‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

2. Ünite - Genel ‹laç Bilgisi27Tafl›y›c› arac›l›kl› tafl›n›m iki flekilde gerçekleflebilir; kolaylaflt›r›lm›fl diffüzyonve aktif transport. Kolaylaflt›r›lm›fl difüzyonda geçifl, pasif diffüzyona benzer flekildeyüksek konsantrasyon alan›ndan düflük konsantrasyon alan›na do¤ru olur veenerji gerektirmez. Ancak geçifl tafl›y›c› arac›l›¤› ile gerçekleflir ve bu nedenle depasif difüzyona göre çok daha h›zl›d›r. Aktif transport olay›nda ise, ilaç molekülleritafl›y›c› molekül yard›m› ile düflük konsantrasyonda bulunduklar› ortamdan yüksekkonsantrasyonda bulunduklar› ortama do¤ru tafl›n›rlar. Tafl›nma konsantrasyonyokufluna karfl› gerçekleflti¤i için enerji (ATP) kullan›l›r.Pinositoz; hücre içine tafl›nacak olan molekülün, hücre membran›n›n d›fl yüzündeoluflan çukura yerleflmesi; daha sonra bu çukurun çevresindeki membrantaraf›ndan sar›lmas› ile oluflan keseci¤in membrandan koparak içindeki madde ilebirlikte hücre içine girmesi fleklinde gerçekleflir.Reseptör arac›l› endositoz; hücre içine tafl›nacak olan molekülün, hücre membran›üzerinde bulunan özel çukurlarda kümelenmifl özgül reseptörlerine ba¤lanarak,bu reseptörler ile birlikte hücre içine girmesi fleklinde gerçekleflir.‹laçlar›n biyolojik membranlardan geçifli ile ilgili temel kavramlardan söz ettiktensonra, ilaca ait farmakokinetik parametreler olan absorbsiyon, da¤›l›m ve eliminasyonolaylar›n› inceleyece¤iz.‹laçlar›n Absorbsiyonu‹laçlar›n uyguland›klar› yerden kan dolafl›m›na geçmeleri olay›na absorbsiyon ad›verilir. Birim zamanda absorbe edilen ilaç miktar› ise absorbsiyonun h›z› olarak tan›mlan›r.Bir ilac›n absorbsiyon h›z›, ilaca ve ilac›n uyguland›¤› alana özgü çeflitlietkenler taraf›ndan belirlenir.Genel kural olarak küçük moleküllü ilaçlar, büyük molekülü olanlara göre dahah›zl› absorbe edilirler. Absorbsiyon h›z›n› etkileyen di¤er bir etken ise, ilac›nya¤da çözünebilirli¤i yani lipofilitesidir. Ya¤ faz›nda çözünen ilaç konsantrasyonunun,su faz›nda çözünen ilaç konsantrasyonuna oran›na ya¤/su partisyon katsay›s›ad› verilir ve bu katsay› ilac›n lipofilitesinin bir ölçütüdür. ‹lac›n lipofilitesi ne kadaryüksekse, hücre membran›ndan difüzyonu ve absorbsiyon h›z› o kadar yüksektir.‹laçlar sulu ortamlarda iyonize ve non-iyonize olmak üzere iki k›s›m halindebulunurlar. ‹yonize halde bulunan ilaç molekülleri, lipidlerde pek çözünmedikleriiçin hücre membranlar›ndan geçiflleri ve absorbsiyonlar› zor olur. Büyük bölümüiyonize olmufl bir ilac›n absorbsiyon h›z› düflüktür. Ancak, non-iyonize halde bulunanilaç molekülleri ya¤da kolay çözünür, sitoplazma membran›n›n lipid ortam›-n› kolay aflar ve h›zl› absorbe olurlar.Ayr›ca, solüsyon içinde bulunan ilaçlar›n absorbsiyon h›z› süspansiyon ve emülsiyoniçinde bulunanlara göre daha yüksektir. ‹lac›n uygulama yerinde yüksekkonsantrasyonda bulunmas›, absorbsiyon h›z›n› art›ran di¤er bir etkendir. Baz›ilaçlar›n kendilerine özgü farmakolojik özellikleri de absorbsiyon h›z›n› etkileyebilir.Örne¤in, vazokonstriktör ilaçlar›n absorbsiyon h›zlar› düflüktür.‹lac›n uyguland›¤› alandan geçen kan ak›m›n›n h›z› da absorbsiyon h›z›n› etkileyenetkenlerden biridir. Uygulama alan›ndan geçen kan ak›m› yavafllarsa, absorbsiyonh›z› düfler. ‹lac›n uyguland›¤› alan›n geniflli¤i ve permeabilitesi ne kadaryüksekse absorbsiyon da o kadar h›zl› gerçekleflir.Oral yoldan uygulanan ilaçlar esas olarak ince ba¤›rsaklardan absorbe edilir.‹nce ba¤›rsak mukozas›nda bulunan k›vr›mlar, villüs ve mikrovillüsler bu organ›nyüzeyini geniflletir, böylece ilac›n absorbe edilebilece¤i yüzey alan› artar. Di¤eryandan ilaçlar›n ince ba¤›rsaktan geçifl süreleri de uzundur. ‹laçlar, mide ve kal›nba¤›rsaklardan da s›n›rl› ölçüde absorbe edilebilir.