‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

2. Ünite - Genel ‹laç Bilgisi41‹laç Etkisini De¤ifltiren EtkenlerBir hastal›¤›n tedavisi için uygun ilaç seçilirken, uygulanacak olan ilac›n etkinli-¤ini de¤ifltirebilecek etkenlerin göz önünde bulundurulmas› gerekir. Örne¤in; absorbsiyonu,da¤›l›m›, biyotransformasyonu ve eliminasyonu de¤ifltiren etkenler,ilac›n etki yerindeki konsantrasyonunu de¤ifltirerek etkiyi de¤ifltirebilirler. Sözügeçen farmakokinetik olaylar›n yan› s›ra, hastalar aras›ndaki baz› bireysel farkl›-l›klar da ilac›n etkisini de¤ifltirebilir. ‹laç etkisini de¤ifltiren bafll›ca etkenler afla¤›-da özetlenmifltir:• Yafl: Pediyatrik (16 yafl›ndan küçük) ve geriyatrik (65 yafl›ndan büyük) hastagruplar›nda ilaç farmakokineti¤i ve ilaca karfl› duyarl›l›k önemli ölçüdede¤iflkenlik gösterir.• Vücut A¤›rl›¤›: Hastan›n vücut a¤›rl›¤›, ilac›n hem da¤›l›m hacmini hem deklerensini de¤ifltirebilen bir etkendir, dolay›s›yla ilac›n etkisini de de¤ifltirebilir.‹laçlar›n prospektüslerinde önerilen dozlar 70 kg a¤›rl›¤›nda bir eriflkiniçindir. Hastan›n vücut a¤›rl›¤›na uygun dozu hekim belirler.• Hastal›klar ve Gebelik: ‹laçlar›n absorbsiyonunu bozan hastal›klar ile karaci¤erve böbrek gibi eliminasyon organlar›nda ifllevsel bozukluklara nedenolan hastal›klar, ilaçlar›n etkilerini önemli ölçüde de¤ifltirirler. Di¤er organlar›ilgilendiren ve hastada daha önceden varolan hastal›klar da çeflitliilaçlar›n etkilerini de¤ifltirebilirler. Ayr›ca, kiflinin di¤er hastal›klar› için kulland›¤›farkl› ilaçlar birbirleri ile etkileflerek önemli sa¤l›k sorunlar›na nedenolabilir.Gebelikte kad›n›n mide, karaci¤er, böbrek ifllevlerinde ve dolafl›m sistemindemeydana gelen de¤iflimler, ilaçlar›n farmakokinetik özelliklerinde önemlide¤iflikliklere neden olur.• Genetik Etkenler: Bireyler aras›ndaki genetik farkl›l›klar, ilaçlar›n farmakokinetikya da farmakodinamik özelliklerinde de¤iflimlere neden olarak ilaçetkisini de¤ifltirebilirler.• Cinsiyet: Baz› ilaçlar›n biyotransformasyonu, yan etki s›kl›klar› ve baz›ilaçlara karfl› duyarl›l›k aç›s›ndan kad›nlar ile erkekler aras›nda farkl›l›klargörülebilir.• Diyet: Kiflinin beslenme al›flkanl›klar› ilaç etkisini de¤ifltirebilir. Baz› besinmaddeleri biyotransformasyon yapan enzimleri etkiler.• Uyunç: Hastan›n hekim taraf›ndan önerilen tedaviye uyma derecesi olaraktan›mlanabilir. Hastan›n ilac› almak istememesi, ilaç almay› unutmas› ya dayaln›z bafl›na ilaç alamamas› gibi uyunçsuzluk durumlar›nda, uygulanan tedavininetkinli¤i bozulacakt›r. Psikiyatrik ya da mental yetersizli¤i olanlar,çocuklar ve yafll›lar uyunç probleminin s›k yafland›¤› hasta gruplar›d›r. Çocuklardave yafll›larda uyunç sorunu bir yak›n›n yard›m› ile çözülebilir.• Plasebo: Hastal›¤a neden olan süreçler üzerinde bilimsel olarak aç›klanabilenherhangi bir etkinli¤i olmayan bir maddenin, ilaç niyetiyle kullanan hastalardagösterdi¤i iyilefltirici etkiye plasebo etki ad› verilir. ‹laca yan›t› de¤ifltirenetkenlerden biridir. A¤r›, anksiyete, ifltahs›zl›k gibi baz› durumlarda,özellikle telkine yatk›n hastalar plaseboya olumlu yan›t verebilirler.