‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

20 Pratik ‹laç Bilgisi, ‹laç fiekillerifiekil 2.1‹laçlar hangiamaçlarlakullan›l›rlar?önleme(profilaksi)teflhis (tan›)‹laçtedavi(terapi)Hastal›k nedeninin tamamen ortadan kald›r›ld›¤›ve tam bir iyileflmenin sa¤land›¤› tedaviyeradikal tedavi ad› verilir. Çeflitli enfeksiyonhastal›klar›nda uygun kemoterapötik ilaçkullan›m› ile hastan›n eski sa¤l›¤›na tekrar kavufltu¤utedaviler radikal tedaviye örnek olarakverilebilir. Di¤er yandan, tüm hastal›klariçin radikal tedavi mümkün de¤ildir. ‹laçlarbazen yaln›zca hastal›¤›n semptomlar›n› azaltarak,hastan›n hastal›¤› daha hafif geçirmesinisa¤lamak amac› ile kullan›l›rlar. Örne¤in, nezleolan bir hastaya verilen dekonjestan ilaç,nezleye neden olan etkeni ortadan kald›rmaz ama burun mukozas›ndaki damarlardakan miktar›n›n artmas› sonucu oluflan fliflkinli¤i ve t›kan›kl›¤› azaltarak hastay›rahatlat›r. ‹laçlar bazen hastal›¤›n ilerlemesini yavafllatmak için de kullan›labilirler.Örne¤in, radikal tedavinin mümkün olmad›¤› kanser hastalar›nda, hastal›¤›n ilerlemesiniyavafllatmak ve hastan›n yaflam süresini art›rmak amac› ile ilaç kullan›labilir.Bu tedavilere ise palyatif ya da semptomatik tedavi ad› verilir. ‹laçlar kontrasepsiyon(gebeli¤i önlemek) gibi amaçlar ile de kullan›labilirler.Seçicilik, geçici etki ve dozaba¤›ml›l›k ilaç etkisinin üçtemel özelli¤idir.‹LAÇ ETK‹S‹N‹N ÖZELL‹KLER‹‹laç etkisinin üç temel özelli¤i seçicilik, geçici etki ve doza ba¤›ml›l›kt›r. Seçicilik,ilaçlar›n vücutta yaln›zca hedeflenen etki yörelerini seçici biçimde etkilemeleri anlam›nagelir. Ancak, ilaçlar›n önemli bir k›sm› hedeflenenden baflka etki yörelerinide etkiler ve istenmeyen etkilere neden olurlar.‹laç etkisinin di¤er bir özelli¤i de geçici olmas›d›r. ‹laç etkisinin geçici olmas›,ilac›n uygulamas› kesildi¤inde etkisinin k›sa bir süre sonra ortadan kalkmas›demektir.Doza ba¤›ml›l›k ise, etkinin uygulanan ilaç miktar›na ba¤›ml› olmas› anlam›nagelmektedir. Hastaya bir kerede verilen ilaç miktar›na ‘doz’ denir.‹LAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI‹laçlar› kimyasal yap›lar›ndaki benzerli¤e, etki yörelerine ya da kullan›m amaçlar›-na göre s›n›fland›rabiliriz. Örne¤in, yap›lar›nda benzodiazepin halka sistemi tafl›-yan ilaçlar›, ortak kimyasal yap›lar› ile iliflkili olarak “benzodiazepinler” ad› alt›ndas›n›fland›r›r›z. Etkilerini endokrin sisteme ait çeflitli yap›lar› etkileyerek gösterenilaçlara “endokrin sistem ilaçlar›” diyerek onlar› etki yerlerine göre s›n›fland›rabiliriz.Yükselmifl olan vücut s›cakl›¤›n› düflürmek için kullan›lan ilaçlara “antipiretikilaçlar” dersek s›n›fland›rmay› kullan›m amaçlar›na göre yapm›fl oluruz.Organizman›n ilaca neyapt›¤› farmakokineti¤in,ilac›n organizmaya neyapt›¤› isefarmakodinamininkonusudur.‹LACIN VÜCUTTAK‹ SERÜVEN‹‹laçlar vücuda çeflitli uygulama yollar› ile al›n›rlar. Al›nan ilac›n, kan dolafl›m›nageçmesi (absorbsiyon), etki yerlerine ulaflmas› (da¤›l›m), kimyasal de¤iflikliklereu¤ramas› (biyotransformasyon) ve vücuttan at›lmas› (at›l›m, itrah) gibi olaylar o ilac›nfarmakokinetik özelliklerini; organizmada neden oldu¤u etkiler ise farmakodinamiközelliklerini belirler.