ÅEFTALÄ° - NEKTARÄ°N Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele - Cadcom
ÅEFTALÄ° - NEKTARÄ°N Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele - Cadcom
ÅEFTALÄ° - NEKTARÄ°N Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele - Cadcom
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
T.C.TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞIKoruma <strong>ve</strong> Kontrol Genel MüdürlüğüŞEFTALİ - NEKTARİNHastalık <strong>ve</strong> Zararlıları <strong>ile</strong>MücadeleAnkara - 2011
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI* Bu kitapçık Koruma <strong>ve</strong> Kontrol Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı <strong>ve</strong> Karantina DaireBaşkanlığınca hazırlanmıştır.*Yetiştiricilikle ilgili bölümler Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü uzmanlarındanyararlanılarak hazırlanmıştır.2
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIÖ N S Ö ZÜlkemizde yetiştir<strong>ile</strong>n kültür bitk<strong>ile</strong>rinde ekonomik olarak zararaneden olan toplam 528 hastalık etmeni, zararlı <strong>ve</strong> yabancı otbulunmaktadır. Bunlarla gerekli mücadele çalışmaları yapılmadığındaürün kaybı ortalama %35 dolaylarında olmaktadır. Bu kaybın kültürbitkisine, zararlının tür <strong>ve</strong> yoğunluğuna bağlı olarak bazen % 100’lereulaşabilmesi mümkündür. Bitkisel üretimde ekonomik yönden oldukçabüyük rakamlara ulaşan bu kayıpların önlenmesi bitki korumaçalışmalarını yeterli önemi <strong>ve</strong>rmek gerekmektedir.Söz konusu çalışmaların insan sağlığı, agroekosistem, çevre <strong>ve</strong>biyolojik dengenin korunarak sürdürülebilir tarımsal üretim tekniklerineuygun yapılması zorunluluk haline gelmiştir.Bakanlığımızın bu konuda belirlediği strateji Ülkemizde yıllık olarakkullanılan pestisit miktarının azaltılmasını <strong>ve</strong> kullanılan miktarın da doğrukullanımını öngörmektedir. Bunu sağlamak için, kimyasal mücadeleyealternatif olan biyolojik mücadele, biyoteknik yöntemler, dayanıklıçeşitler, kültürel tedbirler, mekanik <strong>ve</strong> fiziksel mücadele metotlarına<strong>ve</strong> Entegre Mücadele Programlarının yaygınlaştırılmasına öncelik<strong>ve</strong>rilmektedir.Hastalık, zararlı <strong>ve</strong> yabancı otların mücadelesinde tavsiye dışı tarımilacı kullanımı, kullanılan Bitki koruma ürünlerinin yanlış uygulanması,bitk<strong>ile</strong>rde fitotoksisite, etkisizlik, tarımsal ürünlerde kalıntı <strong>ile</strong> iç <strong>ve</strong> dışpazarlarda problemlerin yaşanmasına sebep olabilmektedir.Bu nedenle üretic<strong>ile</strong>rimize yetiştirdikleri ürün <strong>ve</strong> kullanacakları ilaçlarkonusunda rehber olab<strong>ile</strong>cek bir kaynağın hazırlanarak siz değerliçiftç<strong>ile</strong>rimize ulaştırılması doğru ilaçlama yapılmasını sağlayacak <strong>ve</strong>ilaç kalıntı probleminin çözümünü kolaylaştıracaktır.Bu amaçla hazırlanan bu kitapçık sayesinde; üretic<strong>ile</strong>r tarımsalürünlerde hangi zararlı organizma için hangi ilacın; ne zaman,hangi dozda kullanılacağını, son ilaçlama <strong>ile</strong> hasat arasındaki süreyiöğrenerek, ilaç kalıntısından ari ürünler yetiştireb<strong>ile</strong>ceklerdir.Hazırlanan bu esere emeği geçenlere teşekkür eder, üretic<strong>ile</strong>rimizekalıntısız, sağlıklı ürün <strong>ve</strong> bol kazanç d<strong>ile</strong>rim.Mehmet Mehdi EKERTarım <strong>ve</strong> Köyişleri Bakanı3
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIİ Ç İ N D E K İ L E RŞEFTALİ VE NEKTARİN YETİŞTİRİCİLİĞİ .................................................................................................... 51- KÖK KANSERİ HASTALIĞI (Agrobacterium tumefaciens) ...................................................................... 112-MEYVE AĞAÇLARINDA ROSELLİNİA KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI (Rosellinia necatrix) .............. 133- SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVE AĞAÇLARINDA BAKTERİYEL KANSER VE ZAMKLANMA HASTALIĞI(Pseudomonas syringae pv. syringae), (Pseudomonas syringae pv. morsprunorum) ........................... 154- MEYVE AĞAÇLARINDA ARMİLLARİA KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI (Armillaria mellea) ................ 175- ŞEFTALİDE MONİLYA (MUMYA) HASTALIĞI (Monilinia laxa) ................................................................ 196-MEYVE MONİLYASI (MUMYA) Monilinia fructigena Honey in Whetzel ................................................ 217-ERİK PASI Tranzschelia pruni-spinosae (Pers.) Dietel ........................................................................ 228- ŞEFTALİ KÜLLEMESİ HASTALIĞI (Sphaerotheca pannosa var. persicae) ........................................... 249- ŞEFTALİ YAPRAK KIVIRCIKLIĞI HASTALIĞI (Taphrina deformans) .................................................... 2610- ŞEFTALİDE YAPRAKDELEN HASTALIĞI (Coryneum beijerinckii) ...................................................... 2811- SERT ÇEKİRDEKLİLERDE HALKALI LEKE VİRÜSÜ (Prunus Necrotic Ringspot Ilarvirus ) ............... 3012- SERT ÇEKİRDEKLİLERDE ŞARKA VİRÜSÜ (Plum Pox Potyvirus) .................................................... 3113- KIRMIZI ÖRÜMCEKLER (Akarlar) ........................................................................................................ 3214- YAPRAKBİTLERİ ................................................................................................................................... 3415- MEYVE AĞACI VE FİDANLARDA TOPRAKALTI ZARARLILARI(Polyphylla spp.,Melolontha spp.,Anoxia spp.) ............................................................................................. 3616- AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ (Ceratitis capitata) ....................................................................................... 3817- DOĞU MEYVEGÜVESİ (Cydia molesta) ................................................................................................ 4018- DUT KABUKLUBİTİ (Pseudaulacaspis pentagona) .............................................................................. 4219- YAZICI BÖCEKLER Mey<strong>ve</strong> yazıcıböceği (S. scolytus) .......................................................................... 4420- MEYVE AĞACI DİPKURTLARI (Capnodis spp.) ................................................................................... 4621- ŞEFTALİ GÜVESİ (Anarsia lineatella) .................................................................................................... 4822- ŞEFTALİ VİRGÜLKABUKLUBİTİ (Nilotaspis halli) ................................................................................ 5023- - TOMURCUKTIRTILLARI Yaprak yeşiltırtılı (Hedya nubiferana) Kırmızı tomurcuktırtılı (Spilonotaocellana) Küçük tomurcukgü<strong>ve</strong>si (Recurvaria nanella) ............................................................................ 5224- YÜZÜKKELEBEĞİ (Malacosoma neustria) ............................................................................................ 5425- BAKLA ZINNI (Epicometis (=Tropinota) hirta) ...................................................................................... 5626- SAN JOSE KABUKLUBİTİ (Quadraspidiotus perniciosus) .................................................................. 5827- ERİK KOŞNİLİ (Sphaerolecanium prunastri) .......................................................................................... 6128-ŞEFTALİDE ÇİÇEK TRİPSİ (Frankliniella occidentalis) .......................................................................... 6329-MEYVE GÖZKURTLARI Elma gözkurdu (Anthonomus pomorum L.)Badem gözkurdu (A. amygdali Hust.) ........................................................................................................ 654
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIİKLİM İSTEĞİŞEFTALİ VE NEKTARİN YETİŞTİRİCİLİĞİYetiştiriciliği sınırlandıran faktörler ilkbahar erken donları <strong>ve</strong> şiddetlikış soğuklarıdır.Gövde -25 o C’ye kadar dayanabilir. Gözler <strong>ve</strong> yıllık sürgünler -20 o C’de zararlanmaktadır. Köklerin dayanıklılığı gövde <strong>ve</strong> dallara göre dahaazdır <strong>ve</strong> –10 o C’ye kadar dayanabilirler.Soğuktan zararlanma, ilkbaharda <strong>ve</strong>jetasyonun başlamasıyla birlikteartmaktadır. Yeni patlamış tomurcuklar -6.6 o C’ye kadar dayanabilirken,açmış çiçekler -3.6 o C <strong>ve</strong> küçük mey<strong>ve</strong>ler – 2.7 o C’de zarar görmektedir.Kış dinlenme süreleri 50-1300 saat arasında değişmektedir. Kışları ılıkgeçen yerlerde soğuklama süresi yüksek olan çeşitler seçilmemelidir.Soğuklama ihtiyacını karşılayamayan çeşitlerde düzensiz, geç <strong>ve</strong> uzunsüren bir çiçeklenme, düzensiz yapraklanma meydana gelir <strong>ve</strong> yeterinceürün alınamaz. Soğuklama süresi kısa olan çeşitlerin, soğuk bölgelerdeyetiştirilmesi durumunda ise, sıcaklık dalgalanmalarının yaşandığıyerlerde erken çiçeklenme meydana geleceğinden, oluşab<strong>ile</strong>cek sondonlar nedeniyle ürünün kaybedilme riski çok yüksek olmaktadır.Don riskini azaltmak için:• Kış sonu/ilkbahar başında bahçedeki otlar biçilmeli• Mümkün olduğunca geç budama yapılmalı• Yaz budaması yapılarak gözlerin güneşlenmesi artırılmalı• Kasım-aralık aylarında gövde <strong>ve</strong> ana dallar beyaz lateks boyaylaboyanabilirÇOĞALTMAŞeftal<strong>ile</strong>rin çoğaltılmasında en fazla kullanılan yöntem, T durgungöz aşısıdır. Yetiştiricilik yapılan bölgeye göre değişmekle birlikte,anaçların en iyi kabuk <strong>ve</strong>rdiği Ağustos-Eylül aylarında yapılabilir. Anaçüzerinde topraktan 5-10 cm yukarıda T şeklinde bir kabuk kaldırılarak,aşılanacak çeşidin o yılın sürgünlerinden hazırlanan aşı kalemlerindenalınan göz takılır. Anaç <strong>ve</strong> göz kabuklarının birbirine iyi temas etmesine<strong>ve</strong> gözün hava almayacak şekilde bağlanmasına dikkat etmelidir.Aşıdan 15-20 gün sonra aşı bağlarının kesilmesi çok önemlidir. Erkenilkbaharda (ağaçlar uyanmadan) göz üzerinden anacın tepesi kes<strong>ile</strong>rek,gözün sürmesi sağlanır. Ayrıca anaç üzerinden çıkan sürgünler detemizlenmelidir.5
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞeftalide Haziranda sürgün T göz aşısı da yapılabilir. Ayrıcagerekli olduğu durumlarda kalem aşıları da kullanılabilir. Kalem aşısıyapılacaksa, kalemler sonbaharda yapraklar döküldükten sonra alınmalı<strong>ve</strong> buzdolabında, nemli bir kağıda sarılarak bir plastik torba içinde, 1-2oC’de muhafaza ed<strong>ile</strong>rek Mart-Nisan aylarında (anacın gözleri sürmeyebaşlamasından çiçekler açıncaya kadar) aşılar yapılmalıdır.6ANAÇLARAnaç seçiminde toprağın fiziksel yapısı, kireç miktarı, taban suyuseviyesi <strong>ve</strong> nematodla bulaşıklık durumu göz önüne alınır. Tohumanaçları <strong>ve</strong> kon anaçlar kullanılır.Nemaquard: Kök ur nematoduna (Meloidogyne spp.) dayanıklı,kuv<strong>ve</strong>tli ağaçlar oluşturan tohum anacıdır. Kış soğuklarına dayanıklıdeğildir. Kloroza, bakteriyel kansere hassastır. Homojen çöğür <strong>ve</strong>rir <strong>ve</strong>bütün şeftali çeşitleri <strong>ile</strong> uyuşması iyidir.GF 305: Homojen çöğür <strong>ve</strong>rir, bütün şeftali çeşitleri <strong>ile</strong> uyuşması iyi<strong>ve</strong> kuv<strong>ve</strong>tli gelişir. Kök kanserine duyarlı, virüs hastalıklarına çok duyarlı<strong>ve</strong> nematodlara hassas olan tohum anacıdır.GF 677: Kuv<strong>ve</strong>tli gelişen klon anacıdır. Verimli ağaçlar oluşturur,kireçli topraklarda kullanılabilir, tüm çeşitlerle uyuşması iyidir <strong>ve</strong> kurakkoşullara dayanıklıdır. Soğuğa, su tutan topraklara, kök çürüklüğüne <strong>ve</strong>nematodlara hassastır.Citation (Klon anacı-Patentli): Bodurluk <strong>ve</strong> erken mey<strong>ve</strong>ye yatmasağlar. Islak toprak şartlarına tolerant, kök ur nematoduna dayanıklı <strong>ve</strong>mey<strong>ve</strong>nin şeker içeriğini <strong>ve</strong> büyüklüğünü artırır. Virüs, fungus, bakteriyelkansere hassastır.Cadaman (Klon anacı-Patentli): Kuv<strong>ve</strong>tli gelişir, GF 677’den dahabüyük ağaçlar oluşturur, kurak <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimsiz topraklara uyumu iyi <strong>ve</strong>üzerine aşılı çeşidin <strong>ve</strong>rimi yüksek olmaktadır.Atlas (Klon anacı-Patentli): Oldukça güçlü ağaçlar oluşturur, kökur nematoduna dayanıklı, tuzlu <strong>ve</strong> kireçli topraklara tolerant, <strong>ve</strong>rimli<strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> büyüklüğünü artırır. Mey<strong>ve</strong> olgunlaşmasını bazı çeşitlerdegeciktir, ıslak toprak şartlarına <strong>ve</strong> dikim sırasında su kaybına hassastır.BAHÇE TESİSİBahçe tesisinden önce iklim, toprak <strong>ve</strong> sulama durumu, çeşit <strong>ve</strong>pazarlama şartları dikkate alınmalıdır. Dikim öncesinde toprak tahlilinegöre temel gübreleme yapılmalıdır.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIGenel olarak 5x5, 5x4 <strong>ve</strong>ya 5x3 m dikim mesafesi uygulanabilirsede kullanılan anaç, çeşit, toprak yapısı, toprak işleme <strong>ve</strong> uygulanacakterbiye sistemi göz önüne alınarak mesafe belirlenmelidir. Bir yaşındakiaşılı fidanlar kullanılmalı <strong>ve</strong> kışları ılık geçen yörelerde sonbahar dikimiyapılmalıdır.ÇeşitlerYapılan ıslah çalışmalarıyla dünyada her yıl yaklaşık 100 çeşitpiyasaya sunulmaktadır. Yetiştir<strong>ile</strong>cek çeşidin bölgeye adaptasyonuoldukça önemlidir. Çeşit seçiminde soğuklama süreleri dikkatealınmalıdır. Dünyada <strong>ve</strong> ülkemizde yetiştiriciliği yapılan bazı çeşitlerşunlardır:Erkenci çeşitler: Francoise, May Crest, Spring Crest, Super Rich,Rich May, Early Red, Armking(N), Sil<strong>ve</strong>r King (N),Orta mevsim çeşitleri: Redha<strong>ve</strong>n, Royal Glory, Royal Gem, Gloha<strong>ve</strong>n,Big Top (N), Caldesi 2000 (N),Geççi Çeşitler: Elegant Lady, Monroe, Rio Oso Gem, Suncrest,O’Henry, Fantasia(N), Stark Redgold (N), Venus (N), Morsiani-51 (N),Sweet Lady (N), Fairlane (N)BUDAMAŞeftalide mey<strong>ve</strong>ler 1 yıllık dallarda meydana geldiği için diğer mey<strong>ve</strong>ağaçlarına göre biraz daha ağır bir budama yapılmalıdır. Her yıl düzenlişekilde yıllık sürgün oluşumu budama <strong>ile</strong> sağlanmalıdır.Ülkemizde şeftali ağaçları daha çok 3-4 dallı vazo (goble) sistemiuygulanmaktadır. Yurt dışında ise sık dikim tesislerde V <strong>ve</strong>ya Y sistemi<strong>ve</strong> merkezi lider sistemi uygulanmaktadır. Bu sistemlerde sıra arası <strong>ve</strong>üzeri mesafeler daha yakın tutulmaktadır.Dikimden sonraki ilk 2-3 yıl şekil budaması, daha sonra ise her yıldüzenli olarak ürün budaması yapılmalıdır. Durgun dönemde yapılacakbudamada kışın aşırı soğuklar geçtikten sonra <strong>ve</strong> ağaçlarda gözlerhenüz patlamadan yapılmasına dikkat edilmelidir. İyi bir budamayapabilmek için dal çeşitlerinin <strong>ve</strong> üzerinde bulunan gözlerin (çiçekgözü, odun gözü) durumu dikkate alınmalıdır. Budama esnasında çiçek<strong>ve</strong> odun gözlerini karışık şekilde taşıyan dallar bırakılmalı, yalnız çiçekgözü taşıyan dallar kesilmelidir. Mayıs-Haziranda yapılacak hafif bir yazbudaması da iyi sonuçlar <strong>ve</strong>rmektedir.7
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIGoble şekli <strong>ve</strong>rilmiş şeftali bahçesiMEYVE SEYRELTMESİŞeftal<strong>ile</strong>rde açan çiçeklerin % 10–40 arasında mey<strong>ve</strong> tuttuğugöz önüne alındığında mey<strong>ve</strong> seyreltmesi gerekli olmaktadır.Seyreltme yapılmadığında mey<strong>ve</strong>ler küçük kalmakta, dallar yeterincepişkinleşemediğinden kış soğuklarından etk<strong>ile</strong>nmekte, dal kırılmalarımeydana gelmekte <strong>ve</strong> ertesi yılki ürün miktarında azalmalar olmaktadır.Kimyasal maddelerle seyreltmede NAA, Ethephon, Sevin gibimaddeler tam çiçeklenme döneminde uygulanmaktadır. Ancak kimyasal8Şeftal<strong>ile</strong>rin seyreltmeden önceki <strong>ve</strong> sonraki görünümü
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARImaddelerle yapılan seyreltmede homojen mey<strong>ve</strong> dağılımı sağlanamaz<strong>ve</strong> her yıl başarılı sonuç alınamaz. En uygun olan seyreltme el <strong>ile</strong>yapılandır. Elle seyreltme masraflı fakat gü<strong>ve</strong>nlidir. Her 10-15 cm de birmey<strong>ve</strong> kalacak şekilde, mey<strong>ve</strong>lerin çapı 2-2.5 cm olduğunda, çekirdeksertleşmeden önce yapılmalıdır.Nektarinlerin seyreltmeden önceki <strong>ve</strong> sonraki görünümüSULAMASert çekirdekli mey<strong>ve</strong>ler arasında en fazla su isteyen tür şeftalidir.Mey<strong>ve</strong>lerde çekirdek teşekkülünden sonra suya ihtiyaç vardır <strong>ve</strong>su ihtiyacı iklim <strong>ve</strong> toprak özelliklerine göre farklılık gösterir. Mey<strong>ve</strong>hasadından önceki sulamalar mey<strong>ve</strong>lerin ir<strong>ile</strong>şmesine <strong>ve</strong> renklerininkoyulaşmasına etki eder, hasattan sonraki sulamalar çiçek tomurcuğuteşekkülü <strong>ve</strong> gelişmesi, depo maddeleri teşekkülü <strong>ve</strong> birikimi üzerineetki yapar.Çiçek tomurcuklarının farklılaşması döneminde aşırı sıcaklıklarınolması, çoklu pist<strong>ile</strong> (dişicik) sahip çiçek oluşumunu artırmaktadır.Bu çiçeklerin bir kısmı dökülmekte, bir kısmı ise döllenerek mey<strong>ve</strong>oluşturmaktadır. Bu mey<strong>ve</strong>leri pazarlama şansı bulunmadığındanüretici kayba uğramaktadır. Özellikle Temmuz-Ağustos dönemindeağaçların sulanmasına dikkat edilirse, çoklu pistil oluşumu bir miktarazaltılabilir.GÜBRELEMEŞeftali bahçelerinde ürün yolu <strong>ile</strong> topraktan alınan besin maddelerinintekrar toprağa <strong>ve</strong>rilmesi gerekir. Mey<strong>ve</strong>ler bir yıllık dallarda oluştuğundanyeni sürgünlerin teşekkülü için iyi beslenme şarttır. Ver<strong>ile</strong>cek gübremiktarının yaprak <strong>ve</strong> toprak analizleri <strong>ile</strong> belirlenerek uygulanması engeçerli yöntemdir.Çiftlik gübresi <strong>ve</strong> fosforlu gübreler sonbaharda birlikte <strong>ve</strong>rilirsefosforlu gübrenin topraktaki kireç tarafından tutulması önlenmiş olur.Azotlu <strong>ve</strong> potaslı gübreler bölgelere değişmekle beraber, şubat <strong>ve</strong> martaylarında <strong>ve</strong>rilir. Çiçeklenme <strong>ve</strong> hasada yakın dönemde azotlu gübre<strong>ve</strong>rilmemelidir.9
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIHASAT VE MUHAFAZAŞeftali mey<strong>ve</strong>lerinde olgunluk belirtisi olarak genellikle zemin <strong>ve</strong> üstrenk teşekkülü <strong>ile</strong> mey<strong>ve</strong> eti sertliği kullanılır. Olgunlaşma esnasındazemin <strong>ve</strong> üst renkte değişme, mey<strong>ve</strong> etinde de yumuşama olur. Uzakpazarlara gönder<strong>ile</strong>cek <strong>ve</strong>ya soğuk hava deposunda muhafaza ed<strong>ile</strong>cekmey<strong>ve</strong>ler tam olgunluklarından 3-4 gün önce hasat edilirler. Ağaçtakimey<strong>ve</strong>lerin tamamı aynı zamanda olgunlaşmadığından mey<strong>ve</strong>ler, havasıcaklık durumlarına göre 2-4 gün ara <strong>ile</strong> 3-5 defada toplanır.Şeftal<strong>ile</strong>r 2-3. yaşlarında mey<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rmeye başlamakla birlikte tam<strong>ve</strong>rime 7-8. yaşlarında geçerler. Verim, çeşide, ekolojik koşullara <strong>ve</strong>yıllık bakım işlerinin yerine getirilme durumuna göre değişir. Tam <strong>ve</strong>rimdevresinde bir bahçeden yılda ortalama 2-3 ton/da (30-70 kg/ağaç)mey<strong>ve</strong> alınabilir.Şeftali mey<strong>ve</strong>leri soğuk hava depolarında %85-90 nisbi nemde, –0,5-0 O C’de, 2-4 hafta <strong>ile</strong> muhafaza ed<strong>ile</strong>bilir.10
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKÖK KANSERİ HASTALIĞI(Agrobacterium tumefaciens)Hastalık Etmeni <strong>ve</strong> Yaşayışı• Kök kanseri hastalığını oluşturan etmenbakteridir <strong>ve</strong> bir yara parazitidir. Bitkiyeköklerdeki yaralardan kolaylıkla girer <strong>ve</strong>ur (tümör) oluşturur. Bu yaralar böcekler,nematodlar tarafından ya da don zararı,mekanik işlemler sonucu açılmış olabilir.Bakteri toprakta uzun süre canlılığınısürdürebilir <strong>ve</strong> bulaşık fidan <strong>ve</strong> toprakla yayılmaktadır.Hastalık Belirt<strong>ile</strong>ri• Hastalık etmeni mey<strong>ve</strong> ağaçları <strong>ile</strong> bazı orman <strong>ve</strong> park ağaçlarının kökboğazlarında ur oluşturur.• Hastalık belirt<strong>ile</strong>rinin esas görüldüğü yer ağaçların kök boğazı olmasınakarşın ender olarak kök <strong>ve</strong> ağacın toprak üstü bölümünde de görülür. İnce<strong>ve</strong> derinde yeralan köklerde görülmez.• Kök boğazında bulunan parankima hücrelerinin aşırı çoğalmasıylaöncelikle küçük, krem rengi urlar oluşur. Bu urların yüzeyi düzgün <strong>ve</strong>yumuşaktır.• Urlar büyüdükçe dış yüzeyleri kurur, esmerleşir <strong>ve</strong> pürüzlü bir görünümalır.• Hastalığa şiddetli yakalanan fidanlar iyi gelişemezler. Genç ağaçlar kısasürede kurur <strong>ve</strong> yaşlı ağaçlarda az <strong>ve</strong> kalitesiz mey<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rirler.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Kiraz, şeftali, erik, elma, armut, ceviz, vişne, ayva, dut, kestane, muşmula,zerdali gibi mey<strong>ve</strong> ağaçları <strong>ve</strong> kavak, söğüt, gül, pamuk, tütün, domates,patates, pancar, sardunya gibi bitk<strong>ile</strong>rMücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Ağır <strong>ve</strong> nemli topraklara fidanlık <strong>ve</strong>ya mey<strong>ve</strong> bahçesi kurulmamalıdır.• Fidanlık <strong>ve</strong>ya mey<strong>ve</strong> bahçesi kurarken toprağın bu bakteriyle bulaşık olupolmadığı kontrol edilmelidir.11
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI• Toprak altı zararlılarıyla mücadele edilmelidir.• Bakteri yara yerlerinden bitkiye giriş yaptığından aşı kalem uyumunadikkat edilmeli <strong>ve</strong> aşı yerleri macunla kapatılmalıdır.• Kanserli ağaçlar sökülerek yok edilmeli <strong>ve</strong> çukur çevresine 40 cm. derinlik<strong>ve</strong> 20 cm. genişliğinde tecrit çukuru açılmalı <strong>ve</strong> içi sönmemiş kireçledoldurulmalıdır.Kimyasal Mücadele• Mey<strong>ve</strong> ağaçlarında kök kanserine karşı yazın birer hafta <strong>ile</strong> yapılacakolan iki uygulamayla urların yayılması bir ölçüde engelleneb<strong>ile</strong>cektir. Bununiçin urlar bıçakla iyice temizlendikten sonra yara yerine % 5 oranındagöztaşı eriyiği <strong>ve</strong> kuruduktan sonra da nebati katranın fırça <strong>ile</strong> sürülmesigerekmektedir. Bu işlem tamamlandıktan sonra kök <strong>ve</strong> kök boğazı topraklakapatılmalıdır.• Ayrıca yeni bahçe tesis ederken alınan fidanların kök boğazı kısmıdikkatle incelenmeli <strong>ve</strong> ur benzeri oluşumlar varsa bu fidanlar yakılarakimha edilmelidir. Temiz görünenler ise kök kanserine karşı kiraz <strong>ve</strong> şeftalideruhsatlı biyolojik preparatla ekim <strong>ve</strong>ya dikimden önce ilaçlanmalıdır.Bu ilaç tohum, çöğür <strong>ve</strong> fidanlara uygulanabilmektedir. Aktif maddesiAgrobacterium radiobacter strain K1026’dır <strong>ve</strong> koruyucu özelliğe sahiptir.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıBakır sülfat%25Agrobacterium RadiobacterK1026 %0.03FormülasyonuSuda çözünenkristalTorf içineardırılmışıslanabilir tozbakteri kültürüDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(Gün)5 kg 21250 gr/12 lt suya(Şeftali)-12
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMEYVE AĞAÇLARINDA ROSELLİNİA KÖKÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI(Rosellinia necatrix)Hastalık Belirtisi• Hastalığa yakalanmış ağaçlardakiilk belirti yapraklardaki sararmalardır.Yaprak sararmaları ağacın tümünde <strong>ve</strong>yaağacın bir yönünde olabilir. Sararmanınyanı sıra yapraklarda küçülme de olur.Zamanla yapraklar kuruyup dökülür.Hasta ağaçlarda büyümede durgunluk <strong>ve</strong>geriye doğru ölüm görülür. Mey<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimi<strong>ve</strong> kalitesi düşer, mey<strong>ve</strong>ler ir<strong>ile</strong>şmeden <strong>ve</strong>olgunlaşmadan dökülürler.• Hasta ağaçların ince kökleri esmerleşipçürümüş, kalın köklerde <strong>ve</strong> kök boğazındaönceleri beyaz, giderek koyulaşan, gri <strong>ve</strong>siyaha dönüşen bir tabaka oluşmuştur.Kökün kabuk kısmı kaldırıldığında kabukaltında ağ şeklinde beyaz bir örtü görülür.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• İncir, zeytin, bağ, turunçgiller, sert <strong>ve</strong> yumuşak çekirdekli mey<strong>ve</strong>ağaçları <strong>ile</strong> orman ağaçlarıdır.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Ağır <strong>ve</strong> su tutan topraklarda bahçe kurulmamalıdır,• Toprakta fazla su birikmesine engel olunmalı, bunun için gerekirsebahçenin etrafına kurutma hendekleri açılarak fazla su akıtılmalı <strong>ve</strong>toprağın iyi bir şekilde havalanması sağlanmalıdır.• Bahçeler sel sularından korunmalıdır, sel suları <strong>ile</strong> gelerek fidan <strong>ve</strong>ağaçların kök boğazında yığılacak toprak dağıtılmalı, böylece köklerinfazla derinde <strong>ve</strong> havasız kalması önlenmelidir, ·Sulama suyu <strong>ve</strong> gübre,ağaçların kök boğazına değil, tekniğine uygun şekilde taç izdüşümüne<strong>ve</strong>rilmelidir,• Hastalıklı bahçelerde ilkbaharda ağaçların kök boğazları ana köklerekadar açılarak yaz aylarında güneş <strong>ve</strong> hava almaları sağlanmalıdır,13
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI• Kökleri tamamen çürüyen ağaçlar, toprakta kök parçası kalmayacakşekilde derhal sökülmelidir. Hastalığın yeni bulaştığı ağaçlarda iseçürüyen kökler sağlam kısma kadar temizlenmeli, kes<strong>ile</strong>n köklerinüstüne rastlayan dallarda köklerle dengeyi sağlayacak şekilde budamayapılmalıdır. Bahçede hastalıkla bulaşık tüm kök parçaları toplanıpyakılmalıdır,• Hastalığın sağlam ağaçlara bulaşmasını önlemek için bahçedehastalığın bulaşık olduğu kısmın etrafına 1 m derinliğinde hendekaçılmalı, toprağı bulaşık tarafa atılmalıdır.Kimyasal Mücadeleİlaçlama Zamanları• Hastalığın belirlendiği her dönemde ilaçlama yapılab<strong>ile</strong>ceği gibiilkbaharda kültürel önlemlerin uygulanmasıyla birlikte ilaçlı mücadeleyapmak daha uygun olacaktır.İlaçlama Tekniği• Kimyasal <strong>ve</strong>ya kültürel mücadeleye geçebilmek için hastalığıngörüldüğü bahçelerde ilkbaharda ağaçların dipleri açılarak kök <strong>ve</strong> kökboğazları incelenir. Kökleri tamamen çürümüş olan fidan <strong>ve</strong> ağaçlarsökülmeli hasta kısımlar kendi çukurunda yakılmalıdır. Daha sonra buçukurlara m 3 ’e 3 kg hesabıyla sönmemiş kireç atılmalı <strong>ve</strong>ya %35’likkaraboya eriyiği <strong>ile</strong> bolca sulanıp kapatılmalıdır. Ağaçların söküldüğükısımlara en az 1-2 yıl fidan dikilmemelidir.• Hastalık yeni başlamışsa ağaçların kök boğazları açılarak çürümüşkısımlar sağlam kısma kadar temizlenmeli <strong>ve</strong> temizlenen yarayerlerine 750 g Ardıç katranı +250 g Göztaşı karışımı sürülmeli <strong>ve</strong>ya2-5 kg karaboya dökülerek toprakla kapatılmalıdır.• Hastalık <strong>ve</strong> bulaşık bahçelerde, sağlam ağaçları korumak amacıylaağaçların diplerine m 2 ’ye 10 litre ilaçlı su gelecek şekilde %5’likkaraboya <strong>ve</strong>ya %1’lik Göztaşı eriyiklerinden biri uygulanmalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 L suyaBakır Sülfat % 25 Göztaşı % 1’lik m 2 ’ye 10 litre ilaçlı su14
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARISERT ÇEKİRDEKLİ MEYVE AĞAÇLARINDABAKTERİYEL KANSER VE ZAMKLANMA HASTALIĞI(Pseudomonas syringae pv. syringae)(Pseudomonas syringae pv. morsprunorum)Çiçeklerdeki YanıklıkGövdede renk değişimi <strong>ve</strong>zamk çıkışıDalda kanseroluşumuHastalık Belirtisi• Bakteriyel kanser <strong>ve</strong> zamklanma hastalığını oluşturan Pseudomonassyringae pv. syringae, başta kiraz <strong>ve</strong> kayısı olmak üzere sert çekirdeklimey<strong>ve</strong> ağaçlarında hastalığa neden olurken; P. s. pv. morsprunorum isesadece kiraz, erik <strong>ve</strong> badem türlerine özelleşmiştir.• Bakter<strong>ile</strong>r kanserlerin kenarlarındaki kabuk dokusunda kışı geçirir.İlkbaharda bakteri bu kanserlerde çoğalmaya başlar <strong>ve</strong> yağmurla çiçek <strong>ve</strong>genç yapraklara yayılır. Gözlerdeki çatlaklardan <strong>ve</strong> budama yerlerindekiyaralardan bitkiye girer.• Yapraklarda küçük, yağ yeşili, sarımtırak haleli, zamanla morumsukah<strong>ve</strong>rengi renk alan lekeler oluşur. Bu lekeler zamanla kurur <strong>ve</strong> düşer.Yapraklar saçma <strong>ile</strong> delinmiş bir görünüm alır.• Kanserli dalların uç kısımlarındaki yapraklar ilkbahar sonları <strong>ve</strong> yazaylarında solgunlaşıp, ölebilir.• Hastalıklı çiçekler solar, kah<strong>ve</strong>rengi renk alır <strong>ve</strong> dalda asılı kalır.• Hastalıklı tomurcuklar kah<strong>ve</strong>reng<strong>ile</strong>şerek kurur.• İnce dallar <strong>ve</strong> sürgünlerde yanıklık, kabukta esmer, çökük lekeler görülür<strong>ve</strong> fazla sayıdaki lekeler dalın kurumasına yol açar.• Ana dallar <strong>ve</strong> gövde üzerinde kanserler oluşur. İlkbaharda kanserlerhızla <strong>ile</strong>rler. Kanserli dokuların yüzeyi ıslak <strong>ve</strong> yanık görünümlüdür. Bubölgelerden zamk çıkışı gözlenir.15
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI• Mey<strong>ve</strong>lerde küçük, hafifçe çökük kah<strong>ve</strong>rengi lekeler oluşabilir.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Kiraz, erik, kayısı, turunçgiller, armut, şeftali, badem, ceviz gibi mey<strong>ve</strong>ağaçları <strong>ve</strong> gül, leylak, karakavak, dişbudak, meşe, söğüt gibi çeşitli bitk<strong>ile</strong>r.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Fidan üretiminde sağlıklı çöğür <strong>ve</strong> gözler kullanılmalıdır.• Ağır hasta ağaçlar sökülüp yakılmalıdır.• Ağaçlar üzerindeki kurumuş <strong>ve</strong>ya belirti bulunan dallar <strong>ve</strong> gövde üzerindebulunan kanserler sonbaharda ilaçlamadan önce enfekteli kısmın 30-60cm altından kes<strong>ile</strong>rek yakılmalıdır.• Budamada kullanılan aletler her seferinde % 10’luk çamaşır suyunadaldırılarak dezenfekte edilmelidir.• Bahçede yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.Kimyasal Mücadele• İlaçlamalar Bordo bulamacı <strong>ile</strong> sonbaharda yaprakların % 75’i döküldüktensonra 1. ilaçlama <strong>ve</strong> ilkbaharda gözler uyanmadan önce 2. ilaçlama olmaküzere yılda iki defa yapılır. Kiraz ağaçlarına uygulanacak Bordo bulamacınındozu diğer sert çekirdekli mey<strong>ve</strong> ağaçlarına uygulanacak dozdan farklıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(Gün)Bakır sülfat%25Suda çözünenkristal%3’ lük bordobulamacı 1.ilaçlama(3000g göztaşı+1500gsönmemiş kireç)%1’lik bordobulamacı2.ilaçlama(1000g.göztaşı+500g..sönmemiş kireç)2116
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMEYVE AĞAÇLARINDA ARMİLLARİA KÖKÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI(Armillaria mellea)Hastalık Belirtisi• Hastalık etmeni şapkalı mantardır. Orman <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> ağaçlarının köklerindeçürüklük yaparak ağaçların ölümüne neden olur. Hastalığa yakalananağaçlarda sürgün oluşumu azalır, yapraklar sararır <strong>ve</strong> dökülür. Sürgün<strong>ve</strong> dallar kurumaya <strong>ve</strong> ölmeye başlar, sonunda ağaçlar tamamen kurur.Bu belirt<strong>ile</strong>rin oluşumu <strong>ve</strong> ağaçların ölümü 4 yıllık süreyi gerektirir ancakşiddetli hastalıklarda bu süre 1–2 yıldır. Hastalığa yakalanmış ağaçlarınkökleri incelendiğinde ikinci köklerden başlayarak kök boğazına kadarkabuk dokusu <strong>ile</strong> odun dokusu arasında beyaz bir tabakanın oluştuğugörülür. Hastalığın başlangıcında odun dokusu açık kah<strong>ve</strong>rengidir, dahasonra sarımtırak <strong>ve</strong>ya beyaz süngerimsi dokuya dönüşür.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Orman <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> ağaçlarıdır. Yaygın olarak görüldüğü mey<strong>ve</strong> ağaçlarıelma, armut, erik, şeftali, kiraz, vişne, kayısı, dut, nar, asma, zeytin, kestane<strong>ve</strong> ceviz, orman ağaçları ise meşe <strong>ve</strong> iğne yapraklılardırMücadele YöntemleriKültürel ÖnlemlerHastalığın ağaçtaki görünümü <strong>ve</strong> mantarın şapkalı dönemi• Kuruyan ağaçlar bahçeden sökülerek imha edilmeli <strong>ve</strong> yerlerinde kireçsöndürülmelidir,17
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI• Hastalık bahçenin belli kesimlerinde ise hastalığın sağlam ağaçlarabulaşmaması için hasta olan ağaçların etrafına 60 cm derinlik <strong>ve</strong> 30 cmgenişlikte hendekler açılmalıdır,• Çevre bahçelerde hastalığın bulunduğu durumlarda sel sularınıngetireceği hastalıklı parçaların girişini önlemek için bahçenin çevresine60–70 cm derinlikte hendekler açılmalıdır,• Ağaçlar sağlam <strong>ve</strong> sağlıklı yetiştirilmeli, bunun için tekniğin gerektirdiğiönlemler alınmalıdır,• Orman alanlarının kesimiyle elde ed<strong>ile</strong>n boş araziye hemen mey<strong>ve</strong>bahçesi kurulmamalı, toprak 2–3 yıl boş bırakılmalıdır,• Sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşan etmenin şapkaları <strong>ve</strong>oluştukları yerdeki kök parçaları imha edilmelidir,• Ağaçlar derin dikilmemeli, aşırı sulanmamalı <strong>ve</strong> köklerin yaralanmamasınadikkat edilmelidir.Kimyasal Mücadeleİlaçlama Zamanları• İlaçlamalara hastalık görüldüğünde başlanır.İlaçlama Tekniği• Hastalık yeni başlamış ise,hasta kökleri kesilip hasta kısımlar kazındıktansonra bu yerlere %5’lik Bordo bulamacı <strong>ve</strong>ya %2’lik Göztaşı ilaçlarındanbiri fırça <strong>ile</strong> sürülür, ilaç kuruduktan sonra üzeri aşı macunu <strong>ve</strong>ya 750 gramArdıç katranı+250 gram Göztaşı karışımı <strong>ile</strong> kapatılmalıdır.• Kökler tamamen hasta ise, ince köklere kadar sökülerek kendi çukurundayakılır, yerine sönmemiş kireç dökülerek kapatılır.• Hasta bahçedeki sağlamları korumak için sonbaharda <strong>ve</strong>ya ilkbaharagirerken ağaçların taç izdüşümleri%5’lik Karaboya,%2’likGöztaşı m 2 ’ye 10litre ilaçlı su <strong>ile</strong> ilaçlanmalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili Madde Adı <strong>ve</strong> OranıBakır Sülfat %25’likDozm 2 ’ye 10 litre ilaçlı su (Göztaşı%2lik)18
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞEFTALİDE MONİLYA (MUMYA) HASTALIĞI(Monilinia laxa)Hastalık Belirtisi• Hastalık bitkide çiçek, çiçek sapı, mey<strong>ve</strong><strong>ve</strong> sürgünlerinde belirti oluşturur.• Hastalığa yakalanmış çiçeklerkah<strong>ve</strong>reng<strong>ile</strong>şir, dal üzerinde kurur <strong>ve</strong>mumyalaşır.• Mey<strong>ve</strong>ler olgunlaşmaya yakın belirti <strong>ve</strong>rir.İlk olarak kah<strong>ve</strong>rengi renkte birkaç lekeylebaşlar. Lekelerin etrafı açık kah<strong>ve</strong>rengihalka bulunur. Çürüklük mey<strong>ve</strong> etinin içinedoğru gelişir, ancak leke çukurlaşmaz. Mey<strong>ve</strong>yi zamanla buruşturur <strong>ve</strong>tamamen kurutur. Kuruyan mey<strong>ve</strong>ler mumyalaşır dalda asılı kalırlar.Yurdumuzda kayısılardaki mey<strong>ve</strong>de hastalık önemli değildir.• Çiçek sapından hastalanan sürgünler esmerleşir, ince sürgünlertamamen kurur, kalınlarında ise kanser yaraları oluşur. Kanser yaralarıkapanmaz, ortası çökük, elips şeklinde ya da uzun yarıklar şeklindekendini gösterir. Kuruyan kısımlardaki tomurcuk, çiçek, mey<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>yapraklar da ölürler <strong>ve</strong> dalda asılı halde kalırlar. Yağmurlu <strong>ve</strong> nemlihavalarda yara etrafında zamklanma görülür.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Kayısı, kiraz, vişne, erik, badem <strong>ve</strong> şeftalidir.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Hastalığın görüldüğü bahçelerde ağaçlar üzerindeki tüm kuru dallarbudanıp yakılmalı, mumyalaşarak ağaç üzerinde kalmış <strong>ve</strong> yeredüşmüş mey<strong>ve</strong>ler toplanarak imha edilmelidir.Kimyasal Önlemler• 1. ilaçlama çiçeklenme başlangıcında (%5–10 çiçekte )• 2. ilaçlama tam çiçeklenmede (%90–100)19
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(Gün)Captan 50% WP 300 g 3Carbendazim 50% WP 75 g 14Thiophanate Metyl 70% WP 60 g 14Thiram %80 WP/WG 300 g 14%26,7 Boscalid +%6,7PyraclostrobinWG 75 G 720
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMEYVE MONİLYASI (MUMYA)(Monilinia fructigena)Hastalık Belirtisi• Etmen özellikle mey<strong>ve</strong> enfeksiyonlarıyapmakta, ancak çiçek <strong>ve</strong> yaprakenfeksiyonlarına da neden olabilmektedir.Fungus, genellikle mey<strong>ve</strong>yi mekanikyolla (rüzgâr, böcek, kuş vb.) açılanyaralardan penetre edebildiği gibi lentiselhücrelerinden <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> kabuğundan dadoğrudan giriş yapabilmektedir.• Mey<strong>ve</strong> enfeksiyonları genellikle mey<strong>ve</strong>ninolgunlaşmasına yakın dönemde meydanagelir. İlk belirt<strong>ile</strong>r, mey<strong>ve</strong> kabuğundaoluşan kah<strong>ve</strong>rengi bir <strong>ve</strong>ya birkaç lekedir.Lekelerin etrafında açık kah<strong>ve</strong>renginde birhalka bulunur. Çürüme 1-2 gün içinde genişleyerek mey<strong>ve</strong> yüzeyininyarıdan fazlasını kaplar. Olgun mey<strong>ve</strong>lerde çürüme daha hızlı olur.Mey<strong>ve</strong>nin çürüyen bu kısmında 1-3 gün sonra sarı-de<strong>ve</strong>tüyü renklikonsantrik püstüller meydana gelir . Hastalıklı mey<strong>ve</strong> dokusu hızla sukaybederek buruşur <strong>ve</strong> mumyalaşarak dalda asılı kalır. Bu nedenlehastalığa mumya ismi <strong>ve</strong>rilmiştir.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Mey<strong>ve</strong> monilyası’nın konukçuları, kiraz, vişne, kayısı, erik, badem,şeftali, elma, armut, ayva, incir, trabzon hurmasıdırMücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Yağışın çok fazla olduğu yıllarda, hastalık şiddeti normalden dahayüksek olacağı için, ilaçlama programının başarısı beklenenden dahadüşük olabilir. Bu riski en aza indirebilmek için kültürel önlemlere titizlikleuyulması gerekmektedir.• Bu amaçla, mumyalaşarak ağaç üzerinde kalmış mey<strong>ve</strong> <strong>ve</strong> çiçekler <strong>ile</strong>yere dökülmüş mey<strong>ve</strong>ler toplanarak imha edilmelidir.Kimyasal MücadeleMey<strong>ve</strong>lere ben düştüğünde tek bir ilaçlama yapılmalıdır. Bu önerisadece kiraz ağaçlarının mey<strong>ve</strong>lerinde görülen monilya hastalığı içingeçerlidir.21
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI22ERİK PASI(Tranzschelia pruni-spinosae)Hastalık Belirtisi• Hastalık etmeni olan kışı enfekteliyapraklar ya da genç sürgünlerde halindegeçirir.• İlkbahar sonlarında çoğunlukla yeredüşen yapraklarda kışlayan üredosporlartarafından yapılır. Ancak kışı soğukgeçen bölgelerde teliosporlardan oluşanbazidiosporlarda primer enfeksiyonlardasöz konusu olabilmektedir.• Hastalığın ilk belirt<strong>ile</strong>ri mayıs-haziranaylarında üredospor enfeksiyonu sonucuyaprağın üst yüzeyinde parlak sarı renkliklorotik lekeler şeklinde görülür. Daha sonra yaprağın alt yüzeyindebu lekelerin altında turuncu renkli püstüller görülür <strong>ve</strong> burada yeniüredosporlar oluşarak sekonder enfeksiyonları gerçekleştirir. Yazsonuna doğru ise püstüller koyulaşır <strong>ve</strong> üredosporlar teliospor halinialır .Hastalık genellikle şiddetli zarar oluşturmamaktadır. Ancak mayıs <strong>ve</strong>haziran ayları yağışlı geçerse yaprak, sürgün <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> enfeksiyonlarıgörüleb<strong>ile</strong>ceği için zarar şiddeti artabilmektedir. Yaprak enfeksiyonlarınınşiddetli olduğu durumlarda yapraklarda dökülmeler <strong>ve</strong> gövde dezamklanma da görülebilmekte <strong>ve</strong> zarar daha da artmaktadır.Bu hastalık erik yetiştiriciliği yapılan her yerde görülmektedir. Epidemiyaptığı durumlarda <strong>ve</strong>rim kaybının %33’e kadar ulaştığı belirlenmiştir.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>rEtmenin konukçuları, başta kültür <strong>ve</strong> yabani erik <strong>ile</strong> badem türleridir.Mücadele YöntemleriKültürel ÖnlemlerHastalığın kontrolünde, bir önceki sezondan kalan <strong>ve</strong> primer enfeksiyonkaynağı olan yaprakların toplanıp yakılması oldukça önemlidir. Ayrıca
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIhastalık belirtisi görülen sürgün <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong>ler <strong>ile</strong> budama artıkları damutlaka toplanıp yakılmalı <strong>ve</strong> etrafta konukçu olab<strong>ile</strong>cek yabani bitk<strong>ile</strong>rvarsa bunlar da uzaklaştırılıp imha edilmelidir.Kimyasal MücadeleHastalık görüldüğünde <strong>ve</strong>ya bir önceki yıl zarar oluşturduğu durumlardakimyasal mücadele yapılır.Hastalığın ilk belirt<strong>ile</strong>ri görülünce birinci ilaçlama yapılmalıdır. İklimkoşuları hastalık çıkış için uygun olması durumunda kullanılan ilacınetki süresi dikkate alınarak ikinci <strong>ve</strong> diğer ilaçlamalar yapılmalıdır.23
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞEFTALİ KÜLLEMESİ HASTALIĞI(Sphaerotheca pannosa var. persicae)24Mey<strong>ve</strong>lerdeki belirt<strong>ile</strong>riHastalık Belirtisi• Hastalık yaprak, sürgün <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong>lerdebelirti oluşturmaktadır.• İlkbaharda genç sürgün uçlarındakiyapraklarda önce hafifçe bir kabarıklık,yağlımsı bir görünüş <strong>ve</strong> renk açılması oluşur.Daha sonra kabarıklığın arka yüzeyindekigri, beyaz unlumsu bir tabaka görülür.• Şiddetli durumlarda yaprağın hastalıklıkısmı az gelişir, eni daralır <strong>ve</strong> içe doğrukıvrılır. Bu yapraklar zamanla kavrularak,hafif kırmızımtırak renk alır <strong>ve</strong> erken dökülür.• Sürgünler hastalıklı yerlerinden bükülür,gelişme yavaşlar <strong>ve</strong> alt kısımlardan yenisürgünler oluşarak süpürgeleşme gibi birgörünüm alır. Sürgünlerin uçları kütleşirgözler arası kısalır <strong>ve</strong> göz oluşumu azalır.Şiddetli durumlarda sürgünlerin uç kısımlarıkurur. Sonbahara doğru sürgünlerinüzerinde grimsi-beyaz görünüm ortayaçıkar.• Çağla büyüklüğünde mey<strong>ve</strong> üzerinde beyaz lekeler oluşur. Mey<strong>ve</strong>ler iyigelişemezler <strong>ve</strong> çatlamalar görülür. Döllenme sırasında hastalıktan dolayımey<strong>ve</strong>ler gelişmeden dökülür.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Konukçusu şeftali olup en hassas çeşitleri Earlyred, Dixired, Hale, Ha<strong>ve</strong>n,Cardinal, Fowler, Carmen <strong>ve</strong> J.H. Hale’dir.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Hastalığın kuruttuğu sürgün, filiz <strong>ve</strong> obur dallar hastalıklı kısmın 20 cmaltından budanarak bahçeden uzaklaştırılmalı <strong>ve</strong>ya yakılmalıdır.• Sık dikimden <strong>ve</strong> ağaçların havalanmasını engelleyecek budama
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIşekillerinden kaçınılmalıdır. Ekonomik önemi olmayan duyarlı çeşitlerlebahçe tesis edilmemelidir.Kimyasal Önlemler• Hastalığa karşı 1. ilaçlama zamanı önceki yıllardaki hastalığın yoğunluğusöz konusu değilse 1. ilaçlama belirt<strong>ile</strong>r görülür görülmez yapılmalıdır.• Eğer yoğunluk görülmüşse budamadan sonra ağaçlardaki hastalıklısürgün oranı % 3’se ilk hastalık başlamadan 5–8 gün önce ilaçlamalarabaşlanmalıdır.• Bursa için, hastalığın sürgünler ortalama 20 cm uzunluğa ulaştığındabaşladığı belirlenmiştir.• Diğer ilaçlamalar bitkinin gelişmesine, ilacın etki süresine göre 8–12 günaralarla hastalık baskı altında tutuluncaya kadar uygulanmalıdır. Hastalığınyoğun olduğu yıllarda gerekirse hasattan sonra da büyüyecek olan sürgün<strong>ve</strong> yaprakları korumak için mücadele sürdürülebilir.• İlaçlamalar rüzgârsız havalarda <strong>ve</strong> günün serin saatlerinde yapılmalıdır.İlaç bitki aksamının tümünü kaplayacak şekilde uygulanmalıdır. Çok sıcakkuru havalarda kükürtlü preparatlar kullanılmamalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 lt suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(gün)Bupirimate 250 g/l EC 40 ml 7Dinocap 475 g/l EC 50 ml 21Kükürt %73 WP 500 g 7Kükürt %80 WP 400 g 725
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞEFTALİ YAPRAK KIVIRCIKLIĞI HASTALIĞI(Taphrina deformans)26Yapraklardaki belirt<strong>ile</strong>riHastalık Belirtisi• Yaprak <strong>ve</strong> genç sürgünleri hasta landırır,bazen mey<strong>ve</strong> <strong>ve</strong> çiçek lerde de bozulmalaraneden olabi lir.• Hastalık genelde ilkbaharda görü lür, ancakiklim koşullarına bağlı olarak yaz ortalarınakadar da sü rebilir.• Genç yapraklarda renk sarı <strong>ve</strong>yabeyazımtıraktır. Yaprakta büzülme <strong>ve</strong>kıvrılma şeklinde bü külmeler görülür.• Erken dönemde genç yaprak buketlerinde,yapraklar iyice bü zülürler, artık büyüyemezler<strong>ve</strong> ağaç üzerinde kurur.• Geç dönemde yaprağın sadece bir bölümühastalanır, kırmızımtı rak rengindeki hastalıklıbölümler sert <strong>ve</strong> kırılgan olur. Hasta yap raklarnormal yapraklardan daha kalındır.Mey<strong>ve</strong>lerdeki belirt<strong>ile</strong>ri• Genç sürgünler kalınlaşır, eğilir <strong>ve</strong>gelişmeleri çok yavaş olur. Dalın kalınlaşmasıhasta kısımlarda sarı <strong>ve</strong>ya koyu kırmızı renkte kabarık lar şeklinde olur.• Hastalık gözlerin patlaması sıra sında oluşursa dal normal gelişmez,boğumlar arası kısalır <strong>ve</strong> dalın ucunda ağaç üzerinde büzülmüş <strong>ve</strong> kurumuşyaprak bu ketleri bulunur.• Mey<strong>ve</strong>de bozulmalar, mey<strong>ve</strong>nin bir kısmında sarı <strong>ve</strong>ya kırmızı renktegelişigüzel şişkinlikler şeklindedir. Zamanla bu kısımlar ir<strong>ile</strong>şir <strong>ve</strong> yaralardaha koyu renge dönüşür. Tümörlü bir görünüm alan mey<strong>ve</strong>lerin zamanlaçatladığı <strong>ve</strong> çekirdek evine kadar yarıldığı görülür.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Kültürel mücadelesi bulunmamaktadır.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Önlemler• İlaçlama tomurcuklar kabarmaya başladığı dönemde yapılmalıdır.• İlaçlar ağaçlarda tomurcukların üzerine gelecek şekilde uygulanmalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 L suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(gün)Bakır kalsiyum oksiklorid %16 WP 2500 g 14Bakır oksiklorid %50 WP 800 g 21Bakır oksiklorid 357,5 g/l SC 700ml 14Bakır sülfat %25Sudaçözünenkristal%2’lik Bordobulamacı(2000ggöztaşı+1000 gsönmemiş kireç)21Dithianon 70 g/l WG 100 g 14Dodine 500 g/l SC 175 ml 14Folpet 50 g/l WP 300 g 7Folpet Triadimenol %70++%1,5WP 200 g 7Ziram %76 WG 200 g 7BakırHidroksit %50 WG 350 g. 7Folpet %80 WG 200 g. 7Kalsiyum hidroksit Bakır Sülfat%20WP/WG 1500 g. 14Bakır Hidroksit %35 DF 300 g. -27
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞEFTALİDE YAPRAK DELEN HASTALIĞI(Coryneum beijerinckii)delikler oluşturur.Hastalık Belirtisi• Hastalık tomurcuk, yaprak, sürgün <strong>ve</strong>bazen de mey<strong>ve</strong>de belirti oluşturur.• Yapraktaki ilk lekeler 1 mm çapta,yuvarlak kırmızımsı sarı renktedir.Giderek koyu kah<strong>ve</strong>reng<strong>ile</strong>şen lekelerinkuruyarak düşmesiyle yaprakta tipik• Hastalıklı tomurcuklar ilkbaharda parlak, zamklı <strong>ve</strong> kolayca yerlerindenkopmamalarıyla sağlamlardan ayrılırlar.• Tomurcukların dibinde önce akıntılar, sonra zamanla büyüyen kanseryaraları oluşur.• Sürgündeki yuvarlak kah<strong>ve</strong>rengi kanser yaraları zamanla genişler <strong>ve</strong>zamk salgısı görülür.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Şeftali, kayısı, badem, kiraz, vişne <strong>ve</strong> eriktir.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Hastalıklı tomurcuk <strong>ve</strong> kanser yarası bulunan dal <strong>ve</strong> sürgünlerbudanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Sulama, gübreleme, toprakişlemesi <strong>ve</strong> budama, iyi bir havalanma <strong>ve</strong> ağacın kuv<strong>ve</strong>tli gelişmesinisağlayacak şekilde uygulanmalıdır.Kimyasal Önlemler• Birinci ilaçlama, Sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra,• İkinci ilaçlama, İlkbaharda çiçek tomurcukları açılmadan önceyapılmalıdır.28
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(gün)Bakır oksiklorid %50WP800 g (1. ilaçlama)400 g (2. ilaçlaması)21Bakır sülfat %25Sudaçözünenkristal%3lük bordobulamacı 1.İlaçlama( 3000gGöztaşı+1500gsönmemiş kireç)%1.lik bordobulamacı2.ilaçlama(1000gGöztaşı+500gsönmemiş kireç)21Captan %50 WP 300 g 3Folpet %50WP300g (1.<strong>ve</strong> 2.ilaçlama)200g.(3.ilaçlama)7Maneb %80 WP 300 g 21Thiram % 80 WP/WG 300 g 14Ziram %80 WP 300 g 14Bakır Hidroksit %50 WG 350 g 729
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARISERT ÇEKİRDEKLİLERDE HALKALI LEKEVİRÜS HASTALIĞI(Prunus Necrotic Ringspot Ilarvirus)30Yapraktaki belirt<strong>ile</strong>riZarar görmüş yapraklarHastalık Belirtisi• Hastalığın etmeni Prunus necrotic ringspotvirus’dur. Virüs köklü <strong>ve</strong> köksüz kalem, aşıgözü, tohuım <strong>ve</strong> çiçek tozu <strong>ile</strong> taşınır.• İlkbaharda ağaçların yapraklarında belirginolmayan açık <strong>ve</strong> koyu yeşil beneklenmeler,küçük halkalar <strong>ve</strong> bantlar görülür.• Bu belirt<strong>ile</strong>r bazı çeşitlerde maskelenebilir.• Bu benekler zamanla kah<strong>ve</strong>renginekrozlara dönüşür.• Bu nekrozlar gayrimuntazamdırlar. Nadirenyuvarlaktır.• Zamanla bu nekrozlar dökülür <strong>ve</strong> yaprakdelik deşik bir hal alır.• Virüs %50 oranında <strong>ve</strong>rim kaybına <strong>ve</strong> %60oranında aşı uyuşmazlığına neden olur.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Kiraz, Vişne, Erik, Şeftali, mahleb,hastalığın konukçuları arasındadır.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Yeni bahçelerin eski bahçelerden uzaktavirüsten ari fidanlarla kurulmalı,• Bahçenin her yıl kontrol ed<strong>ile</strong>rek şüpheliağaçların imha edilmeli,• Hastalıklı ağaçlardan tohum, aşı kalemi, aşı gözü gibi üretim materyalialınmamalı.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARISERT ÇEKİRDEKLİLERDE ŞARKA VİRÜSÜ(Plum Pox Potyvirus)Etmenin çekirdekteki zararıYapraktaki belirt<strong>ile</strong>riHastalık Belirtisi• Hastalık etmeni Plum pox potyvirus’dur.• Doğada yaprak bitleri <strong>ile</strong> yayılır.• Sharka virüsü her türlü bitki aksamıyla ( aşıkalemi, göz, çelik, kabuk vs.) taşınır.• Erik <strong>ve</strong> kaysılarda yapraklarda sarı leke, bant<strong>ve</strong> halka şeklinde renk açılması olarak görülür.• Şeftalide yaprak belirt<strong>ile</strong>ri damarlar boyuncarenk açılması <strong>ve</strong> yapraklarda deformasyonşeklindedir• Mey<strong>ve</strong>lerde olum dönemine yakın nokta <strong>ve</strong>yabantlar <strong>ve</strong> halka şeklinde çöküntüler oluşur.• Mey<strong>ve</strong> kesitinde bu çökmüş yerlerin kah<strong>ve</strong>renkli <strong>ve</strong> lastikleştiği görülür.• Çekirdekte mey<strong>ve</strong>deki belirtinin iz düşümügörülür.• Kaysı mey<strong>ve</strong>lerinde genel bir deformasyongörülür.• Olgunlaşmadan ev<strong>ve</strong>l mey<strong>ve</strong> dökümü görülür.• Mey<strong>ve</strong>ler tatsız, kuru, kauçuk gibi bir hal alır.• Genel olarak yaşlı ağaçlarda hastalık belirt<strong>ile</strong>riçok güç tespit edilir.Hastalığın Görüldüğü Bitk<strong>ile</strong>r• Bütün sert çekirdekli mey<strong>ve</strong>lerde görülür.MücadelesiKültürel ÖnlemlerFidanlıklarda çöğür, fidan <strong>ve</strong> aşı materyalinin alındığı damızlık ağaçlar heryıl kontrol edilmelidir.Hastalığa dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi <strong>ve</strong> bunların anaç olarakkullanılmalıdır.Hasta <strong>ve</strong> hasta şüphesi olan ağaçlardan üretim materyali alınmamalı.31
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKIRMIZIÖRÜMCEKLER (Akarlar)Akdiken akarı (Tetranychus viennensis)İki noktalı kırmızı örümcek (Tetranychus urticae)Avrupa kırmızı örümceği (Panonychus ulmi)Kah<strong>ve</strong>rengi örümcek (Bryobia rubrioculus)Yassıakar (Cenopalpus pulcher)32Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>rTanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Akarlar, çıplak gözle zor görülecek kadarküçük zararlılardır. Vücutlarında değişikşekil <strong>ve</strong> büyüklükte kıllar, dikenler <strong>ve</strong>tüyler bulunur.Zarar Şekli• Kırmızı örümcekler ağaçlarınyapraklarında, bitki özsuyunu emerek <strong>ve</strong>zehirli madde salgılayarak zarar yaparlar.Şiddetli zarar gören yapraklar kurşun <strong>ve</strong>yagümüş rengini alırlar.• Avrupa kırmızı örümceği <strong>ve</strong> Kah<strong>ve</strong>rengiörümcek, çiçeklerin çanak yaprak <strong>ve</strong>çiçek buketindeki taze yaprakları emereksararmasına sebep olur. Böyle ağaçlar,yanmış gibi bir görünüm alırlar. Yassıakarlar ise tomurcuklara saldırarakzayıflatır <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> tutmayı önler.• Kiraz, elma, armut, ayva, şeftali, vişne, erik, kayısı, badem <strong>ve</strong> diğermey<strong>ve</strong> ağaçlarında zarar yaparlar.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Kışın <strong>ve</strong>ya erken ilkbaharda, ağaçların kök boğazı <strong>ve</strong> gövdelerindekikavlamış olan kabuklar kaldırılarak, altında kışlayan akarlarınölmesi sağlanmalıdır. Yere dökülen yapraklar toplanarak, bahçedenuzaklaştırılmalıdır. Bahçenin bakım işlemleri uygun olarak yapılmalıdır.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIYAPRAKBİTLERİŞeftali yaprakbiti (Myzus persicae)Şeftali gövde kanlı biti (Pterochloroides persicae)Erik unlu yaprakbiti (H. Pruni)34Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Yaprakbitleri genel olarak 1,5–3 mm boyunda, armut biçiminde küçükböceklerdir. Yumurtaları parlak siyah renkte, uzunca oval biçimde 0,5mm uzunluğundadır.• Yaprakbitleri gruplar (koloni) halinde yaşarlar. Kışı mey<strong>ve</strong> ağaçlarınındal <strong>ve</strong> sürgünleri üzerine bırakmış oldukları yumurta dönemindegeçirirler.Zarar Şekli• Yaprakbitlerinin mey<strong>ve</strong> ağaçlarının taze sürgünlerinde, genç yapraklar<strong>ve</strong> yaprak sapları üzerinde gruplar halinde beslenmeleri sonucunda,sürgünlerde kısalma <strong>ve</strong> yapraklarda kıvrılma görülür. Yoğunluğununyüksek olması halinde, mey<strong>ve</strong>lerin küçük kalmasına <strong>ve</strong> şeklininbozulmasına neden olmaktadır. Bazı türler beslendikleri yapraklarınkuv<strong>ve</strong>tlice kıvrılmasına, kırmızı lekelerin oluşmasına, mey<strong>ve</strong>lerinşeklinin bozulmasına <strong>ve</strong> küçük kalmasına neden olurlar.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Elma, armut, ayva, şeftali, kayısı, badem, erik, kiraz, vişne <strong>ve</strong> zerdaliMücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Bu amaçla bahçe içerisindeki yabancı bitk<strong>ile</strong>r imha edilmeli,toprak sürümüne özen gösterilmeli, mey<strong>ve</strong> bahçeleri <strong>ve</strong> yakınındayaprakbitlerine hassas bitk<strong>ile</strong>r yetiştirilmemelidir. Kış <strong>ve</strong> erken ilkbahardaağaçlar kontrol edilmeli, yumurta görüldüğü taktirde yapılacak budama<strong>ile</strong> popülasyon düşürülmelidir.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Mücadele• Şeftali yaprak bitine karşı; 50 ağaçta 7 bulaşık dal olduğu zamankimyasal mücadele yapılır.Erik unlu bitine Mayıs-Haziran-Temmuzaylarında 50 ağaçta 2’sinde bulaşma tacın ¼’üne yayılmışsa, Şeftaligövde kanlı bitine karşı Nisan, Mayıs, Kısmen haziran ayında her gövdeyada ana dalda 2-5 yaprak bitine rastlanıldığında mücadele yapılır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(gün)Bifenthrin 100 g/l EC 50 ml 21Chlorpyrifos-ethyl 480g/l EC 150 ml 14Dimethoate 400 g/l EC 100 ml 7Imidacloprid, 350 g/l SC 20 ml 14Malathion, 190 g/l EC 400 ml 7Malathion 650 g/l EC 125 ml 7Malathion % 25 WP 300 g 7Omethoate 565 g/l SL 125 ml 21Pirimicarb 50% WG 30 g 21Pymetrozine %25 WP 30 g 28Pymetrozine%50 WG 20g 21Spirotetramat 100g/l SC 75 ml 14Tau-fluvalinate 240 g/l FL 10 ml 14Thıamethoxam 240 gr/l SC 10ml 14Thiacloprid + Deltamethrin150g/l+20g/lOD 30 ml 14AB’ye ihraç ed<strong>ile</strong>cek ürünlerde kullanılmamalı35
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMEYVE AĞACI VEFİDANLARDA TOPRAKALTI ZARARLILARI(Polyphylla spp.,Melolontha spp.,Anoxia spp.)36PolyphyllaerginiPolyphylla larvasıPolyphylla zararıMelolontha ergini <strong>ve</strong> larvasıTanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Ergin böcekler, 35–40 mmuzunluğunda, kırmızı-kah<strong>ve</strong>rengizemin üzerinde bulunan beyaztüyler nedeniyle alaca görünümlüböceklerdir.• En tipik özellikleri, antenlerininuç kısımlarının yelpaze şeklindeolmasıdır.• Larvaları 70–80 mmuzunluğunda, tombul yapılı <strong>ve</strong>sarımsı krem rengindedir.• Vücudu “C” harfi şeklinde kıvrıkolup, üzeri ince, sarı, seyrektüyler <strong>ile</strong> örtülüdür.Zarar Şekli• Bu türün erginleri, bitk<strong>ile</strong>rintoprak üstü kısımlarını yiyerekzararlı olmaktadır.• Ancak esas zararı, fidanların<strong>ve</strong> ağaçların köklerini yemeksuretiyle, larvalar yapar.• Fidanlıklarda bir bitkininkökünde 1 larvanın bulunması önemli zararlara yol açar. Bu nedenlefidanlıklar için çok önemlidir.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Elma, armut, erik, kiraz, ayva, şeftali.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Sulama, gübreleme gibi bakım işlemleri tam olarak yapılarak ağaç <strong>ve</strong>fidanlar sağlıklı tutulmalıdır..• Bu zararlılarla bulaşık fidanlıklarda, kullanılacak çiftlik gübresiilaçlandıktan sonra toprağa karıştırılmalıdır.• Haziran <strong>ve</strong> Temmuz aylarında bahçelerde yabancı ot temizliğine özen
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIgösterilmelidir. Bahçe sonbaharda 20–30 cm derinliğinde sürülereklarvalar, Mayıs ayında 15–20 cm derinliğinde sürülerek pupalar <strong>ve</strong>Temmuz-Ağustos aylarında sürülerek de yumurtalar tahrip edilmelidir.• Gerek fidanlıklar <strong>ve</strong> gerekse mey<strong>ve</strong> bahçelerinde, geceleri erginlertoplanarak öldürülmelidir.Kimyasal Mücadele• Bu zararlıya karşı, sadece larva zararının bulunduğu fidan <strong>ve</strong>ağaçlarda kimyasal mücadele yapılmalıdır. İlkbaharda, 0–20 cmtoprak derinliğindeki toprak sıcaklığı 9–10°C‘ye ulaşıp, larvalarfaaliyete başladığı zaman ikinci <strong>ve</strong> üçüncü dönem larvalara karşı birilaçlama yapılır. Sonbaharda ise, yörelere göre değişmekle birlikte, ilkyağmurlardan sonra, larvalar toprak yüzeyine yakın olduğu zaman birilaçlama yapılabilir. Ancak önemli olan ilkbaharda yapılacak ilaçlamadır.İlkbahar ilaçlaması yapılmayan bahçelerde, zarar yaygın olarakbulunduğu zaman <strong>ve</strong> ergin uçuşlarının fazla olduğu yıllarda, sonbaharilaçlamalarının da yapılması gereklidir.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama <strong>ile</strong>hasatarasındaki süre(gün)Chlorpyrifos-ethyl,%25 WP 15 g/m 2 -37
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIAKDENİZ MEYVE SİNEĞİ(Ceratitis capitata)ErginiAkdeniz mey<strong>ve</strong> sineği larvası38Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Erginleri, genellikle ev sineğinin 2/3 ‘ü büyüklüğündedir. Vücudungenel rengi sarımsı kah<strong>ve</strong>rengidir. Kanatları geniş olup üzerinde siyah<strong>ve</strong> soluk kah<strong>ve</strong>rengimsi şeritler vardır. Larvası beyaz <strong>ve</strong> bacaksızdır.Zararlı kışı toprakta <strong>ve</strong>ya ağaç üzerinde kalan turunç mey<strong>ve</strong>leri içindegeçirir. İklim koşullarına göre ilkbahar sonu, yaz başında çıkan erginlerbeslendikten sonra yumurtalarını olgun mey<strong>ve</strong>lerin kabuğu altınaovipozitörleri (yumurta koyma borusu) <strong>ile</strong> açtıkları deliğe bırakırlar.Açılan yumurtalardan çıkan larvalar mey<strong>ve</strong>nin etli kısmı <strong>ile</strong> beslenerekolgunlaşınca kendisini toprağa atar, toprağın 2-3 cm derinliğinde pupaolurlar. Yumurtlamanın olması için sıcaklığın 16 0 C ‘ nin üzerinde olmasışarttır. Erginin ortalama ömrü doğal koşullarda 30-50 gündür. EgeBölgesinde yılda 4-5, Akdeniz Bölgesinde ise 7-8 döl <strong>ve</strong>rebilir.Zarar Şekli• Akdeniz mey<strong>ve</strong> sineği zararı larvası tarafından yapılır. Mey<strong>ve</strong>nin etlikısmında beslenen larvalar, bu kısmında bir yumuşama <strong>ve</strong> çöküntümeydana getirirler. Zararlı tarafından yumurta bırakılan vuruklu olanmey<strong>ve</strong>ler hasat zamanından önce dökülür. Vuruklu mey<strong>ve</strong>ler genelolarak erken sararırlar.• İhraç ed<strong>ile</strong>n turunçgil çeşitlerindeki zararı ülke ekonomisi yönündençok önemlidir. Bu tür mey<strong>ve</strong>lerin vuruklu <strong>ve</strong> bulaşık olması ihracataengel olmakta <strong>ve</strong> malın yurt dışına çıkarılmasına izin <strong>ve</strong>rilmemektedir.Yıllık zararın Ege Bölgesinde % 5,2-78,9 arasında değişeb<strong>ile</strong>ceğisaptanmıştır. Dünyadaki subtropik <strong>ve</strong> tropik iklime sahip hemen hementüm ülkelere yayılmış bulunan zararlı, Ülkemizde de özellikle Ege <strong>ve</strong>Akdeniz Bölgelerinin sahil şeridi boyunca uzanan kısımlarında devamlıfaaliyet göstermektedir.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIZararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Polifag bir zararlıdır. Ülkemizde tespit ed<strong>ile</strong>n en önemli konukçularıkayısı, ayva, elma, şeftali, incir, trabzon hurması, nar, avokado <strong>ve</strong>limon hariç turunçgillerdir. Limonun (ticari anlamda üretimi yapılanekşi limonlar grubu) kabuklarında bulunan eterik yağlar nedeniyleyumurtaları açılamadığından zarar yapamamaktadır.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Hasattan sonra ağaçlar üzerinde kalan mey<strong>ve</strong>ler, zararlıya konukçulukederler. Hasat sonrası ağaç üzerinde bulunan mey<strong>ve</strong>ler mutlakatoplanmalıdır. Toplanan mey<strong>ve</strong>ler uygun şekilde ortadan kaldırılmalıdır.Ağaçların altına düşen mey<strong>ve</strong>ler de toplanıp yok edilmelidir.Kimyasal Mücadelesi• Mey<strong>ve</strong>lerin olgunlaşmadan önce mutlaka tuzak asılarak Akdenizmey<strong>ve</strong> sineği çıkış kontrolü yapılmalıdır. Sineğin tespitinden sonramey<strong>ve</strong>ler vurma olgunluğuna erişmişse (dipten itibaren sararmabaşlamışsa) <strong>ve</strong> sıcaklıklar 16 0 C’nin üzerindeyse derhal ilaçlamayageçilir. İlaçlamayı takiben tuzaklarda yine sinek görülüyorsa 7-10 günara <strong>ile</strong> hasada 10 gün kalıncaya kadar ilaçlamaya devam edilir. Günlükortalama sıcaklıklar 16 0 C’nin altına düştüğünde ilaçlama gerekmez.• Zehirli Yem Kısmi Dal İlaçlama yöntemi kullanılır; Hazırlanan cezbedici+ insektisit karışımı ağaçların güneydoğusunda büyük bir dala ( 1-1.5m2’lik alan) yapraklar iyice ıslanacak şekilde uygulanır. Zerrecikleryaprakların üzerinde belirgin olarak kalmalıdır. Ağaç başına ortalama130-150 gr ilaçlı karışım uygulanır. Bir sıra ilaçlanır, bir sıra atlanır.İkinci ilaçlamada ise 1. ilaçlamada ilaçlanmayan sıralar ilaçlanır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz10 l suyaSon ilaçlama <strong>ile</strong>hasat arasındakisüre (gün)%25 Teknik malathion +Enzimatik hidrolize protein4 <strong>ve</strong>ya 5 chloro-2methylcyclohexane carboxylate;trimedlure 200 mg/kapsülWP+EMFeromon400 g+ Ziray1000-1250 ml+Nu-lure200 mlBahçeye:2ad.tuz. 80da.büyükise 1ad.tuz./10 da.7-39
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIDOĞU MEYVEGÜVESİ(Cydia molesta)40Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Kelebeğin ön kanatları kah<strong>ve</strong>rengimsi siyah, arka kanat ları gri pullarlakaplıdır. Larvalar pembe <strong>ve</strong>ya açık kırmızı, mey<strong>ve</strong>lerde beslenenlerise kızılımtrak sarıdır. Kışı olgun larva döneminde geçirir. İlkbahardakışlayan döl erginleri çıkmaya başlar <strong>ve</strong> sıcaklığa bağlı olarak temmuzakadar çıkış devam eder. Kelebekler ağaçların tüysüz yeşil kı sımlarına(daha çok yaprakların altına) yumurtalarını ko yarlar. Birinci döl larvalarışeftali ağaçlarının sürgünlerine saldırır. Bir larva 2-5 sürgüne zarar <strong>ve</strong>rir.Zararlının ikinci <strong>ve</strong> üçüncü döl larvaları mey<strong>ve</strong>lerde beslenir. Bu döllergeççi şeftali çeşitlerinin mey<strong>ve</strong>lerine daha çok zarar <strong>ve</strong>rir.Zarar Şekli• Larvalar, sürgün <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong>lere zarar <strong>ve</strong>rir. Konukçularının sürgünlerininuç <strong>ve</strong>ya uca yakın kısmından girerek sürgün boyunca açtığı galer<strong>ile</strong>rdebeslenir. Saldırıya uğrayan sürgün solarak devrilir. Larva sürgünü terkettikten sonra, sürgün ucu 5-7 cm uzunluğunda kurur. Popülasyonunyüksek olduğu bahçelerde bütün sürgünlerin uçlarının kuruduğugörülebilir. Kuruyan sürgünlerden yen<strong>ile</strong>ri çıktığı için fidan <strong>ve</strong> genç şeftaliağaçları çalılaşır. Larvalar mey<strong>ve</strong>lere, sap çukurundan <strong>ve</strong>ya mey<strong>ve</strong>lerinbirbirine temas ettiği yerlerden girer. Mey<strong>ve</strong>ye giren larva doğrudançekirdeğe yönelir. Çekirdek civarındaki mey<strong>ve</strong> etinde beslenerek,gelişmesini tamamladıktan sonra açtığı delikten mey<strong>ve</strong>yi terk eder.Mey<strong>ve</strong>ye giriş <strong>ve</strong> çıkış yerlerinde zamk görülür. Bir mey<strong>ve</strong>de birden çoklarva beslenir. Ayrıca, larvaların mey<strong>ve</strong>lerde açtığı yaralardan funguslargirerek mey<strong>ve</strong>nin çürümesine neden olur.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Şeftali, ayva, muşmula, kayısı, badem, armut <strong>ve</strong> elma ağaçları <strong>ve</strong>kiraz <strong>ve</strong> vişne fidanlarının sürgünlerinde de zararlı olur.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Şeftali bahçelerinde ilk döl zararı sürgünlerde olmaktadır. Zararauğrayan sürgünlerin haftada bir kesilmesi zararlının popülasyonunuönemli ölçüde azaltacaktır. Mey<strong>ve</strong> depoları C. Molesta larvaları için enuygun kışlama yeri olduğundan, depo temizliğine önem <strong>ve</strong>rilmelidir.Kimyasal Mücadele• Sürgünlerde ilk giriş görüldüğünde ilaçlamaya başlanmalıdır. Mey<strong>ve</strong>yeyatmış şeftali ağaçlarında ise sürgün zararı ihmal ed<strong>ile</strong>bilir. Erkencişeftali çeşitlerinde, mey<strong>ve</strong> hasadına kadar, larvalar taze sürgünlerdebeslendiğinden, mey<strong>ve</strong>lerde zarar az görülür <strong>ve</strong> çoğu kez ilaçlamayagerek kalmaz. Diğer şeftali çeşitlerinde eşeysel çekici tuzakta, tuzakbaşına haftada 20 <strong>ve</strong> daha fazla kelebek yakalanması halinde <strong>ve</strong>yabirinci döl sürgün zararı %5’ten fazla olduğunda, mey<strong>ve</strong>deki zararıönlemek için ilaçlama gerekir. Bahçeye mart sonunda eşeysel çekicituzaklar asılır. İlaçlamalara tuzaklarda ilk ergin yakalandıktan sonragelişmesini tamamlayan birinci döl larvaların terk ettiği sürgünlergörüldükten 15 gün sonra başlanmalı <strong>ve</strong> ilacın etki süresi dikkatealınarak orta geççi çeşitlerde 2; geççi çeşitlerde 3 ilaçlama yapılmalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama <strong>ile</strong>hasat arasındakisüre(gün)Omethoate 565 g/l SL 200ml 21Malathion,190 g/l EC 300 ml 7Malathion, 650 g/l EC 100 ml 7Malathion % 25 WP 250 g 7Azadiractin 10 g/l EC 300 ml 3Z-8 Dodecenyl acetate 0,10 mg/kapsül,E-8 Dodecenyl acetate,Z-8 Dodecenol 0,01 mg. kapsülFeromonBahçeye 3ad.Tuz. 120-230 da arası 1ad.tuz./40 da.320 da büyükise 1 ad.tuz./60da-AB’ye ihraç ed<strong>ile</strong>cek ürünlerde kullanılmamalı41
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIDUT KABUKLU BİTİ(Pseudaulacaspis pentagona)42Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Dişi kabuğu 2.0-2.5 mm çapında, dairemsi dış bükey <strong>ve</strong> kirli beyazrenklidir. Birinci <strong>ve</strong> ikinci larva gömlekleri dıştan belirgin olup çoğunluklakabuğun bir kenarında bulunur. Kabuk altında bulunan dişi, armutbiçiminde <strong>ve</strong> turuncu sarı renktedir. Kışı döllenmiş dişi durumundageçirir. Kış sonunda sıcaklığın artışı <strong>ile</strong> birlikte gelişir, ir<strong>ile</strong>şir. İlk larvaçıkışları bölgelere göre değişmekle beraber nisandan hazirana kadargörülür. İkinci döl, sıcak bölgelerde temmuzun ilk haftasında, diğerbölgelerde ise temmuz ortalarına doğru <strong>ve</strong> daha geç görülür.Zarar Şekli• Zararlı, sıvama halde bulunduğu dalların, daha sonra da ağacıntümünün kurumasına yol açar. Şeftali <strong>ve</strong> nektarin ağaçları, Dutkabuklubiti zararına karşı çok duyarlıdır. Larvaları bazen nektarinmey<strong>ve</strong>lerine geçerek kırmızı lekeler oluşturur <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong>nin satışdeğerini düşürür.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Dut, şeftali, nektarin, kayısı, badem, ceviz, kavak, söğüt, gül, elma,erik, kivi, kiraz, şimşir, leylak, sardunya, böğürtlen, ahududu, bektaşiüzümü, top akasya <strong>ve</strong> atkestanesi.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMücadele YöntemleriMekanik Mücadele• Dut kabuklubiti kışın ağaçlar üzerinde kolayca seçilir. Budamasırasında sert fırçalar kullanılarak iyi bir temizleme yapılabilir. Ancakgözlerin zarar görmemesine dikkat etmelidir. Özellikle küçük bahçelerdeöncelikle başvurulacak bir yöntem olmalıdır.Kimyasal Mücadele• Zararlının bulunması mücadele yapılmasını gerektirir. Büyük bahçelerdeyüksek yoğunlukların (sıvama) söz konusu olduğu durumlarda birkış mücadelesine başvurulabilir. Yaz mücadelesi birinci <strong>ve</strong>ya ikincidöllere karşı uygulanır. Ancak ikinci dölde, bazı şeftali çeşitlerinin hasatdönemine gelmiş olması göz önünde bulundurulmalıdır. İlaçlamalarailk larva çıkışında başlanır <strong>ve</strong> ilacın etki süresi dikkate alınarak ikinciilaçlama yapılır.Dutlarda yaz ilaçlaması sadece ikinci döle karşıyapılmalı, birinci döle karşı ilaçlama yapılmamalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıChlorpyrifos Ethyl 480 g/lImidacloprid +Mineral oil 4+704g/lFormülasyonuECDoz100 l suya100 ml (Yazmücadelesi)Son ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(gün)14SC 2.5 lt 90Petrol yağı 650 g/l+DNOC15 g/l Sıvı 5 lt /95 lt suya 21Pyriproxyfen 100 g/l EC 50 ml 14Pyriproxyfen 50 g/l EC 100 ml 14Spirotetramat 100 g/l SC 75 ml 21Yazlık yağ 700 g/l-800 g/l Sıvı 1 lt-3 lt 21AB’ye ihraç ed<strong>ile</strong>cek ürünlerde kullanılmamalı43
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIYAZICI BÖCEKLERMey<strong>ve</strong> yazıcıböceği (S. scolytus)44Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Mey<strong>ve</strong> yazıcıböceği erginleri, koyu esmer <strong>ve</strong>ya siyah renklidir. Zararlı,ağaç kabuklarının altında açmış oldukları galer<strong>ile</strong>rde, çoğunlukla sondönem larva olarak kışı geçirir. Badem yazıcıböceği erginleri koyukırmızımsı kah<strong>ve</strong> renktedir.Zarar Şekli• Ağaçların odun <strong>ve</strong> kabuk kısımlarında türlere özgü galer<strong>ile</strong>r açarlar. İlkgaleriye bırakılan yumurtadan çıkan larvalar, bu ana galeriye dik açıdaikincil galer<strong>ile</strong>ri oluştururlar. Erginler ağaçların göz diplerinden girerekbu gözlerin kurumasına neden olur.• Yazıcıböcek saldırısına uğramış bir dalın kabuğu kaldırıldığında,2-3 cm boyunda kısa bir ana galeri <strong>ve</strong> içi odun tozu <strong>ile</strong> dolu 10-20 cmuzunluğunda birçok galerinin varlığı görülür. Bakımsız <strong>ve</strong> zayıf ağaçlarasaldırdıkları gibi, bunların da yine daima zayıf dallarını tercih ederler.Beslenme düzeni bozulan dalcıklar kurur. Bazı durumlarda sağlıklıağaçlara da saldırırlar. Sonraki yıllarda mey<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimi düşer. Saldırdıklarıağaçları 2-3 yıl içinde kuruturlar.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>rMey<strong>ve</strong> yazıcıböceği ergini <strong>ve</strong> zararı• Zararlı olduğu başlıca konukçuları elma, armut, kiraz, erik, şeftali,kayısı, ayva, fındık <strong>ve</strong> kestanedir.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Bu uygulamalar, en etkili mücadele yöntemidir. Daha çok zayıf ağaçlarıtercih eden bir zararlı olduğundan ağaçların budama, gübreleme,sulama <strong>ve</strong> toprak işlemesi <strong>ile</strong> kuv<strong>ve</strong>tli tutulması gereklidir.Mekanik Mücadele• Budama artıkları bahçeden en az 2 km uzaklaştırılmalıdır. Bu artıklaryakacak olarak kullanılacaksa bir yere yığılmalı, bu yığınlara çoğalmaküzere gelen böceklerin talaş çıkardıkları görüldüğünde dal yığınlarıilaçlanmalıdır.• Nisan, haziran <strong>ve</strong> eylül aylarında olmak üzere yılda üç kez ağaçlarataze <strong>ve</strong>ya solmuş dallar tuzak olarak asılmalı, parazit çıkışı olduktansonra bu tuzak dallarda talaş çıkmaya başlar başlamaz, hepsi toplanıpyakılarak imha edilmelidir. Aynı şekilde, bulaşık dallar bahçedenuzaklaştırılmalı, özellikle fidanlıklarda yerde kuru dal bırakılmamalıdır.Kimyasal Mücadele• İlkbaharda nisan-mayıs aylarında yapılacak gözlemlerle kurumuşdallarda ergin çıkışları görülür görülmez birinci ilaçlama <strong>ve</strong> ilacın etkisüresi dikkate alınarak ikinci ilaçlama yapılır. İkinci döle karşı yine aynışekilde temmuz, ağustos aylarında yapılacak gözlemler sonucu erginçıkışları görülür görülmez birinci <strong>ve</strong> ilacın etki süresi dikkate alınarakikinci ilaçlama yapılır.45
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMEYVE AĞACI DİPKURTLARI(Capnodis spp.)46Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Erginleri siyah <strong>ve</strong>ya bronz renkte, tür özelliklerine göre gri <strong>ve</strong>ya beyaznoktalı zemin üzerinde siyah, çeşitli kabarık desenlidir. Kanatlarınınüzeri çeşitli şekilde beyaz çukurcuklarla desenlidir. Erginlerineçoğunlukla gövde <strong>ve</strong> kök boğazında rastlanır. Yaklaşıldığında ağacın<strong>ve</strong>ya dalın ekseni etrafında dönerek saklanmaya çalışır, yakalanacağıanda bacaklarını vücut altına çekerek kendini toprağa atarak <strong>ve</strong> ölütaklidi yapar, kuru yapraklar <strong>ve</strong> otlar arasında hareketsiz olarak gizlenir.Zarar Şekli• Erginler, konukçusu oldukları bitk<strong>ile</strong>rin yapraklarını çok ender olarak<strong>ve</strong> az miktarda yer, fakat genç sürgünleri, aşı gözlerini, yaprak saplarını(özellikle özsuyu düzeni bozulmuş ağaçlarda) oburca yiyerek tahripeder <strong>ve</strong> büyük zarar <strong>ve</strong>rir. Genç larva daima toprak yüzeyinden aşağıda,kök kabuğunun altında bulunur <strong>ve</strong> kambiyum tabakasını kemirir. Larvakök kabuğu altında galer<strong>ile</strong>r açar, bitkinin beslenmesine engel olur,galer<strong>ile</strong>rin içi pislik <strong>ve</strong> talaş <strong>ile</strong> doludur.Herhangi bir nedenle susuzlukçeken, bakımsız, strese girmiş mey<strong>ve</strong> ağaçlarında <strong>ve</strong> kavaklara büyükölçüde zarar <strong>ve</strong>rir. Ağaçlarda önce büyüme durur, sonra larva sayısınınçoğalması <strong>ile</strong> gittikçe artan bir zayıflık <strong>ve</strong> sonunda ölüm görülür. Fidanlarçok çabuk, diğer ağaçlar ise 2-5 sene içinde kururlar.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Kavak, söğüt, çitlenbik, antepfıstığı, şeftali, nektarin, erik, kayısı, kiraz,vişne, badem, incir, idris <strong>ve</strong> kuzu kulağı
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Ağaç altlarında erginlerin kolayca saklanab<strong>ile</strong>ceği yüksek boyluot, çalı vs. bulundurulmamalıdır. Su <strong>ve</strong> gübrelemeye dikkat ed<strong>ile</strong>rekağaçlar kuv<strong>ve</strong>tli bulundurulmalıdır. Kabuklubit problemi yoksa,ağaçların gövdesine kireç badanası yapmak, yumurta konmasınıgüçleştireceğinden faydalıdır. Kabuklubit problemi varsa kireç badanasıyapılmamalıdır.Mekanik Mücadele• Sabahın erken saatlerinde <strong>ve</strong> akşam üzeri gövde <strong>ve</strong> kökboğazındakolayca toplanab<strong>ile</strong>cek erginler yok edilmelidir. Ergin zararı nedeniyle,ağaç dibine dökülmüş olan sap dibi yenik yaprakların bulunduğufidanlar, hızla sarsılarak yere düşürülen erginler öldürülmelidir.Kimyasal Mücadele• Kimyasal mücadeleye karar <strong>ve</strong>rmek için ağaçta zarar <strong>ve</strong> zararlınıngörülmüş olması gerekir. Bu nedenle; ağaçlarda mayısın ilk haftasındanbaşlayarak ergin çıkışı gözlenmelidir. Ağaç altlarında sap dibindenyenmiş taze yaprakların bulunması, aşı gözlerinin <strong>ve</strong>ya taze sürgünlerinkemirilmiş olması, zararlının varlığını gösterir. Böyle ağaçlarda ergingörüldüğünde <strong>ve</strong>ya bu ağaçların kökboğazları açılarak incelendiğindelarvalara rastlanırsa mücadelesine karar <strong>ve</strong>rilir.Kimyasal mücadelehaziran, temmuz <strong>ve</strong> ağustos aylarında, zararlının yumurtalarınıkök boğazı civarında toprağa koyduğu dönemde, her 15 günde biryapılmalıdırKimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındaki ure(gün)Dimethoate 400 g/l EC 200 ml 747
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞEFTALİ GÜVESİ(Anarsia lineatella)48Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Kelebekleri koyu gri-boz renkli olup,üst kanatlar düzgün olmayan açık <strong>ve</strong>koyu kurşuni çizgi <strong>ve</strong> lekelerle süslüdür.Kışı larva halinde geçirir. Kışlayanlarvalar ilk çıktıklarında çiçek <strong>ve</strong> yapraktomurcuklarıyla beslenirler. Daha sonraerginlerin bıraktıkları yumurtadan çıkan larvalar sürgünlere <strong>ve</strong> gençmey<strong>ve</strong>lere geçerler. Mey<strong>ve</strong>lere sap dibinden, yandan <strong>ve</strong> iki mey<strong>ve</strong>ninbirbirine değdiği yerlerden girerek döküme neden olurlar. Son dölünlarvaları, sap dibinden mey<strong>ve</strong>nin çekirdeğine kadar iner <strong>ve</strong> çekirdekçevresinde zararını yapar. Bir larva genelde bir mey<strong>ve</strong>ye zarar <strong>ve</strong>rir.Zarar Şekli• Kışlayan dölüne ait larvaları ilk önce çiçek <strong>ve</strong>ya yaprak tomurcuklarındazarar yapar. Çiçeklerin çanak yapraklarını kemirerek deler <strong>ve</strong> çiçekyumurtalıklarını yiyerek zararlı olurlar. Genç sürgünlere uç kısmındangirmek suretiyle, tomurcuk <strong>ve</strong> sürgünlerin kurumasına neden olur.Yazın sürgünlerin tazeliği azaldıkça mey<strong>ve</strong>lerdeki zarar artar, mey<strong>ve</strong>yisürgünlere tercih eder. Mey<strong>ve</strong>deki beslenme şekli tipiktir. Genç larvahemen kabuk altını kavisli bir şekilde oymakta <strong>ve</strong>ya bazen de mey<strong>ve</strong>etinde tünel açarak çekirdeğe kadar <strong>ile</strong>rlemektedir.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Şeftali, nektarin, badem, kayısı, erik, kiraz <strong>ve</strong> elma.Mücadele YöntemleriMekanik Mücadele• Bulaşık sürgünler, bölgelere göre değişmekle birlikte, marttan itibareneylül sonuna kadar haftada bir kez olmak üzere 8-10 cm uzunluktakes<strong>ile</strong>rek parazitoit çıkışına imkan sağlamak amacı <strong>ile</strong> kafeslere konulur.• Ayrıca aynı dönemde özellikle şeftali ağaçlarında yeni çıkan yansürgünler de taze olduğundan larvaların zararına uğramakta olup, bunedenle kontrollerde bu sürgünlerinde kesilmesi önerilir.• Yine hasat sonrası <strong>ve</strong>ya kurtlanarak yere dökülen mey<strong>ve</strong>ler toplanarak,bahçeden imha edilmelidir.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Mücadele• Şeftali gü<strong>ve</strong>si’nin mey<strong>ve</strong>deki toleransı %2’dir. Bu eşik, erkenci kayısı<strong>ve</strong> şeftali çeşitlerinde daha da düşüktür. Zararlının mücadelesinde enönemli hususlardan birisi, kayısı alanında mücadeleyi gerektirecekyoğunluğun bulunup bulunmadığını belirlemek <strong>ve</strong> larva mey<strong>ve</strong> etinegirmeden önce ilaçlama zamanını doğru olarak tespit etmektir. Bununiçin eşeysel çekici tuzaklar, etkili sıcaklıklar toplamı, bulaşık sürgün <strong>ve</strong>fenolojik kayıtlardan yararlanılabilir.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre (gün)Spinosad 480 g/l EC 30 ml 14Omethoate 565 g/l SL 200 ml 21Chlorantraniliprole 200g/l SC 20 ml 14Phosmet 50 % WP 150 g 14Malathion, 190 g/l EC 300 ml 7Malathion %25 WP 250 g 7Malathion, 650 g/l EC 150 ml 7E-5 Decenyl acetate 5mg/kapsül – E-5 Decenol 1 mg/kapsülFeromonBahçeye: 2ad.tuz. 40-400da arasında1ad.tuz/40 da.400da. büyük ise 1ad.tuz./80da.-AB’ye ihraç ed<strong>ile</strong>cek ürünlerde kullanılmamalı49
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞEFTALİ VİRGÜL KABUKLU BİTİ(Nilotaspis halli)Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Ergin dişi kabuğu 1.2 mm boyunda, 0.5 mm eninde, beyazımsı<strong>ve</strong>ya açık kah<strong>ve</strong>rengindedir. Kışı dal çatlaklarında, sürgünlerin budakyerlerinde, tomurcuk kapsülleri arasında, boğumlarda ergin haldegeçirir. Kışlayan bireylerden mayısdan itibaren hareketli larva çıkışıbaşlar <strong>ve</strong> çıkış haziranda son bulur. Hareketli larvalar mey<strong>ve</strong>, tomurcuk<strong>ve</strong> dallara yerleşerek beslenir <strong>ve</strong> gelişir.Zarar Şekli• Ağaçların kök hariç dal, sürgün, tomurcuk, yaprak <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong>lerindebulunur. Bitki özsuyunu emmek suretiyle zarar yapar. Tomurcuklarızayıflatır <strong>ve</strong>ya körleştirir. Böylece ağaçlarda çiçek <strong>ve</strong> sürgünlerinazalmasına neden olur. Mey<strong>ve</strong> üzerinde yapmış olduğu nokta şeklindek<strong>ile</strong>keler de çok önemlidir. Bu gibi mey<strong>ve</strong>lerin pazar değeri düşer, çokyoğun bahçelerde ağaçların kurumasına neden olurlar.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Şeftali, erik, kayısı, badem, armut, ayva, ahlat, elma, nar, kiraz <strong>ve</strong>vişne.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Ağaçlar kuv<strong>ve</strong>tli bulundurulmalıdır. Zararlı <strong>ile</strong> yoğun bulaşık olandallar budanmalıdır.• Budama artıkları bahçeden uzak <strong>ve</strong> çıkan larvaların ağaçlaraulaşamayacağı bir yere imha edilmeden bırakılmalıdır. Böylecezararlının içinde <strong>ve</strong>ya kabuğun altında kışı geçiren parazitoitlerkorunmuş olur.Kimyasal Mücadele• Yoğunluğun yüksek olduğu bahçelerde ağaçların uyku döneminde,tomurcuklar patlamadan 20 gün öncesine kadar, kışlık ilaçlardan biri <strong>ile</strong>ilaçlama yapılır. Yazın, nisan sonundan itibaren yapılan kontrollerde ilkhareketli larvalar görüldükten 1-2 hafta sonra birinci <strong>ve</strong> ilacın etki süresidikkate alınarak ikinci ilaçlama yapılır50
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l. suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre (gün)Chlorpyrifos Ethyl 480 g/l EC 150 ml 14Dimethoate 400 g/l EC 150 ml 7Petrol yağı 650 g/l+DNOC15g/lSıvı5 lt /95 lt suya(kış mücadelesi)Yazlık yağ 700 g/l Sıvı 1500 ml 21Yazlık yağlar 850 g/l Sıvı 1200 ml 21Malathion, 190 g/l EC 300 ml 7Malathion %25 WP 250 g 7Malathion, 650 g/l EC 100 ml 721AB’ye ihraç ed<strong>ile</strong>cek ürünlerde kullanılmamalı51
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARITOMURCUKTIRTILLARIYaprak yeşiltırtılı (Hedya nubiferana)Kırmızı tomurcuktırtılı (Spilonota ocellana)Küçük tomurcukgü<strong>ve</strong>si (Recurvaria nanella)52Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Yaprak yeşiltırtılı ön kanatların diptenmavimsi, siyah <strong>ve</strong> gümüşi kah<strong>ve</strong>rengi; uçkısmı ise beyaz renkli olup, kenarlarındaaçık kah<strong>ve</strong>renkli lekeler vardır. Larva Baş,göğüs, anal plakalar <strong>ve</strong> göğüs bacaklarıparlak siyah renklidir. Sırt kısmındaYaprak yeşiltırtılı ergini boyuna uzanan koyu yeşil renkli bir şerit,vücut halkaları üzerinde de siyah renklikabarcıklar vardır. Kırmızı tomurcuktırtılıKanat ucunun iç <strong>ve</strong> dış köşelerine yakınbirer koyu renkli leke vardır. Larvakoyu kah<strong>ve</strong>rengi-kırmızı olup, baş <strong>ve</strong>göğüs plakası parlak siyahtır. Küçüktomurcukgü<strong>ve</strong>si ön kanatlar kirli gri <strong>ve</strong>siyah pullarla örtülüdür. Olgun larvanınYaprak yeşiltırtılı larvasırengi kırmızı-kah<strong>ve</strong>rengidir. Kışı, dallarınçatallanan yerlerindeki kabuk çatlakları <strong>ve</strong> buralarda biriken kuruyapraklar altında, tomurcuk dipleri <strong>ve</strong> pulları arasında, sık dokulu grimsibeyaz kokon içinde, değişik dönemlerde larva halinde geçirirler.Zarar Şekli• Tomurcuk tırtılları üç değişik şekilde zarar yapar. Birincisi <strong>ve</strong> enönemlisi tomurcuk <strong>ve</strong> çiçeklerde yaptıkları zarardır. Bunlar ilkbahardagünlük ortalama sıcaklığın bir kaç gün üst üste 6°C üzerinde seyrettiğigünlerde, kışlaklarını terk ederek kabarmakta olan tomurcukları yandandelerek içine girer <strong>ve</strong> burada beslenirler. Genellikle mey<strong>ve</strong> tomurcuklarınıtercih ederler. Zarar gören tomurcuklar, giriş deliği etrafındaki larvanınpisliklerinden <strong>ve</strong> hafif ağ <strong>ile</strong> örtülü oluşları <strong>ile</strong> kolayca tanınır. Bu zararçiçek dönemi sonuna kadar devam eder. İkinci zararı, birkaç yaprağıağ <strong>ile</strong> tutturarak yapraklar arasında beslenmesi şeklinde olur. Üçüncüzararı ise, yumurtadan yeni çıkan yaz larvaları yapar. Bunlar yaprağınalt epidermisini delerek parankima dokusu <strong>ile</strong> beslenirler.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIZararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Elma ayva, muşmula, erik, kiraz, badem, kiraz, şeftali, kuşburnu,kayısı, armut.Mücadele YöntemleriKimyasal Mücadele• İlaçlama, yumuşak çekirdekli mey<strong>ve</strong> ağaçlarında çiçek tomurcuklarınıngörülmesi döneminde, en geç pembe çiçek tomurcuğu döneminde <strong>ve</strong>sert çekirdekli mey<strong>ve</strong> ağaçlarında tomurcuk patlama döneminde birdefa yapılır. Bu dönemde her 10 dekar için temsili olarak seç<strong>ile</strong>cek 5ağacın değişik yönlerinden 20 (toplam 100) tomurcukta <strong>ve</strong>ya bukettegözlem <strong>ve</strong> sayımlar yapılarak 10-15 larva bulunduğunda mücadeleyekarar <strong>ve</strong>rilirKimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l. suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre (gün)Deltamethrin 25 g/l EC 30 ml 3Malathion, 190 g/l EC 400 ml 7Malathion, 650 g/l EC 125 ml 753
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIYÜZÜK KELEBEĞİ(Malacosoma neustria)Ergini Yumurtası Larvası54Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Ergin diş<strong>ile</strong>rin üst kanatları üçgen şeklinde <strong>ve</strong> sütlü kah<strong>ve</strong>rengindedir.Erkek kelebekler de<strong>ve</strong> tüyü renginde olup, ön kanatlarında enine iki adetkızıl kah<strong>ve</strong>rengi çizgi bulunur. Yumurtalar kirli beyaz renkli olup, incedallara birbirine siyah renkli bir madde <strong>ile</strong> yüzük biçiminde yapıştırılır.Olgun larvalar seyrek kıllı <strong>ve</strong> baş mavidir.• Kışı yumurta halinde geçirir. Nisan ortalarına doğru larva çıkışlarıbaşlar. Larvalar çıkışlarından itibaren ağ örerler. İlk dönemlerindetopluca bulunan larvalar, üçüncü dönemlerinden itibaren dağılırlar <strong>ve</strong>bundan sonraki dönemlerinde yaprakları oburca yiyerek beslenirler.Zarar Şekli• Yüzükkelebeği larvaları ağaçların önce tomurcuklarını, daha sonrada yapraklarını yiyerek zararlı olurlar. Salgın yıllarında ağacı tamamenyapraksız bırakırlar.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Elma, armut, şeftali, kayısı, iğde, ceviz, fındık, karaağaç, söğüt, asma<strong>ve</strong> kavak.Mücadele YöntemleriMekanik Mücadele• Kışın ince dalcıklar üzerinde bulunan yumurta kümelerinin, ilkbahardaise ilk dönemlerindeki larva kümelerinin bulunduğu dalcıklarla birliktekes<strong>ile</strong>rek bahçeden uzaklaştırılması biçiminde uygulanır. Bu yöntemesalgın yıllar dışında öncelikle başvurulmalıdır.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIBiyolojik Mücadele• Yüzükkelebeği, çok sayıda bulunan yararlı türleri tarafından genelliklebaskı altına alınabilmektedir. Bu türler doğada korunarak, etkinlikleriarttırılarak <strong>ve</strong> bulunmayan yerlere bulaştırılarak biyolojik mücadeledekullanılabilir. Bu nedenle kimyasal mücadeleden olabildiğincekaçınılmalıdır. Mutlaka ilaçlama yapmak gerekirse biyopreparatlarınkullanılmasına öncelik <strong>ve</strong>rilmelidir.Kimyasal Mücadele• Kış aylarında kontrol ed<strong>ile</strong>n bahçelerde ağaçların %30’dan fazlasıbulaşık <strong>ve</strong> bulaşık ağaçların da %10’unda ağaç başına ortalama 15-20 <strong>ve</strong>ya daha fazla yumurta kümesi varsa, ilkbaharda ilaçlı mücadelegereklidir. Daha düşük popülasyonlarda ise mekanik mücadeleuygulanmalıdır.• İlkbaharda kimyasal mücadele, larvalar yumurta kümelerini tamamenterk ettikleri zaman yapılmalıdır. Tek ilaçlama yeterlidir.Kimyasal mücadelede kullanılacak ilaçlar <strong>ve</strong> dozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre (gün)Malathion,190 g/l EC 400 ml 7Malathion, 650 g/l EC 125 ml 755
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIBAKLA ZINNI(Epicometis (=Tropinota) hirta)56Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Baklazınnı erginleri, yaklaşık 10mmboyda <strong>ve</strong> siyah mat renklidir. Vücudununüzeri sık <strong>ve</strong> oldukça uzun sarı tüylerlekaplıdır. Kın kanatların üzerinde beyazlekeler bulunur.• Kışı larva <strong>ve</strong> ergin döneminde topraktageçirir. İlkbaharda, mey<strong>ve</strong> ağaçlarının <strong>ve</strong>diğer bitk<strong>ile</strong>rin çiçek açtıkları zaman çıkanerginler, daha çok çiçeklerle beslenirler.Zarar Şekli• Erginler, mey<strong>ve</strong> ağaçları <strong>ve</strong> diğer bitk<strong>ile</strong>rinçiçeklerinin dişi <strong>ve</strong> erkek organlarını, gençyaprakları, tomurcuk <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong>leri yiyerekzarar <strong>ve</strong>rirler. Bu yüzden ağaçlarda mey<strong>ve</strong>tutumu olmaz.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Baklazınnı polifag bir zararlıdır.Turunçgiller dahil bütün mey<strong>ve</strong> ağaçları, bağ, hububat, süs bitk<strong>ile</strong>ri,bazı sebze <strong>ve</strong> yabancı otlarda beslenerek zarar yapar.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Ağaçların çiçekli olduğu dönemde yapılacak kimyasal mücadele,döllenmeyi sağlayan balarısı <strong>ve</strong> diğer böceklere zararlı olduğu için,Baklazınnı mücadelesinde kültürel önlemler çok önemlidir. Toprakişlemesi <strong>ile</strong> toprakta bulunan yumurta, larva <strong>ve</strong> erginlerin zarar görmesi<strong>ve</strong> böylece zararlı popülasyonunun düşmesi sağlanmalıdır.Mekanik Mücadele• Baklazınnı erginleri, günün güneşli saatlerinde çok hareketlidir. Bunedenle, erginlerin az hareketli oldukları sabahın erken saatlerinde,
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIağaçların altına çarşaflar serilmeli <strong>ve</strong> ağaçlar kuv<strong>ve</strong>tlice silkelenerek,ergin böceklerin çarşafın üzerine düşmesi sağlanmalı <strong>ve</strong> düşenböcekler toplanarak öldürülmelidir.Biyoteknik Mücadele• Ağaçların altına mavi renkli leğenler yerleştirilir <strong>ve</strong> bu kaplar yarıyakadar su <strong>ile</strong> doldurulur. Ergin böcekler, mavi renge yönelerek, kaplarıniçindeki suya düşer. Düşen böcekler, toplanarak imha edilir.Kimyasal Mücadele• Bu zararlı <strong>ile</strong> mücadelede, çok zorunlu olmadıkça kimyasal mücadeletavsiye edilmemektedir. Popülasyonun çok yüksek olduğu bahçelerde,bir miktar arı kaybı da göze alınarak, uygun bir ilaç kullanılarak kimyasalmücadele yapılabilir. Mücadeleye karar <strong>ve</strong>rebilmek için, Baklazınnıerginlerinin <strong>ve</strong> zararının görülmesi gerekir. Bu nedenle, ağaçlarınpembe tomurcuklarının görüldüğü zamandan itibaren, erginlerin çıkışıgözlenmelidir. Ergin böcekler topraktan çıkıp, çiçeklerle beslenmeyebaşladığı zaman bir ilaçlama yapılmalıdır.57
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARISAN JOSE KABUKLUBİTİ(Quadraspidiotus perniciosus)San jose kabuklubiti erginiSan Jose kabuklubiti zararı58Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• San Jose kabuklu bitinin diş<strong>ile</strong>ri, kanatsız olup, oval yapılı <strong>ve</strong> limonsarısı renktedir. Üzeri esmer bir kabukla örtülüdür. Ergin erkek isekanatlıdır. Diş<strong>ile</strong>rin kabuğu yuvarlak, ergin öncesi dönemdeki erkeklerinkabukları ise uzunca oval <strong>ve</strong> siyah gri renktedir.Zarar Şekli• San Jose kabuklu biti, ağaçların gövde,dal, dalcık, sürgün, mey<strong>ve</strong>, yaprak <strong>ve</strong>tomurcuklarında özsuyu emmek suretiylezarar yapar.• Emgi sırasında bitkiye toksik maddelersalgılar. Yaşlı ağaçlarda önce yapraklarındökülmesine neden olur. Daha sonradalcık <strong>ve</strong> dallar kurumaya başlar.• Zararlının bulunduğu dalın kabuğundan,boylamasına bir kesit alındığında kankırmızısı renginde emgi lekeleri görülür. Bu zarar şekli, San Josekabuklu bitinin tanınması için önemli bir özelliktir.• Mey<strong>ve</strong>lerde, zararlının beslendiği yerlerde, kırmızı lekeler oluşur. Bulekeler, mey<strong>ve</strong>lerin pazar değerini düşürür.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIZararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Elma, armut, şeftali, erik, kiraz, muşmula gibi mey<strong>ve</strong> ağaçlarındazarar yapar.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• San Jose kabuklu biti <strong>ile</strong> bulaşık olan bahçelerde toprak işlemesi,sulama, gübreleme, budama <strong>ve</strong> diğer kültürel tedbirler zamanında <strong>ve</strong>uygun olarak yapılmalıdır.• Kış ilaçlamasından önce budama yapılmalı, budama artıklarıbahçeden uzak <strong>ve</strong> çıkan larvaların ağaçlara ulaşamayacağı bir yereimha edilmeden bırakılmalıdır. Böylece zararlının içinde <strong>ve</strong>ya kabuğualtında kışı geçiren parazitoitler korunmuş olur.• Bahçe tesis edilirken, sertifikalı <strong>ve</strong> temiz fidan kullanılmalıdır.• Bulaşık ağaçlardan alınan destek sırıkları, temiz ağaçlarakullanılmamalıdır.• Bahçe kenarında, zararlının konukçusu olan bitk<strong>ile</strong>r varsa, onlar dailaçlanmalıdır.Kimyasal MücadeleKış MücadelesiSan Jose kabuklu bitinin çok yoğun(sıvama) olduğu bahçelerde, kışlıkyağlar kullanılarak yapılmalıdır. İlaçlama, ağaçların kış uykusundaolduğu dönemde <strong>ve</strong> en geç gözler uyanmadan iki hafta öncesine kadaryapılmalıdır. İlaçlama sırasında, hava sıcaklığı 5ºC’in üzerinde olmalı<strong>ve</strong> yağış olmamalıdır.Yaz MücadelesiAğaçların çiçeklenme döneminden sonra kontroller yapılarak, SanJose kabuklu bitinin hareketli larvalarının çıkışı izlenir. Hareketli larvalarçıkmaya başladığında birinci, bundan 20 gün sonrada da ikinci ilaçlamayapılmalıdır. Yoğunluğun bulunduğu bahçelerde gerekiyorsa üçüncü59
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIdöllere karşı da ilaçlama yapılmalıdır. Bu zararlıya karşı, ağustosayından itibaren ilaçlama yapılmamalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suya /preparatSon ilaçlama<strong>ile</strong> hasatarasındakisüre(gün)Chlorpyrifos Ethyl 480 g/lOmethoate 565 g/lPetrol yağı 650 g/l+DNOC15 g/lPhosmet 50 %ECECSıvıWP150 ml (yazmücadelesi)150 ml (yazmücadelesi)5 lt (95 lt suya) (kışmücadelesi)200 g (yazmücadelesi)14212114AB’ye ihraç ed<strong>ile</strong>cek ürünlerde kullanılmamalı60
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIERİK KOŞNİLİ(Sphaerolecanium prunastri)Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Ergin dişi yarım küre şeklinde,bombelidir. • Renk koyu kah<strong>ve</strong>rengi<strong>ve</strong>ya parlak koyu esmerdir.• Kışı ikinci dönem nimf halindegeçirir.• Ege Bölgesinde, mart sonundahavaların ısınmasıyla birlikte gelişmeye başlayan nimfler, nisan sonundaergin olur.Mayıs başından itibaren yumurtalar görülmeye başlar.•Bir dişi kabuğunun altında 2000-3000 yumurta bulunabilir.• Mayıs ortasında ilk hareketli nimf görülür. Karadeniz Bölgesinde ilkhareketli nimfler haziran başında görülür.Zarar Şekli• Zararlı, gövde <strong>ve</strong> kalın dallarda kolon<strong>ile</strong>r oluşturur.• Ergin <strong>ve</strong> nimflerin beslenmesi sonucu ağaçları zayıflatarak doğrudan<strong>ve</strong> yoğun tatlımsı madde salgılamak suretiyle iki şekilde zarar yapar.• Salgıladığı tatlımsı madde sürgün, yaprak <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong>lere bulaştığındaözellikle yeşil olarak tüket<strong>ile</strong>n erkenci erik çeşitlerinde (Can eriği,Havran eriği gibi) hasadı güçleştirmektedir.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Esas olarak sert çekirdekli mey<strong>ve</strong> ağaçlarında bulunur. Bunlar içindeen çok eriklerde görülür.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Popülasyonun çok yüksek olduğu yerlerde kış sonu <strong>ve</strong>yailkbahar başında yoğun bulaşık dallar kesilip budanarak bahçedenuzaklaştırılmalıdır. Ayrıca ağaçların kuv<strong>ve</strong>tli bulundurulması, bakımişlemlerinin uygun olarak yapılması <strong>ve</strong> sık dikimden kaçınılması dagenel kültürel önlemler arasında sayılabilir.61
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Mücadele• Zararlının çok yoğun olduğu bahçelerde kışın ağaçlar uykudöneminde iken kışlık yağlardan biri <strong>ile</strong> mücadele yapılabilir. Ancakzorunlu olmadıkça <strong>ve</strong>ya üst üste kış mücadelesi yapılmamalıdır. Kışmücadelesi yapılmadığı <strong>ve</strong>ya yeterli olmadığı takdirde, kışlık nimflerergin döneme geçmeden önce (mart sonu-nisan başı) yazlık ilaçlar <strong>ile</strong>ilaçlama yapılmalıdır. Bu dönemde de ilaçlama yapılmamış ise ilk nimfçıkışları takip ed<strong>ile</strong>rek, ilk çıkışlardan 15-20 gün sonra <strong>ve</strong>ya hareketlinimflerin çıkış oranı %60’a ulaştığında ilaçlama yapılmalıdır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama <strong>ile</strong>hasat arasındakisüre (gün)Malathion,190 g/l EC 300 ml 7Malathion, % 25 WP 300 g 7Petrol yağı 650 g/l+DNOC15 g/lSıvı4.5 lt /95.5lt suya (kışmücadelesi)21Yazlık yağ 700 g/l Sıvı 1.5 lt 21Yazlık yağ 850 g/l Sıvı 1.2 lt 21AB’ye ihraç ed<strong>ile</strong>cek ürünlerde kullanılmamalı62
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIŞEFTALİDE ÇİÇEK TRİPSİ(Frankliniella occidentalis)Tanımı <strong>ve</strong> Yaşayışı• Erginler 0,9-1,4 mm boyunda, inceuzun <strong>ve</strong> yassı yapılıdır. Vücut rengimevsime göre açık sarıdan kah<strong>ve</strong>rengikadar değişir üzerinde küçük kah<strong>ve</strong>rengibenekler bulunur.• Uzun <strong>ve</strong> dar kanatların kenarlarınınkenarları kirpik gibi saçaklı tüylere sahiptir.Kanatlar dinlenme halindeyken vücudunThrips Ergini üzerinde paralel <strong>ve</strong> kapalı halde durur.• Yumurtalar 0,2 mm uzunluğunda <strong>ve</strong>böbrek şeklindedir.• Larva dönemi boyunca vücut sarımsı <strong>ve</strong>gözleri kırmızımsıdır.• Yumurtalarını tek tek bitki dokusuna,çiçek döneminde ise çiçek organlarınınThrips Ergini içine bırakır.• Birinci <strong>ve</strong> ikinci dönem larvalar bitkidebeslenir.• İkinci dönem larvalar çok aktiftir <strong>ve</strong>beslenmek için korunaklı yer arar. İkincidönemin sonunda larvalar toprağageçerler.• Pupa dönemini toprakta geçirirler.Thrips Larvası • Kışı ergin halde toprakta <strong>ve</strong> çeşitli bitk<strong>ile</strong>rüzerinde geçirirler.• Thripsler, en fazla uçuş faaliyetini günün serin saatlerinde yaparlar.• Yılda 5–7 döl <strong>ve</strong>rirler.Zarar Şekli <strong>ve</strong> Ekonomik Önemi• Zararlının ergin <strong>ve</strong> larvaları törpüleyici-emici ağız yapısıyla emerekzararlı olurlar. Beslendiği bitk<strong>ile</strong>rin dokularında küçük benek <strong>ve</strong>gümüşi lekeler oluşturur. Çiçeklerin taç yapraklarında beslendiğiyerlerde renk açılması yaparlar. Şeftalide çiçeklenme süresince <strong>ve</strong>mey<strong>ve</strong>lerin olgunlaşmaya başladığı dönemde yaptığı zarar önemlidir.Beslenmeleri sırasında oluşturdukları zarardan çok, salgıladıkları toksikmaddeler önemlidir. Bu salgılar bitkide reaksiyona sebep olur. Larvaları63
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI<strong>ve</strong> erginlerinin beslenmeleri sonucumey<strong>ve</strong>lerde gümüşi renkli yumuşaklekeler meydana gelir. Olgunlaşmadöneminde mey<strong>ve</strong>lerin yüzeyinde önceyaralar oluşur. Bu yaralar büyür <strong>ve</strong>genişler, mey<strong>ve</strong>lerin pazar değerinindüşmesine neden olur.• Thripsler, beslendikleri bitk<strong>ile</strong>re bakterifungus <strong>ve</strong> virüs hastalıklarını bulaştırarakdolaylı yoldan da zararlı olmaktadır.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Bu zararlı polifag olup, mey<strong>ve</strong>ağaçlarından şeftali, nektarin, kayısı, erik<strong>ve</strong> elma <strong>ile</strong> asma önemli konukçularıdır.Mücadele YöntemleriKültürel Önlemler• Şeftali bahçeleri <strong>ve</strong> etrafındaki yonca <strong>ile</strong>diğer yabancı otların kontrolü yapılmalıdır.• Bahçe içindeki ya da yakınındakiyabancı otlar, kültür bitkisinin çiçeklenmedöneminde <strong>ve</strong> hasattan 2-3 haftaöncesinde sürülmelidir.• Hasada yakın yabancı ot mücadelesi yapılmamalıdır.• Bahçe içinde <strong>ve</strong> etrafında zararlının diğer konukçularınınbulundurulmamasına özen gösterilmelidir.• Topraktaki pupa <strong>ve</strong> erginlere karşı sonbahar <strong>ve</strong> kış aylarında toprakişleme yapılmalıdır.• Aşırı azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır.• Bahçeler düzenli sulanmalıdır.• Budama yapılarak ağaç içi havalandırma sağlanmalıdır.Biyolojik Mücadele• Doğal düşmanların korunması <strong>ve</strong> etkinliklerinin artırılması için diğerzararlılarla mücadelede kimyasal mücadeleye alternatif metotlaruygulanmalı, gerektiğinde doğal düşmanlara yan etkisi az olan ilaçlarkullanılmalıdır.Kimyasal Mücadele• Ülkemizde şeftali <strong>ve</strong> nektarinde bu zararlıya karşı ruhsatlı ilaçbulunmamaktadır.64
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIMEYVE GÖZKURTLARIElma gözkurdu (Anthonomus pomorum L.)Badem gözkurdu (A. amygdali Hust.)Tanımı <strong>ve</strong> YaşayışıElma gözkurdu ergini <strong>ve</strong> larvasıElma gözkurdu (Anthonomus pomorum)• Elma gözkurdu erginleri, 3.5-6.0 mm boy, 1.5-2.0 mm eninde olupvücutları ince, sık <strong>ve</strong> sarımsı gri renkte tüylerle örtülüdür. Üst kanatlarınrengi siyahımsı kah<strong>ve</strong>renginden açık kah<strong>ve</strong>rengiye kadar değişir. Üstkanatlarda iki kah<strong>ve</strong>rengi bant <strong>ile</strong> çevrilmiş “V” harfi şeklinde bir lekevardır. Antenleri hortumun ortasından çıkmıştır. *Yumurtaları beyazrenkte, oval şekilli 0.7x0.5 mm ebadındadır. *Larvaları bacaksız,olgunlaştığında kıvrık vücutlu, 0.8 mm kadar boyunda <strong>ve</strong> beyaz renkliolup, baş kapsülleri kah<strong>ve</strong>renklidir .• Üç larva dönemi geçirdikten sonra oluşan pupaları serbest pupatipinde <strong>ve</strong> 4.5 mm boyundadır.• Erginler kışı ağaç kabukları, taş, yaprak döküntüleri altında <strong>ve</strong>yatoprağın yarık <strong>ve</strong> çatlaklarında geçirir. Günlük ortalama sıcaklık 7-8°C,maksimum sıcaklık 10-11°C’yi bulduğunda erginler kışlakları terketmeye başlar.• Şubat ortasından mart sonuna kadar olan bu zamanda beslenme <strong>ve</strong>uçuş bakımından büyük aktivite göstererek ağaçların açmakta olantomurcuk, filiz <strong>ve</strong> sürgünleri <strong>ile</strong> beslenirler. Çiftleşerek yumurtalarınıhenüz tozlaşmakta olan çiçek tomurcukları içine bırakırlar. Bir dişi ömrü65
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARI66boyunca ortalama 25 yumurta bırakır. Larvalar 2-4 haftada gelişerekaynı çiçek evinde pupa olur. Genellikle mayıs içinde pupa dönemisona erer <strong>ve</strong> çıkan erginler taze yaprak <strong>ve</strong> sürgünlerle kısa bir sürebeslenerek, yaz ortasına doğru kışlık yerlerine çekilirler. Yılda 1 döl<strong>ve</strong>rir.Badem gözkurdu (A. amygdali)• Badem gözkurdu erginleri 3.0-4.2 mmuzunluğunda, kah<strong>ve</strong> renklidir. Üst kanatlar,erkek bireylerde gri, diş<strong>ile</strong>rde sarı renkli üççizgi <strong>ile</strong> desenlenmiştir.• Yumurtaları oval, süt beyaz renkte,0.8x0.5 mm ebadındadır.• Olgun larvalar az çok silindirik şekilli,4.8-5.5 mm boyunda <strong>ve</strong> beyaz renkli olup baş kapsülleri kırmızımsıparlak kah<strong>ve</strong> renklidir.• Badem gözkurtlarının diş<strong>ile</strong>ri sonbaharda barınaklarından çıkarak2 hafta kadar odun <strong>ve</strong> çiçek gözlerinde beslenir <strong>ve</strong> yumurtalarınıilkbaharda açacak olan odun <strong>ve</strong> çiçek gözlerine bırakırlar. Çıkan larvalarbütün kış süresince tomurcukları yiyerek beslenir. Bahar aylarında daönce pupa, sonra ergin hale gelirler.• Yılda 1döl <strong>ve</strong>rir.Zarar Şekli• Mey<strong>ve</strong> gözkurtlarının larvaları çiçek tomurcukları içinde beslendikleriiçin, zarar gören çiçekler açılamaz <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> bağlamazlar. Bu tipçiçekler kah<strong>ve</strong>reng<strong>ile</strong>şir kuruyarak ağaç üzerinde kalırlar .• Erginler çiçekler dışında taze yaprak, filiz <strong>ve</strong> sürgünlerle de beslenirler.Zararlı Olduğu Bitk<strong>ile</strong>r• Elma, armut, ahlat, badem, kestane, ayva, ceviz, çitlenbik, gül, erik,şeftali, kiraz, ceviz, elma, ayva, ateş dikeni, vişne, mahlep,Mücadele YöntemleriMekanik Mücadele• Gözlerin patlamasından itibaren çiçek tomurcukları görününceye dekağaçların altına çarşaf serip dalları sallayarak düşen erginler <strong>ve</strong> erginçıkışından önce zarar görmüş çiçekler toplanıp imha edilmelidir.• Kışın <strong>ve</strong>ya budama sırasında yapılacak dal kontrollerinde zarargörmüş gözlerin bulunduğu dallar kes<strong>ile</strong>rek ayıklanmalıdır.
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIKimyasal Mücadele• Zararlı <strong>ile</strong> bulaşık olduğu bilinen bahçelerde marttan itibaren 7-10 günaralar <strong>ile</strong> yapılan sür<strong>ve</strong>ylerde, bir ağaçta ortalama 10 zarar görmüş çiçektomurcuğu varsa <strong>ve</strong>ya 100 darbede 30 ergin bulunmuşsa, bu zararlı<strong>ile</strong> ilaçlı mücadele yapılmalıdır. Erginler faaliyete başlar başlamaz <strong>ve</strong>yukarıdaki eşiğe ulaşılınca ilaçlama yapılır. En uygun zaman fenolojikolarak farekulağı dönemidir. Çiçek tomurcukları görülmeye başlayıncailaçlama bitirilmiş olmalıdır. Herhangi bir neden <strong>ile</strong> bu zamanda ilaçlamayapılamazsa, mayısın ilk haftasında çiçek taç yaprakları tamamendöküldükten sonra, ergin çıkış başlangıcı saptandıktan 1 hafta sonrageç ilkbahar ilaçlaması yapılır.Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar <strong>ve</strong> DozlarıEtkili madde adı <strong>ve</strong> oranıFormülasyonuDoz100 l suyaSon ilaçlama <strong>ile</strong>hasat arasındakisüre (gün)Malathion, 190 g/l EC 300 ml 7Malathion %25 WP 250 g 7Malathion, 650 g/l EC 100 ml 767
ŞEFTALİ - NEKTARİN HASTALIK <strong>ve</strong> ZARARLILARIÜlkemizde zirai mücadelede kullanılan <strong>ve</strong> aşağıda isimleri yazılıolan Bitki Koruma Ürünü aktif maddelerinin imalatı <strong>ve</strong> fiili ithalatı30 Haziran 2011 tarihi itibariyle yasaklanmıştır.NOAKTİF MADDELER1 Benfuracarb2 Bitertanol3 Brodifacoum4 Carbofuran5 Cycloate6 Ethalfluralin7 Fluazifop-P Butyl8 Flufenoxuron9 Fluquinconazole10 Metam potassium11 Omethoate12 Propanil13 Terbuthylazine14 Thiobencarb15 Tolylfluanid68Yukarıda isimleri yazılı aktif maddeleri içeren <strong>ve</strong> piyasada bulunanBitki Koruma Ürünlerinin kullanımına, 31 Ağustos 2012 tarihine kadar14 ay süreyle müsaade ed<strong>ile</strong>cektir.
Change language