‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

10. Ünite - Pratik Müstahzar Bilgisi251Kat› ‹laç Formlar›Kat› ilaçlar, toz, diskus, granül, pastil, tablet, draje, kapsül, yak›, transdermal plaster,ovül, supozituvar gibi formlarda olabilmektedir. Bu kat› ilaç formlar›n›n çokçeflitli alt tipleri de bulunmaktad›r. Dozaj problemleri nedeniyle, günümüzde müstahzarolarak “toz” ve “granül” biçiminde preparat art›k pek fazla piyasada bulunmamaktad›r.Ancak, bu iki preparat tipi d›fl›ndaki kat› ilaç formlar› piyasada yayg›nolarak kullan›lmaktad›r. Tozlar›n son y›llarda “diskus” ad› verilen bir özel uygulamaflekli vard›r. Bu uygulamada toz do¤rudan do¤ruya özel apareyi yard›m›ylainhale edilerek (soluma yoluyla) vücuda al›nmaktad›r. Özellikle ilac›n bronfllarve akci¤erlerin etkilemesi istendi¤inde bu preparat ve uygulama flekli tercih edilmektedir.“Yak›lar”, lokal etki sa¤lamak için deri yüzeyine yap›flt›r›l›p etken maddesiyüzeysel etkiler sa¤larken, yine deri yüzeyine yap›flt›r›lan “transdermal plasterlerdeki”etken madde kontrollü sal›mla deri katmanlar›n› aflarak kan dolafl›m›naulafl›rlar ve böylece sistemik etki olufltururlar. “Ovül” ve “supozituvarlar” asl›ndaoda s›cakl›¤›nda kat›, ancak vücut s›cakl›¤›nda s›v›laflma (erime) özelli¤ine sahipya¤l› s›va¤lar içermektir. Bu özellikleri ile belki ovül ve supozituvarlar yar›-kat› ilaçformlar› olarak düflünülebilir, ancak uygulama an›nda hala kat› olduklar› için kat›preparatlar kapsam› alt›nda de¤erlendirilmelidirler. Ovüller kad›nlarda esas olarakvajina, serviks ve uterusun etkilenmesi gereken durumlarda “vajina içine konarak”kullan›l›rlar, haz›rlan›fl ve farmasötik yard›mc› maddeler yönünden supozituvarlarabenzerler. Supozituvarlar ise lokal veya sistemik etki elde etmek için “rektal yoldan”kullan›l›rlar. Sistemik etki sa¤lamak üzere supozituvar kullan›m› oral yoldanilaç almas› mümkün olmayan eriflkin hastalar ile bebek ve küçük çocuklarda önemkazanmaktad›r. “Pastiller”, genellikle a¤›z bofllu¤u ve larinks (yutak) üstü bölgelerdelokal etki sa¤lamak için a¤›zda “çi¤nenerek” veya “emilerek” kullan›lan kat›preparatlard›r. Nitrogliserin örne¤inde oldu¤u gibi dilalt›na konup emilerek kullan›lan(sublingual uygulama) baz› tabletler çok h›zl› bafllayan bir sistemik etki sa¤lamaktad›r.Bu sayede çok ivedi bir biçimde anjina pektoris krizleri geçifltirilerekkalp enfartüsü önlebilmektedir. “Tabletlerde” çok çeflitli farmasötik teknoloji varyasyonlar›ile preparata farkl› özellikler kazand›r›labilmektedir. Özel kaplamalar iletabletin mide yerine barsaklarda aç›lmas› sa¤lanabilmektedir. Bu durum salisilatlarörne¤inde oldu¤u gibi ilac›n mideyi fliddetle tahrifl etti¤i durumlarda veya ilac›nmide asidi ile etkisini genifl ölçüde yitirdi¤i durumlarda önem kazanmaktad›r. Buson duruma örnek olarak penisilin grubu antibiyotikler ve eritromisin verilebilir.Ayr›ca, tabletlere çeflitli farmasötik teknoloji teknikleri ve farmasötik yard›mc› maddelerkullan›larak “kontrollü sal›m özelli¤i” verilebilmektedir. Bu son özellik ileilaçlar›n uzun ve depo etkili olmas› ve bu sayede hastalar›n çok fazla say›da ilaçalmas› (yutmas›) önlenmekte, kullan›m kolayl›¤› sa¤lanmaktad›r. “Kapsüller”, etkenmadde üzerinde fazla ifllem yapmadan ve fazla farmasötik yard›mc› maddekullanmadan haz›rlanan ilaç formlar›d›r. Kapsüllerin çeflitli tipleri vard›r. Örne¤in,“yumuflak jel tipi kapsüller” bal›k ya¤› gibi s›v› haldeki ilaç etken maddelerini a¤›zyoluyla uygulama kolayl›¤› sa¤lamaktad›r. Ayn› bal›k ya¤› s›v› ya¤l› çözelti halindede uygulanabilmektedir, ancak bu preparat›n kötü tad› ve kokusu kullan›m›n› güçlefltirmektedir.Kapsüller de özel bir kaplama sayesinde ba¤›rsakta aç›lan kapsüllerhalini almaktad›r.