‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

12. Ünite - Do¤al Ürünler - Bitkisel Preparatlar293Bitki çaylar›, bitkisel preparatlar aras›nda en kolay ve en yay›n kullan›lan fleklidir.Bir veya birden çok bitkinin tamam› veya de¤iflik k›s›mlar›ndan haz›rlanançaylard›r. Tek bir drog kullan›labilece¤i gibi 8-10 farkl› drogtan oluflan kar›fl›mlar›da yayg›nd›r. Dekoksiyon, infüzyon veya maserasyon yöntemleri ile kullan›mdanhemen önce taze haz›rlan›rlar. Çeflitli rahats›zl›klarda (üst solunum yollar›,so¤uk alg›nl›¤›, öksürük; mide-ba¤›rsak, safra kesesi, böbrek ve mesane;psikolojik, huzursuzluk ve uykusuzluk vb.) kullan›l›rlar. Bitki çaylar›n›n haz›rlanmas›ndakullan›lan droglar ilgili Avrupa Farmakopesi monograflar›na, e¤er ilgilimonograf yoksa Bitkisel droglar genel monograf›na uygunluk göstermelidir. T›bbibitkisel çaylar›n haz›rlanmas›nda önemli bir kaynak ve k›lavuz “Alman standartlisanslar›”d›r (St. Zul. = Standard Zulassungen), bu kaynaktan örnek bir preparatafla¤›da verilmifltir.Bitki çaylar›n›n haz›rlanmas›nda kullan›lacak droglar; kaba veya ince do¤ranm›flveya kesilmifl haldedir. Drog olarak yapraklar kullan›lacaksa genellikle dörtköfleli parçalar halinde kesilirler. Odunlar, kökler ve kabuklar ince yongalar halinegetirilir. Meyve ve tohumlar ise genellikle bir bütün halindedir, baz› durumlardakullan›m öncesinde dövülerek parçalan›rlar.Haz›rlan›fl flekillerine göre bitki çaylar›;• Poflet çaylar,• Çözünür (haz›r) çaylar,• Püskürtmeli kurutulmufl ekstreler,• Çay granülleri fleklinde olabilirler.Bitki çaylar›n›n mutlaka afla¤›daki kalite standartlar›na uymas› gerekmektedir:• Çay haz›rlamada kullan›lacak drog Farmakope kalitesinde olmal›d›r.• Çay haz›rlarken kolay y›rt›lmayan, zamks›z, iplikle dikilmemifl ve üzerindeyaz› veya bask› tafl›mayan pofletler kullan›lmal›d›r.• Drogdaki aroman›n korunmas› ve drogun nem almamas›na dikkat etmekgerekir.• Bitki çay› etiketinde üretim tarihi ya da daha iyisi, son kullanma tarihi mutlakabulunmal›d›r.Bitki çay›n›n haz›rlanmas›, genelde günlük çay haz›rlama tekni¤inde oldu¤ugibidir. Parçalanm›fl kuru drog üzerine kaynar su ilave edilip, 5-10 dakika kadarbeklenir ve süzülür. Bu yöntemin farkl› uygulamalar› Farmakopelerde dekoksiyon,infüzyon ve maserasyon olarak yer almaktad›r.Çay haz›rlarken dikkat edilecek konular;• Önemli konulardan biri mikrobiyal kontaminasyon ve üremedir; infüzyonve dekoksiyon haz›rlarken mikroorganizma say›s› büyük oranda düfler veyayok olur. Maserasyon yöntemi ile haz›rlanan çaylarda ise uzun sürelibeklemelerde çayda mikroorganizma üreyebilir ve bu nedenle hijyenik aç›-dan çok dikkat edilmelidir,• Çay haz›rlamada kullan›lan drog ve s›v› miktarlar›n›n oranlar›,• Kullan›lan dro¤un toz edilme derecesi,• Kullan›lan ekstraksiyon yönteminde uygulanan s›cakl›k ve süre,gibi konular çay›n kalitesini ve etkinli¤ini do¤rudan etkileyebilir.Bitki çaylar›nda yap›lan kontroller; öncelikli olarak çay›n ambalaj›ndaki etiketbilgileriyle, dokümanlarda belirtilen bilgi içeri¤inin ayn› olup olmad›¤› kontroledilir. Ek olarak, nakliye esnas›nda fiziksel bir hasar meydana gelip gelmedi¤ine,haflarat ve küf kontaminasyonuna u¤ray›p u¤ramad›¤›na ve a¤›rl›¤›na bak›l›r. Buamaçla, her ambalajdan belli bir plan dahilinde örnekler al›n›r ve bu örnekler