Download (1138Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

35anlayıĢı yerini hadim devlet, millet-i hakime de yerini milletlerin eĢitliği anlayıĢınabırakmıĢtır. 1856 Islahat Fermanıyla birlikte Müslüman ve gayr-i Müslim eĢitliği ilkdefa kabul edilmiĢtir. Bu düzenleme ile Ģer‟i anayasal uygulamada tam bir kırılmanoktası yaĢanmıĢtır. Ġdarede eyalet meclislerine gayr-i Müslimlerin de katılması, dindeğiĢtirmenin önündeki yasaklar, Müslümanlar dahil kaldırılması, misyonerlikfaaliyetlerinin serbest bırakılması, din ve vicdan hürriyetinin teminat altına alınması,cizyenin terk edilmesi, gayr-i Müslimlerin de askerliğe kabulü, askeri ve mülkimekteplerin herkese açık olması, karma mahkemelerin kurulması gibi değiĢikliklerbu anlayıĢın sonuçlarıdır. Fakat ilgili tarafların çoğunluğu bu geliĢmelerden memnunkalmamıĢ 136 ve bu geliĢmeleri benimsememiĢtir. Gayr-i Müslimler bunu Türklerindevletlerini kurtarmak için baĢvurdukları bir siyaset olarak gördükleri gibi, baĢtaaskerlik muafiyeti olmak üzere eski imtiyazlarını kaybetmiĢ olmaktan; din adamlarıda cemaat içinde eski mevkilerini yitirmekten endiĢe ettikleri için soğuk dururken,Müslüman halk ise ecdat kanıyla elde edilmiĢ olan hakim millet olma hakkınınkaybedildiğini söyleyerek buna karĢı çıkmıĢtır. 137Fermanın uygulamaya geçilmesiyle MaraĢ, Cidde, Balkanlar, ġam ve Giritgibi yerlerde patlak veren kanlı olaylar, beklenen kaynaĢmanın kolaygerçekleĢmeyeceğinin göstergesiydi. Bu isyanları Osmanlı Devleti‟nin kendi gücüylebastıramayıp Ġngiltere ve Fransa gibi Batılı devletlerin yardımıyla bastırabilmesi,içerdeki gayr-i Müslim unsurları daha da cesaretlendirmiĢtir. 138Tanzimat‟la birlikte devletin uygulamaya çalıĢtığı eĢitlik politikaları,kaçınılmaz olarak tebaadan vatandaĢlığa geçiĢi de baĢlattı. Müslüman halk tarafındankolay kabullenilmeyen bu durum 139 Ġslam açısından zaruretle açıklanmayaçalıĢılmıĢtır. Böylece nesepte, dinde, vatanda ve insanlıkta olmak üzere dört türbirliktelik belirlenmiĢ, gayr-ı Müslimlerle birlikteliğin üçüncü ve dördüncüderecelerde olduğu savunulmuĢtur. 140136 Mümtaz TURHAN, Kültür Değişmeleri, Çamlıca Yayınları, Ġstanbul, 2006, s. 179137 ÖZCAN, a.g.m., s. 485; Bkz. ġerif MARDĠN, Yeni Osmanlı DüĢüncesinin DoğuĢu, Çev.:Mümtaz‟er TÜRKÖNE, Fahri UNAN, Ġrfan ERDOĞAN, Yay. Haz.: Ömer LAÇĠNER, ĠletiĢimYay., Ġstanbul, 2006, s. 21-26138 ÖZCAN, a.g.m., s. 486139 Fazlı ARABACI, Yeni Osmanlıların Dini ve Siyasi GörüĢleri, Platin Yay., Ankara, 2004, s. 126-130140 ÖZCAN, a.g.m., s. 486