‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

152 Pratik ‹laç Bilgisi, ‹laç fiekilleriazaltarak vücutta birikmesine dolay›s› ile etkisinin fliddetlenmesine veya süresininuzamas›na neden olabilir.Farmakodinamik EtkileflimlerFarmakodinamik etkileflimler ilaçlar›n etki yöreleri ve/veya etki gösterdikleri fizyolojiksistemler düzeyinde ortaya ç›kan etkileflimlerdir. Bir baflka deyiflle bu etkileflimlerfarmasötik ve farmakokinetik etkileflimler d›fl›nda kalan tüm etkileflim türleridir.Bu noktada ilaçlar›n organizmada oluflturduklar› etkiler önem kazanmaktad›r.Burada da yararl› ve zararl› veya istenen ve istenmeyen türde etkileflimlerdensöz etmek olas›d›r. Ayr›ca, bu tip etkileflimde ilaçlar›n ana etkileri ve/veya yan etkileride de¤iflim gösterebilmektedir. Etkilerin birbirlerini artt›rma ve azaltmalar›nagöre iki ana farmakodinamik etkileflmeden söz etmek gerekmektedir:• Sinerjizma,• Antagonizma,• Dualizm.Adjuvan: Kendi bafl›na etkisiolmad›¤›halde beraberindekullan›landi¤er baz› ilaçlar›netkilerini artt›ran ilaçlar.Aspirinsiz kombinasyon:Aspirin’in yaklafl›k 10-15 y›lkadar süredir so¤uk alg›nl›¤›preparatlar›nda kullan›m›azalm›flt›r.Bunda en önemlietken hiç kuflkusuz çocuklarve gençlerde (baz›epidemiyolojik taramalaragöre 19 yafla kadar)aspirin’in Reye Sendromunayol açmas› veya bu sendromiçin haz›rlay›c› faktörolmas›d›r.SinerjizmaFarmakodinamik mekanizmalar arac›¤›yla, etkileflim gösteren ilaçlar›n birbirlerininetkilerini artt›rmas›na veya bir ilac›n di¤erinin etkisini artt›rmas›na “sinerjizma” ad›verilmektedir. Sinerjizma, ilaç etkisinin artma derecesine ve oluflan kombine etkininfliddetine göre iki alt kategoriye ayr›lmaktad›r:• Sumasyon (Aditif Etkileflme),• Potansiyalizasyon (Supraaditif Etkileflme).Sumasyon (Aditif Etkileflme): Ayn› etki türünü oluflturan iki ilaç belirli dozlardabir arada verildiklerinde ortaya ç›kard›klar› kombine etki, söz konusu ilaçlar›n ayn›dozlarda tek bafllar›na verildikleri zaman yapt›klar› bireysel etkilerin cebirseltoplam›na eflit ise iki ilaç aras›ndaki etkileflim “sumasyon tipinde etkileflme (aditifetkileflme)” olarak tan›mlan›r. Bu etkileflim için en tipik örnek aspirin ve parasetamolaras›nda görülen etkileflmedir. 0.5 g aspirin ve 0.5 g parasetamol beraber kullan›ld›¤›ndaoluflan kombine etki, ilaçlardan her birinin tek bafllar›na 1.0 g dozdakullan›ld›¤›nda elde edilen etkiden fazla de¤ildir. Bu etkileflim istenen türden biretkileflimdir. Gerçi kombine kullan›m sonucunda etki çok fazla oranda artmamaktad›r,ancak ilaçlar›n “bireysel toksisiteleri” azalmakta ve böylece hastada oluflabilecekyan etkilerin insidans (s›kl›k) ve fliddeti azalmaktad›r. Klasik bir örnek olan,aspirin-parasetamol etkileflimi bu nedenle istenen bir etkileflmedir ve ilaç piyasas›ndaçeflitli oranlarda kar›fl›m halinde kombine aspirin-parasetamol preparatlar›bulunmaktad›r. Bu kombinasyona baz› hallerde kafein veya kodein de belirli miktarlardakat›lmaktad›r. Kafein santral sinir sistemi uyar›c›s› ve analjezik adjuvand›r,kodein ise esas olarak antitussif (öksürük kesici) etkisi vard›r, hafifçe santral analjezikve santral sinir sisteminde depresan, sedatif etkileri vard›r. Bu etkileri sayesindekodein veya kafein özellikle nezle, grip ve so¤uk alg›nl›¤› preparatlar›ndas›kl›kla parasetamol (bazen de kombinasyonda aspirin olmaks›z›n) ile birlikteyer almaktad›r. Bu etkileflim genellikle, ayn› tür etki yörelerini kullanan, bir baflkadeyiflle ayn› tür etki mekanizmas›n› kullanan ilaçlarla ortaya ç›kmaktad›r. Aspirinve parasetamol örne¤ini irdeleyecek olursak; bu iki ilaç siklooksijenaz enzimlerininnon-selektif inhibitörüdür. Ayn› etki yöresindeki bu etkileflim, enzim inhibisyonukapasitesinin belli bir düzeyde olmas› ve iki ilac›n kombinasyonu ile kapasiteninafl›lamamas› nedeniyle additif tarzda ortaya ç›kmaktad›r.