‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

154 Pratik ‹laç Bilgisi, ‹laç fiekilleriy›flama (antiobezite) preparat›n›n bilefliminde yer almakta olan efedrin, fenilpropanolaminve psödoefedrin gibi ilaçlar›n doktor bilgisi d›fl›nda kullan›m›n MAO inhibitörleriyleetkilefliminin hipertansif kriz, tafliaritmiler gibi oldukça tehlikeli sonuçlardo¤urabilece¤i ak›lda tutulmal›d›r. Bu tür so¤uk alg›nl›¤› veya zay›flamapreparatlar›n› satmakta olan eczane eczac›lar›na önemli bir sorumluluk düflmektedir.Selektif bir MAO inhibitörü olan moklobemid ile birlikte kullan›lan efedrin’inhipertansif (pressör) etkisi tek bafl›na kullan›ld›¤› duruma göre en az 4 kat artmaktad›r.Selektif MAO inhibitörü olan brofaromin ile fenilpropanolamin aras›nda farmasötikpreparat farkl›l›¤›na ba¤l› ilginç etkileflim örnekleri bulunmaktad›r, flöyleki; yavafl sal›n›ml› fenilpropanolamin preparat› ile brofaromin aras›nda 10 günlüktedavi boyunca herhangi bir etkileflim görülmemiflken, ani sal›n›ml› jelatin kapsülformunda fenilpropanolamin preparat› ile bu selektif MAO inhibitörü aras›nda etkileflimortaya ç›km›fl ve fenilpropanolamin’in hipertansif etki potansiyeli yaklafl›k3.3 kat artm›flt›r.Potansiyalizasyon sonucunda ilaçlar›n etkileri kat-kat artt›¤› için, toksik etkilerkolayl›kla oluflabilmekte ve yaflamsal tehlikeler ortaya ç›kabilmektedir. Bu tür etkileflimlergenellikle en fazla ciddiye al›nmas› ve özenle hastan›n sak›n›lmas› gerekenetkileflimlerdir. Genel önlem olarak, ilaç dozlar›n›n yüksek oranlarda azalt›lmas›veya etkileflim sergilemeyen alternatif ilaçlar›n kullan›lmas› önerilmektedir.Baz› terapötik uygulamalarda da potansiyalizasyon tipinde yararl› ilaç etkileflimlerielde edilebilmektedir. Buna en güzel örneklerden birisi bir “ön-ilaç” olanve periferde ve santral sinir sisteminde dopamine dönüflüm geçirdikten sonra antiparkinsonetkinlik gösteren L-DOPA ile birlikte karbidopa veya benserazid’inkombine kullan›m›d›r. Bu son iki ilac›n herhangi bir farmakolojik etkisi olmamas›-na karfl›n L-aromatik aminoasit dekarboksilaz enzimini inhibe etmekte ve kan-beyinengelini aflamad›¤› için bu inhibisyonu sadece periferde gerçeklefltirmektedir.Sözü edilen bu enzim ile L-DOPA’n›n dopamin’e dönüflmesi halinde oluflan dopaminParkinson hastal›¤›nda etkili ilaç formu olmas›na karfl›n kan-beyin engeliniaflamamakta ve periferde L-DOPA’n›n yan etkilerini oluflturmaktad›r. Periferde buenzimin inhibisyonu dopamin oluflumunu engelledi¤i için hem daha yüksek orandaL-DOPA santral sinir sistemine ulaflmakta hem de oluflabilecek dopamin’nin periferikyan etkileri önlenmektedir. Bu konudaki di¤er örnek kotrimoksazol’dür. Builaç herbiri bakteriyostatik olan sülfametoksazol ile trimetoprimin kar›fl›m› olup,duyarl› bakterilerde “bakterisit” tipte kombine etki olarak ortaya ç›kmaktad›r.AntagonizmaEn basit tan›mlama ile antagonizma iki veya daha fazla ilac›n birbirlerinin etkileriniönlemesi, ilaç etkilerinin inhibisyonu (blokaj›) demektir. Antagonizma sonucuortaya ç›kan etkileflimler klinik aç›dan hem “istenen türden” hem de “istenmeyentürden” etkileflimler olabilmektedir. Burada en önemli nokta antagonizma tipindeistenen ilaç etkileflimlerinden ço¤unlukla zehirlenmelerinde yararlan›lmas›d›r. Mekanizmalar›aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, genel olarak antagonizma tipleri afla¤›daki biçimdes›n›flanmaktad›r:• Kimyasal antagonizma,• Farmakolojik antagonizma,• Fizyolojik antagonizmaKimyasal Antagonizma: Antagonizma tipindeki bu etkileflim asl›nda bir tür“kimyasal geçimsizliktir” ve bu konu “farmasötik etkileflimler” bafll›¤› alt›nda dahaayr›nt›l› olarak ele al›nm›flt›r.