‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

2. Ünite - Genel ‹laç Bilgisi43ÖzetA MAÇ1A MAÇ2‹laçla ilgili temel kavramlar› özetlemek.‹laçlar, hastal›klar›n önlenmesi, tan›s› ve tedavisiiçin kullan›lan do¤al ya da sentetik kaynakl›maddelerdir. ‹laçlar›n seçici biçimde etki göstermeleri,etkilerinin geçici ve doza ba¤›ml› olmas›beklenir.‹laç uygulama yollar›n› ay›rt edebilmek.‹laçlar vücuda çeflitli uygulama yollar› ile al›n›rlar.‹lac›n etki edece¤i yer vücut yüzeyinde ya dabir enjektör i¤nesi ile ulafl›labilecek derinlikte iseilaç lokal yol ile uygulan›r. Lokal etki elde etmekamac› ile ilaçlar, cilt üzerine (epidermal), cilt içine(intrakütan), a¤›z içine (bukkal), burun içine(intranazal), göze (konjonktiva üzerine), vajeniçine (intravajinal), uterus içine (intrauterin), rektumya da kolon içine (rektal), plevra ve peritonzarlar› içine (intraplevral ve intraperitonal), miyokardiçine (intrakardiyak), eklem içine (intraartiküler)ya da subaraknoid aral›¤a (intratekal)uygulanabilirler.Tüm vücutta genel bir etki hedefleniyorsa ya dabölgesel etki hedeflendi¤i halde lokal ilaç uygulamas›olas› de¤ilse, ilaç sistemik yol ile uygulan›r.Sistemik uygulaman›n en önemli özelli¤i ilac›nkan dolafl›m›na geçerek, tüm vücuda yay›lmas›d›r.‹laçlar sistemik etki elde etmek üzerevücuda enteral, parenteral, transdermal yollar ileya da inhalasyon yolu ile uygulanabilirler. Enteralyol ile ilaç, yutularak (oral), dilalt›na konularak(sublingual) ya da rektum içine yerlefltirilerek(rektal) uygulan›r. Parenteral uygulama, ilac›nsteril enjektör ile damar içine (intravenöz),kas içine (intramüsküler) ya da cilt alt›na (subkütan)uygulanmas›n› içerir. Merhemin absorbeedilmek üzere cilt üstüne sürülmesi veya transdermalterapötik sistemin cilt üzerine yap›flt›r›lmas›ise transdermal uygulama flekilleridir. ‹laçciltten absorbe edilip kan dolafl›m›na geçerek sistemiketki oluflturur. ‹nhalasyon yolu ile uygulananilaç, solunarak kullan›l›r ve akci¤erde alveollerdenkan dolafl›m›na geçerek sistemik etkigösterir.A MAÇ3‹lac›n vücuda al›nd›ktan sonra geçirdi¤i aflamalar›s›ralayabilmek.Vücuda al›nan ilaçlar biyolojik membranlar› genelliklepasif difüzyon ve tafl›y›c› arac›l›kl› tafl›-n›m ile aflarlar. ‹lac›n kan dolafl›m›na geçmesi(absorbsiyon), etki yerlerine ulaflmas› (da¤›l›m),kimyasal de¤iflikliklere u¤ramas› (biyotransformasyon)ve vücuttan at›l›m› (itrah) gibi olaylar oilac›n farmakokinetik özelliklerini; organizmadaneden oldu¤u etkiler ise farmakodinamik özelliklerinibelirler.‹laçlar›n uyguland›klar› yerden kan dolafl›m›nageçmeleri olay›na absorbsiyon ad› verilir. Absorbeedilerek sistemik dolafl›ma geçen ilaç miktar›-n›n, al›nan ilaç miktar›na oran› o ilac›n biyoyararlan›m›n›belirler. Absorbsiyon ve biyoyararlan›m;ilac›n uygulama yoluna, fizikokimyasal özelliklerineve ilac› kullanan›n fizyopatolojik özelliklerinegöre de¤iflkenlik gösterir. Absorbe edilerekkan dolafl›m›na giren ilaç moleküllerininbir k›sm› plazma proteinlerine ba¤lan›r. Plazmaproteinlerine ba¤lanmayan serbest ilaç fraksiyonuetki yerine ulaflmak üzere pasif difüzyon ilekapiler damarlardan ç›k›p, dokular›n ve organlar›niçine da¤›l›r. ‹yon tuza¤›, redistribüsyon vesekestrasyon ilaçlar›n da¤›l›m›n› etkileyen olaylard›r.Absorbe edilerek vücuda da¤›lan ilaçlaretki yerlerine ulafl›rlar ve çeflitli mekanizmalar ileetkilerini gösterirler. Biyotransformasyon ve at›-l›m, ilac›n etkisini sonland›ran iki temel olayd›r.Biyotransformasyon, bafll›ca karaci¤erde, çeflitlienzimatik reaksiyonlar ile gerçekleflir. ‹laçlar biyotransformasyonreaksiyonlar› ile daha polarbileflikler haline getirilerek at›l›ma haz›rlan›rlar.‹laçlar ve onlar›n metabolitleri, böbreklerden glomerülerfiltrasyon ve tübüler salg›lanma olaylar›ile at›l›rlar. ‹laçlar, karaci¤erden (safra yolu ile),akci¤erlerden ve d›fl salg› bezlerinden de at›labilirler.