‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

162 Pratik ‹laç Bilgisi, ‹laç fiekilleriOkuma Parças› 1 Okuma Parças› 2HASTA HAKLARI YÖNETMEL‹⁄‹Resmi Gazete, Tarih:01.08.1998; Say›:23420B‹R‹NC‹ BÖLÜMAmaç, Kapsam, Dayanak, Tan›mlar ve ‹lkelerAmaçMadde 1- Bu Yönetmelik; temel insan haklar›n›n sa¤l›khizmetleri sahas›ndaki yans›mas› olan ve baflta TürkiyeCumhuriyeti Anayasas›’nda, di¤er mevzuatta ve milletleraras›hukuki metinlerde kabul edilen “hasta haklar›”n›somut olarak göstermek ve sa¤l›k hizmeti verilen bütünkurum ve kurulufllarda ve sa¤l›k kurum ve kurulufllar› d›-fl›nda sa¤l›k hizmeti verilen hallerde, insan haysiyetineyak›fl›r flekilde herkesin “hasta haklar›”ndan faydalanabilmesine,hak ihlallerinden korunabilmesine ve gerekti-¤inde hukuki korunma yollar›n› fiilen kullanabilmesinedair usül ve esaslar› düzenlemek amac› ile haz›rlanm›flt›r.KapsamMadde 2- Bu Yönetmelik; sa¤l›k hizmeti verilen resmive özel bütün kurum ve kurulufllar›, bu kurum ve kurulufllardaveya bunlar›n d›fl›nda hizmete kat›lan her kademedekive unvandaki ilgilileri ve hizmetten faydalanmahakk›n› haiz olan bütün fertleri kapsar.Hukuki DayanakMadde 3- Bu Yönetmelik; 3359 say›l› Sa¤l›k HizmetleriTemel Kanunu’nun 9 uncu maddesinin (c) bendine ve181 say›l› Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n Teflkilat ve Görevleri Hakk›ndaKanun Hükmünde Kararname’nin 43 üncü maddesinedayan›larak haz›rlanm›flt›r.Tan›mlarMadde 4- Bu Yönetmelik’te geçen deyimlerden;a) Bakanl›k: Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›,b) Hasta: Sa¤l›k hizmetlerinden faydalanma ihtiyac› bulunankimseyi,c) Personel: Hizmetin, resmi veya özel sa¤l›k kurumlar›ndave kurulufllar›nda veya serbest olarak sunulmas›-na bak›lmaks›z›n, sa¤l›k hizmetinin verilmesine ifltirakeden bütün sa¤l›k meslekleri mensuplar›n› ve sa¤l›kmeslekleri mensubu olmasa bile sa¤l›k hizmetinin verilmesinesorumlu olarak ifltirak eden kimseleri,d) Sa¤l›k kurum ve kuruluflu: Milli Savunma Bakanl›-¤›’na ait olanlar hariç olmak üzere, sa¤l›k hizmeti verilenresmi veya özel bütün kurum ve kurulufllar ile tababeticra edilen bütün yerleri,e) Hasta haklar›: Sa¤l›k hizmetlerinden faydalanma ihtiyac›bulunan fertlerin, s›rf insan olmalar› sebebiyle sahipbulunduklar› ve T.C. Anayasas›, milletleraras› andlaflmalar,kanunlar ve di¤er mevzuat ile teminat alt›naal›nm›fl bulunan haklar›n›, ifade eder.‹lkelerMadde 5- Sa¤l›k hizmetlerinin sunulmas›nda afla¤›dakiilkelere uyulmas› flartt›r:a) Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içindeyaflama hakk›n›n, en temel insan hakk› oldu¤u, hizmetinher safhas›nda daima gözönünde bulundurulur.BU YÖNETMEL‹K 51 MADDEDEN OLUfiMAKTADIR.Güzelavratotu(Atropa belladonna L.)Eski Roma’da kad›nlar›n güzel görünmek amac›yla, güzelavratotuusaresini gözlerine damlatt›klar› belirtilir.Gözbebe¤i geniflleyen kad›nlar›n, uyum zorlu¤u nedeniylegözlerini açmak zorunda kald›klar› ve iri gözlügründükleri; bitkiye bu nedenle “güzel kad›n” anlam›nda“belladonna” denildi¤i öne sürülmektedir. Bitkidebulunan “atropin” adl› alkaloit, günümüzde de t›pta gözbebe¤ini büyütmek amac›yla kullan›l›r. Türkçe ad›, yabanc›dilden çeviri olarak girmifltir. Anadolu’da farkl›adlarla bilinir; Trabzon’da “ay›çile¤i”, Kastamonu’da“kurtbö¤ürtleni” adlar›yla an›lmaktad›r.Güzelavratotu, Patl›cangiller (Solanaceae) familyas›ndand›r.Yaklafl›k 100-150 cm’ye yükselen, çoky›ll›k otsubitkidir. Özellikle, Kuzey Anadolu da¤lar›n›n gölgeli ormanaç›kl›klar›nda yay›l›fl gösterir. Çiçekleri, tüp biçimindeve esmerimsi mor renklidir. Meyvesi üzümsü, nohutbüyüklü¤ünde, parlak siyah renklidir. Bitkinin yapraklar›(Belladonnae folium) ve yapraklar›ndan haz›rlananekstreler, ilaç olarak kullan›l›r. Avrupa Farmakopesi’nde,güzelavratotu tozu (Belladonnae pulvis normatus)ve güzelavratotu yapra¤›n›n standart kuru ekstresi(Belladonnae folii extractum siccum normatum) ile güzelavratotuyapra¤›n›n standart tentürü (Belladonnae foliitincturae normata) kaydedilmifltir. Bitkinin etken maddelerialkaloitlerdir; bafll›calar› L-hiyosiyamin, atropin veskopolamin’dir. Kurutulmufl yapraklardaki toplam alkaloitmiktar›,en az % 0,3’tür; kurutulmufl köklerde, % 0,5oran›nda alkaloit bulunur. Sindirim sistemi ve safra kesesindekas›lma ve kolik-benzeri a¤r›larda kullan›l›r. Preparatlar›,nöromüsküler transmiter asetil kolinle yar›flhalinde reseptörleri tutarak antikolinerjik ve parasempatolitiketki gösterir. Bu antagonism özellikle asetil kolininmuskarinik etkileriyle ilgilidir; ganglionlarda ve nöromüskülerplakadaki nikotinik etkisi daha azd›r. Belladonnapreparatlar›, bilhassa sindirim sistemi ve safra kesesinde,düz kaslar› gevfletip spazmlar› (kas›lmalar›) çözer.Merkezi sinir sistemi üzerindeki etkileri nedeniyle,kaslarda titreme ya da sertli¤e yol açabilir. Kalpte, pozitifdromotropik ve pozitif kronotropik etki gösterir.(http://www.ngbb.gen.tr/bagbahce/files/uploads/Bagbahce_19-15.pdfdosyas›ndan al›nt›d›r)