‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

2. Ünite - Genel ‹laç BilgisiBiyotransformasyonVücuda al›nan ilaçlar›n, vücutta bulunan enzimler taraf›ndan kimyasal de¤iflikliklereu¤rat›lmas›na biyotransformasyon (metabolizma) ad› verilir.Biyotransformasyona u¤rayan ilaçlar, genellikle daha az etkili ya da tamamenetkisiz bileflikler haline getirilirler (biyoinaktivasyon, detoksikasyon) ve ortaya ç›-kan etkisiz bilefliklere inaktif metabolitler ad› verilir. Di¤er yandan, ilaçlar bazenbiyotransformasyon ile daha etkili ve/veya daha toksik bilefliklere de dönüflebilirler(biyoaktivasyon). Biyotransformasyon sonucu oluflan aktif metabolit, as›l bilefli¤egöre daha güçlü ya da daha uzun etkili olabilir.Bazen de etkisiz bir bileflik vücutta biyotransformasyon sonucu etkili hale getirilebilir.Böyle bilefliklere ön-ilaç anlam›nda “pro-drug” ad› verilir. Örne¤in, birglukokortikoit olan kortizon, biyotransformasyon sonucu hidrokortizon molekülünedönüflerek etkinlik kazan›r.33Bir ilac›nbiyotransformasyonu sonucubir ya da birden fazla say›dametabolit oluflabilir.Biyotransformasyon Enzimleri‹laç biyotransformasyonunda rol oynayan çok say›da etkin enzime sahip olan karaci¤er,biyotransformasyondan sorumlu bafll›ca organd›r. Di¤er yandan, mide-ba-¤›rsak kanal›, akci¤erler, böbrekler, beyin, deri ve kan gibi organ ve dokularda bulunançeflitli enzimler de biyotransformasyonda görev al›rlar. Biyotransformasyonyapan enzimlerin etkinli¤i bireyler aras›nda de¤iflkenlik gösterebilir.Biyotransformasyon enzimleri, ilaçlar›n yan› s›ra çeflitli yollardan vücuda girenbesin katk› maddeleri, besinlerdeki tar›msal ilaç art›klar›, hava ve suyu kirletenat›klar, egsoz ve sigara duman› gibi çeflitli ksenobiyotikleri de metabolize ederler.Bu enzimlerin büyük k›sm› vücuda al›nan besinlerin ve vücutta bulunan endojenmaddelerin metabolizmas›nda da rol oynar.Baz› ilaçlar, enzimlerin yard›m› olmadan, ortam›n pH’s›na ba¤l› olarak da kimyasalde¤iflime u¤rayabilirler. Örne¤in, atraküryum, kan›n pH de¤erinde büyük ölçüdeparçalan›r.Biyotransformasyonda Rol Oynayan Enzimatik Olaylar‹laçlar›n absorbe edilerek vücut s›v›lar›na da¤›lmalar› için belirli bir lipofiliteye sahipolmalar› gerekir. Di¤er yandan lipofilite, ilaçlar›n vücuttan at›lmalar›n› zorlaflt›-ran bir etkendir. ‹laçlar›n vücuttan kolay at›labilmeleri için, kimyasal yap›lar›ndapolar gruplar tafl›yan hidrofilik moleküller flekline çevrilmeleri gerekir. ‹laçlar afla-¤›daki biyotransformasyon reaksiyonlar› ile daha polar bileflikler haline getirilerekat›l›ma haz›rlan›rlar. Bir ilaç ayn› anda ya da arka arkaya birden fazla say›da biyotransformasyonreaksiyonuna u¤rayabilir. Bunlardan oksidasyon, redüksiyon vekopma faz I reaksiyonlar›; konjugasyon ise faz II reaksiyonu olarak adland›r›l›r(bkz. fiekil 2.3).Oksidasyon: ‹laç molekülünün uygun bir yerinden oksidasyona u¤ramas› olay›d›r.‹laç oksidasyonunun önemli bölümü, karaci¤er parenkima hücrelerininmikrozomal sitokrom-P450 (CYP) enzimleri taraf›ndan yap›l›r. Sitokrom-P450 enzimleri,karaci¤erin yan› s›ra di¤er birçok doku ve organda da bulunur. Alkol dehidrogenaz,aldehit dehidrogenaz, monoamin oksidaz (MAO), diamin oksidaz(DAO, histaminaz), ksantin oksidaz, tirozin hidroksilaz ve hem-peroksidaz gibimikrozomal olmayan enzimler de oksidasyon yoluyla ilaç metabolizmas›na katk›-da bulunurlar.