ortodoks mezhebindeki kavimleri RumlaĢtırmıĢtı. Ancak milliyetçilikakımının etkisiyle bu kavimler asıl köklerine, bağlı bulundukları kavimlerine geri141 Bkz. YERLĠKAYA, a.g.e., s. 110142 Ejder OKUMUġ, Türkiye’nin LaikleĢme Serüveninde Tanzimat, Ġnsan Yay., Ġstanbul, 1999, s.371-372; ÖZCAN, a.g.m., s. 486143 AKÇURA, Üç Tarz-ı Siyaset, s. 36144 TOGAY, Yusuf Akçura’nın Hayatı, s. 77