‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

6. Ünite - ‹laç Etkileflimleri155Farmakolojik Antagonizma: Bu tür ilaç etkileflimi genellikle ayn› veya çokbenzer farmakolojik mekanizmalar› kullanan ilaçlar aras›nda ortaya ç›kmaktad›r vetipik olarak ayn› reseptör ve/veya hücresel sinyal transdüksiyon sistemlerinikullananilaçlar aras›nda oluflmaktad›r. Etkileflimin kineti¤i aç›s›ndan ele al›nd›¤›nda ikifarkl› tipte farmakolojik antagonizmadan söz etmek olas›d›r:Kompetitif (Yar›flmal›) Antagonizma: Bu tip farmakolojik antagonizma genellikleetkileflim gösteren ilaçlar ayn› reseptör (etki yöresini) kullanan ve reseptörler(etki yöresi) ile geri dönüflümlü (reversibl) biçimde etkileflen ilaçlar aras›ndaoluflmaktad›r. Etkileflim geri dönüflümlü olmak zorundad›r, çünkü etki yöreleri ileetkileflimler geri dönüflümsüz (irreversibl) olursa non-kompetitif tarzda bir antagonistiketkileflim ortaya ç›kmaktad›r. Kompetitif antagonizmada agonist ve antagonistilaçlar aras›nda etki yöresi üzerinde bir yar›flma söz konusudur. Kolinerjik etkiliilaçlar›n (asetilkolin, karbakol, metakolin gibi) muskarinik reseptörler üzerindekietkilerini atropin kompetitif biçimde önlemektedir. Ayr›ca, morfin’in etkilerikompetitif biçimde nalokson ile önlenmektedir. Bu yolla opioid (morfin) ba¤›ml›-lar›n›n nöropsikiyatri kliniklerinde daha kolay tedavisi yap›labilmektedir.Non-kompetitif (Yar›flmas›z) Antagonizma: Bu durumda etkileflim gösterenilaçlar etki yöresinde birbirleri ile yar›flmamaktad›r. Kolinerjik etkili ilaçlar›n (asetilkolin,karbakol, metakolin gibi) spazmojenik etkilerinin papaverin taraf›ndanönlenmesi bu duruma güzel bir örnektir.Fizyolojik Antagonizma: Bu tür ilaç etkileflimi genellikle farkl› etki yöreleriniveya farkl› fizyolojik sistemleri kullanan ilaçlar aras›nda ortaya ç›kmaktad›r. Örne-¤in asetilkolin, karbakol, metakolin gibi kolinerjik etkili ilaçlar göze damlat›ld›¤›ndamiyoz (göz bebe¤i küçülmesi) olay› gerçekleflmekte, adrenalin damlat›ld›¤›ndaise tam tersi midriyaz (göz bebe¤i büyümesi) durumu oluflmaktad›r. Her iki gruptanbirer ilaç peflpefle veya efl zamanl› damlat›ld›¤›nda söz konusu etkiler ortadankalmakta veya hafiflemektedir.Kolinerjik: Otonom sinirsisteminin kolinerjik(parasempatik)k›sm›n›etkinlefltiren ilaç vemaddeler.Dualizm (Parsiyel Antagonizma)Bu özel bir etkileflim türüdür ve çok ender rastlan›r. ‹laçlardan birisi tam agonist(etki yöresi uyar›c›s›) iken di¤eri parsiyel (k›smi) antagonisttir. Yani düflük dozlardatek bafl›na agonist gibi davran›rken yüksek dozlarda tam agonistin etki yöresindekidavran›fl›n› de¤ifltirir (antagonize eder). Morfin vb. tam agonist ilaçlar›n yüksekdozlarda ortaya ç›kard›¤› en önemli yan etki solunum depresyonudur. Yar›sentetik bir morfin türevi olan nalorfin tek bafl›na düflük dozlarda kullan›ld›¤›ndasolunum depresyonu yaparken, morfin ile solunumu deprese olan hastalara verildi¤indemorfin’in solunumu deprese edici etkisi önlenmektedir.REÇETES‹Z SATILAN ÜRÜNLER VE B‹TK‹SELPREPARATLAR ‹LE ORTAYA ÇIKAN ETK‹LEfi‹MLERDünyan›n birçok ülkesinde reçetesiz sat›lan ilaç ve sa¤l›k ürünleri bulunmaktad›r.OTC (Over The Counter) olarak sat›lan bu ilaçlar genellikle minor (küçük, önemsiz)kabul edilen rahats›zl›k, hastal›k ve yaralanmalar için kullan›lmaktad›r. Tümdünyada OTC uygulamalar› için kabul edilen ilkelerden en önemlisi major (büyük,önemli) rahats›zl›k, hastal›k ve yaralanmalar için profesyonel sa¤l›k yard›m› al›nmas›,yani hekim muayenesi, hastane ifllemleri, reçeteli ilaç kullan›m› gibi süreçleriniflletilmesi olmaktad›r. Ayr›ca, hastan›n kendi hastal›¤›n› kendisinin teflhis ve tedavietme özgürlü¤ü bu ürünlerin kullan›m›n›n temel felsefesini oluflturmaktad›r.OTC kapsam›nda hastan›n kendisini tedavi etmesi için baz› ilaçlar yer almaktad›r,