‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

2. Ünite - Genel ‹laç Bilgisi39Reseptörler ile ilgili süreçleri aktive eden ve sonuçta gözlenebilir bir fizyolojikyan›ta neden olan maddelere agonist ad› verilir. Vücuttaki bütün endojen etkenmaddeler agonisttirler. Baz› ilaçlar da endojen etken maddeler gibi reseptöre ba¤lan›pfizyolojik yan›t›n oluflmas›n› aktive ederek agonist etki gösterirler. Örne¤in,glokom tedavisinde kullan›lan pilokarpin, gözdeki muskarinik reseptörleri aktiveederek agonistik etki gösteren bir ilaçt›r. Ast›m tedavisinde kullan›lan bir ilaç olansalbutamol ise bronfl düz kaslar›nda beta-2 adrenerjik reseptörleri aktive ederekbronkodilatör etki gösterir. Reseptöre ba¤lanan di¤er baz› ilaçlar ise reseptörü aktiveedemezler ve reseptörün agonist taraf›ndan aktive edilmesini de engellerler.Bu ilaçlara antagonist ad› verilir. Örne¤in, antihipertansif bir ilaç olan prazosin buetkisini damarlardaki alfa-1-adrenerjik reseptörleri antagonize ederek gösterir. Antiemetikbir ilaç olan granisetron ise serotoninin 5HT 3 reseptörlerini seçici ve güçlüflekilde antagonize ederek etki gösterir.‹laçlar›n önemli bir k›sm›etkilerini reseptörlerarac›l›¤› ile gösterirler.2. ‹laçlar enzimler arac›l›¤› ile etki gösterebilirler.‹laçlar vücutta fizyolojik ya da patalojik süreçlerde görev alan enzimleri aktiveya da inhibe edip, ifllevlerini de¤ifltirerek etki gösterebilirler (fiekil 2.6). Örne¤in,beyinde asetilkolin esteraz enzimini inhibe eden rivastigmin ve donepezil gibi ilaçlar,Alzheimer hastal›¤›’n›n tedavisinde kullan›l›rlar. Benzer flekilde, monoamin oksidazA enzimini seçici bir biçimde inhibe eden moklobemid adl› ilaç antidepresanetki gösterir.3. ‹laçlar aktif transport sistemleri arac›l›¤› ile etki gösterebilirler.‹laçlar hücrelerde bulunan aktif transport sistemlerini aktive ya da inhibe edereketki oluflturabilirler (bkz. fiekil 2.6). Örne¤in, miyokard hücrelerinin membranlar›ndabulunan Na + /K + ATPaz pompas›n› inhibe eden digoksin ve digitoksin adl›ilaçlar, kalbin kas›lma gücünü art›r›c› etkileri nedeniyle kalp yetmezli¤inin tedavisindekullan›l›rlar. Midedeki paryetal hücrelerin membranlar›nda bulunan H + /K +ATPaz pompas›n› inhibe eden lansoprazol, omeprazol gibi ilaçlar da ülser tedavisindekullan›lan ilaçlard›r.fiekil 2.6Bafll›ca ilaç etkiyöreleriKaynak: Lüllmannve ark., 2001.