‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

5. Ünite - ‹laçlar›n ‹stenmeyen Etkileri113Farmakokinetik De¤iflkenler: Kifliler aras›nda vücudun ilac› kullanma ve metabolizeetmesinde büyük farkl›l›klar vard›r. Özellikle hepatik ve renal fonksiyonlar›azalm›fl olan hastalarda ilaç metabolizmas› yavafllad›¤›ndan, doz ayarlamas› yap›lmazsaadvers etkiler daha fazla ortaya ç›kar. Normal bireylerde de genetik ve çevreseletkenlere ba¤l› olarak ilaç metabolizasyonunda farkl›l›klar görülebilir. Bu farkl›l›klarnedeniyle ilaçlar etkisiz kalabilece¤i gibi, toksik etkiler de geliflebilir.Irk: Etnik farkl›l›klar da genetik nedenlere ba¤l› olarak baz› bireyleri ilaçlar›nadvers etkilerine karfl› daha duyarl› hale getirebilir.Farmakogenetik Etkenler: ‹laç metabolizmas›nda rol alan enzimlerde genetikfarkl›l›klar›n olmas› ilaç metabolizmas›n› direkt olarak etkiler ve advers etkilerin gelifliminezemin haz›rlar. ‹laç metabolizmas›nda rol alan en önemli yolaklar asetilasyonve oksidasyon yolaklar› oldu¤undan, bu metabolizasyon proseslerinde görevalan enzimlerdeki genetik farkl›l›klar önemlidir. Ayr›ca genetik olarak glukoz-6-fosfatdehidrojenaz enzimi eksik olan bireyler de birçok ilaca karfl› duyarl›d›r.Alerji: Daha önceden alerjik hastal›klar› olan hastalar ilaçlara ba¤l› alerjik adversetkilerin geliflimi aç›s›ndan daha fazla risk tafl›r.Farmasötik Faktörler: ‹laç formülasyonundaki farkl›l›klara, preparattaki kirliliklereveya ilac›n yap›s›na kat›lan yard›mc› maddelere ba¤l› olarak advers etkilergeliflebilir.KONTREND‹KASYON DURUMLARIBaz› durumlarda, baz› ilaçlar oluflturabilecekleri zararl› etkilerden dolay› kesinliklekullan›lmamal›d›r. ‹laçlar›n kullan›lmamas› gereken bu durumlara kontrendikasyonad› verilir. Örne¤in viral infeksiyon hastal›¤› geçirmekte olan 12 yafl alt›ndakiçocuklarda aspirin Reye sendromu geliflimine neden olabilece¤i için kontrendikedir.Yine geliflme ça¤›ndaki çocuklarda kinolon türevi antibiyotikler kas-iskelet sistemibozukluklar›na neden olabilecekleri için k›smen kontrendikedir. Gebelik dönemindede birçok ilaç fetüs üzerinde zararl› etkilere neden olabilece¤i için kontrendikedir.‹laçlar gebelik döneminde kullan›labilirliklerine göre A, B, C, D ve Xkategorilerine ayr›lm›flt›r. X kategorisine giren ilaçlar›n fetüs üzerinde toksik etkileroluflturaca¤› kesin olarak bilinir ve bu nedenle X grubuna giren ilaçlar gebeliksüresince kontrendikedir. Statinler, radyoaktif maddeler, izotretinoin, k›zam›k, kabakulakve çiçek afl›lar›, misoprostol, metotreksat, talidomit, ergotamin, kontraseptiflerve medrogsiprogesteron gibi ilaçlar gebelik döneminde kontrendikedir. Bunund›fl›nda birçok ilac›n gebeli¤in farkl› dönemlerinde k›smi kontrendikasyonuvard›r.ADVERS ‹LAÇ REAKS‹YONLARININ TANISI‹laç kullanan birinde herhangi bir flikayet ortaya ç›kt›¤›nda, bu flikayetin kullan›lanilac›n advers etkilerine ba¤l› olabilece¤i her zaman göz önünde bulundurulmal›d›r.Bunun için öncelikle kiflinin kulland›¤› maddenin ne oldu¤u ö¤renilmelidir. Kifliilaç veya ilaç olarak de¤erlendirilmeyen bitkisel preparatlar, ilaç amaçl› gelenekselürünler, reçetesiz sat›labilen tezgah üstü ilaçlar veya keyif verici maddeler kullan›-yor olabilir.Hastada geliflen flikayetlerin advers ilaç reaksiyonlar›na ba¤l› oldu¤unun belirlenebilmesiiçin dikkat edilmesi gereken ayr›nt›lar:• fiikayetler ilaca bafllad›ktan veya doz art›r›m› yap›ld›ktan sonra m› ortayaç›km›fl?• ‹lac›n dozu azalt›ld›¤›nda veya kesildi¤inde flikayetler ortadan kalk›yor mu?