imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

Kendisiyle tevessül edilen şahıslar, esasgaye ve maksat yerine geçirilmemeli veonların sadece bir vesile ve vasıta olmaktanöte hiçbir yetkilerinin bulunmadığıunutulmamalıdır. Bütün bunlarda İlâhîiradenin esas olduğu da gözden kaçırılmamalıdır.defnedildiği toprakla sımsıkı bir alâkası olur. Hayattaolan kişi o toprağı ziyaret ettiğinde iki ruh arasında birmülâkat ve karşılıklı bir feyiz alışverişi olur.” 21 Sözüntam burasında Allâme Kevserî der ki: “Büyük imamınbu meselede vardığı sonuç böyledir. Acaba bu imamda tevhid ile şirki ayırt edemeyen kimselerden midir?Tuh böyle tahayyül edenlerin yüzüne!” 22Konuyu tevessüle dair bazı ölçü ve prensiplerlebağlamak ve sonuçlandırmak istiyoruz:a. Allah her şeyin yaratıcısıdır. Her şey O’nun kudretelindedir. Hakiki anlamda bütün işleri evirip çevirenO’dur. O’ndan başka Hâlık, Mûcid ve Müdebbiryoktur. Nebiler ve veliler ise kendilerinden yardım istenilenve O’nun inayetine davetiye anlamında birervesile-sebeptirler.b. Bizim Allah’a ve Peygamber Efendimiz’e yöneliksevgimiz ve muhabbetimiz, O’nun dışındaki herşeyden bize daha sevimli olmalıdır. Allah’tan ötürüEfendimiz’i, velileri, şehitleri, sıddîkleri vs. severiz.c. Hakiki anlamda Allah’ın dışında medet ve yardımedecek hiç kimse yoktur. Her ne kadar o yardımlarınıyaratıklarının eliyle veya vasıtasıyla bize ulaştırıyorsada bütün yardım ve medetler O’ndandır.d. Bizler, dua ederken, “Nebinin hakkı için, onunyüzü suyu hürmetine veya filan veli kulunun hürmetine”dediğimizde, bu ifadelerle Allah’a daha yakınlaşmayıve o zatların Allah katındaki mevkilerinin hürmetinedualarımızı kabul etmesini istiyoruz.e. Tevessülün cevazı konusunda yaşayan biriyle vefateden biri arasında ayrım yapmak, yani yaşayan biriyletevessülü kabul edip de bekâ yurduna intikal edenlerletevessülü reddetmek temelsiz bir iddiadır. Kaldı ki peygamberlerve şehitler bu dünyadan irtihal etmiş olsalarda, belirli bir hayat mertebesinde yaşamakta ve dünyaile alâkaları devam etmektedir. Dünya ile irtibatlı olanpeygamber ve şehitleri vesile kılmakla bedeni ile hayattaolanı vesile kılmanın ne farkı olabilir ki?f. Hakikatte tevessül, Allah’ın belirlediği ve takdirettiği neticeler için yerine getirilmesi gereken sebeplerdensadece biridir. Hakiki tesir Allah’tan olmaklabirlikte, Allah, varlık âleminde sebeplerle sonuçlararasında bir mukarenet (birliktelik, yakın sebeplilik)kılmıştır. Buna göre tevessülün hükmü diğer sebeplerdenfarklı değildir. Zîrâ Allah’ın bir hastalığın iyileşmesinive şifa bulmasını yahut herhangi bir ihtiyacıngiderilmesini veya rızık genişliğine kavuşmayı salihkullarından birinin duasına bağlamış olabilir. 23Sonuç olarak, kendisiyle tevessül edilen şahıslar,esas gaye ve maksat yerine geçirilmemeli ve onlarınsadece bir vesile ve vasıta olmaktan öte hiçbir yetkilerininbulunmadığı unutulmamalıdır. Bütün bunlardaİlâhî iradenin esas olduğu da gözden kaçırılmamalıdır.Bu kıstaslara uyularak yapılacak bir tevessülün, şirkleilgisi yoktur. Ancak her masum düşüncenin kötüyekullanımı mümkün olduğu gibi, bunu da suiistimaleden bir kısım cahiller bulunabilir. Bu, meselenin özünezarar vermez.* Dicle Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesimerdal@yeniumit.com.trDipnotlar1. Ğazzî, İtkânu mâ Yahsünü mine’l- Ahbâri’d- Dâirati ale’l- Elsün, Kahire, 1415,I, 348; Suyûti, ed-Dürrü’l- Mensûr, Dâru’l- fikr, Beyrut, 1993, III, 71, DivanüAntere ibn Şeddad, www.adab.com; Ez-Zebidi, Tacü’l- Arûs, I, 64672. Şihâbuddîn Ahmed ibn Muhammed, et-Tibyân fî Tefsîri Ğarîbi’l- Kur’ân,Tah: Fethi Enver, Dâru’s- sahâbe, Kahire, 1992, I, 182.3. İbn Manzûr, XI, 724.4. İbn Manzûr, XI, 725. Ayrıca bkz. er-Râzî, Ebû Bekr, Muhtâru’s- Sıhâh,s. 300; el- Münâvî, Muhammed Abdurraûf, et-Tevkîf alâ Mühimmeti’t-Teârîf, I, 726.5. Râğıb el-Isfahani, el-Müfredat fi ğaribi’l-Kur’an, Kahraman yay., İstanbul,1986, وسل mad.6. Abdullah el-Hümeyri, et-Teemmül fi hakikati’s- tevessül, Dâru Kurtuba,Beyrut, 1422, s.11.7. Beydâvî, Envâru’t- Tenzîl ve Esrâru’t- Te’vîl, I, 321.8. Taberî, VI, 227.9. İbn Kesîr, II, 53.10. Abdurrahmân es-Seâlibî, el-Cevâhiru’l- Hisân fî Tefsîri’l- Kur’ân, I, 460.11. Zemahşeri, el-Keşşaf an hakaiki ğavamidi’t-tenzil, Beyrut, 1995, I, 615.12. Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, İstanbul,1979, III, 1670.13. İsmail Hakkı Bursevî, Rûhu’l- Beyân, II, 388.14. Tirmizi, Sünen, Daru ihyai’t-türasi’l-arabi, Beyrut, Tarihsiz, V, 539, Hadisno: 3524.15. Ahmed b. Hanbel, Müsned, I-VI, Müessesetü Kurtuba, Mısır, Tarihsiz, I,452; Taberani, el-Mu’cemü’l-Kebir, I-XX, Mektebetü’l-ulum ve’l-hikem,Musul, 1983, X, 169.16. Müslim, Zikir, 27, Hadis no: 2743.17. Müslim, Fedâilü’s- sahâbe, 55, Hadis no: 2542.18. Ebu Zekeriyya en-Nevevi, Şerhu Sahihi Müslim, I-XVIII, Dâru ihyâi’ttürâsi’l-arabî,Beyrut, 1392, XVI, 95.19. Tirmizi, Sünen, V/ 569; Nesâî, Sünen, VI/169.20. Kevseri, Makâlât, s.383-384.21. Et-Teftazânî, Şerhu’l- mekâsıd fî ilmi’l- kelâm, Pakistan, 1981, II/ 43.22. Makâlât, s.385.23. Abdullah el-Humeyri, et-Teemmül fi hakikati’t-tevessül, Dâru Kurtuba,Beyrut, 1422, s.50 vd.57