imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

ve XVI. Yüzyılın ortalarında, başka tarîkatlerin bünyesindeeriyip kaybolmuştur.EserleriHâfî, tasavvufî fikirlerini ve tarîkatını, sadece yetiştirdiğimürîdleriyle değil, ilmî açıdan oldukça değerliolan eserleriyle de yaymaya çalışmıştır. Onun bumümtaz eserlerinden üçü Farsça, diğerleri ise Arapçadır.Bunlardan en meşhuru, 825/1422 yılında yazılanve kısaca el-Vasâyâ olarak bilinen, el-Vasâya’l-Kudsiyyeli’t-Tâlibîne’s-Sâlikîn adlı eserdir. Hâfî bu eseri Kudüsseyahati esnasında kaleme almıştır. Dünyanın değişikkütüphanelerinde yüze yakın nüshası bulunan eser,aynı zamanda Hâfî’nin, Osmanlıcaya tercümesi yapılantek eseridir. Allah dostlarının yolundan yürümekisteyen sâliklere, tarîkatın düsturlarının anlatıldığı bueserde, aynı zamanda, çok farklı konularda yapılmışmühim tavsiyelere de rastlayabiliriz. Eserin sonundaise vâkıa (tasavvuf yolcusunun zikir sırasında veAllah’la beraberliğinde hislerini kaybedecek şekildegaybete düştüğünde gördüğü bir çeşit rüyadır. Ancakuyku ile uyanıklık arasında görülür.) ve rüya konusuele alınmakta ve rüya tabirlerinden örnekler verilmektedir.Hâfî’nin rüya yorumundaki mahareti, devrindekibirçok âlim ve mutasavvıfın dikkatini çekmiştir. Örneğin,Nakşî Tarîkatı’ndan Şeyh Nizâmüddin Hâmûşmürîdi Sa’düddin-i Kaşgârî’yi gördüğü bir kısım rüyalarıntabiri için Hâfî’ye gönderirdi.Hâfî’nin bir diğer eseri de mürîdlerin okuyacağıgünlük vird ve duaların yer aldığı Evrâd’dır.Kutbuddîn-i İznîkî ve Alâuddîn-i Koçhisârî tarafındanşerhi yapılan bu eserin, Zeynî mürîdlerin ibadet hayatlarınındüzenlenmesinde ve değerlendirilmesindevazgeçilmez bir yeri vardır.Hâfî’nin tasavvufî açıdan önemli bir yere sahip olandiğer bir eseri ise Mühimmâtü’l-Vâsılîn adlı Arapçaeserdir. Bu eserde, ele alınan ilk konunun aklın önemive tasavvuftaki yeri olması ve yine onun bu mevzudael-Aklü ve’l-Âkil adlı müstakil bir eser kaleme alması,tasavvufta akla ve düşünmeye verilen önemin birgöstergesidir. Bu eserde ayrıca, sâliki, seyr ü sülûktanalıkoyacak bazı tehlikelere değinilmiş ve bunlara karşıçözüm ve çareler sunulmuştur. Menhecü’r-Reşâd iseEhl-i Sünnet inancının yerleşmesi ve yaygınlaşmasıiçin telif edilmiş Farsça bir eserdir. Bu eserde, Hâfî’ninbâtıl mezhep ve itikadlara karşı amansız mücadelesinigörmek mümkündür.Zeyniyye Tarîkatı’nda “âdâb”a oldukça önem verilmiştir.Bu maksatla Hâfî’nin iki eser kaleme aldığıgörülmektedir. Bunlardan biri Arapça Âdâbun fi’s-Sülûk, diğeri ise Farsça Risâle fî Âdâbi’s-Sofiyye’dir.Bunlardan ilki bâtınî edeblere (Allah’la münasebetlerdeâdâb) yer verirken; ikincisinde, konuşmaktan hastaziyaretine kadar çok çeşitli konuda, mürîdin dikkatetmesi gereken zâhirî âdâb yer almaktadır.Farsça kaleme alınan Risâle der Ma’rifeti’t-Tevbe’de,hakikate ulaşmak isteyen sâliklerin, bâtında sahip olmasıgereken hasletler ele alınmıştır. Ayrıca bu eserde,hakîkat yolcularının, kalblerinde ve zâhirlerinde nurunzuhur etmesi için yapmaları gerekenler anlatılmaktadır.Hâfî, diğer bir Farsça eseri Der Beyân-ı Letâif-iSeb’a’da ise, tasavvufî açıdan önem arz eden latîfelerhakkında kıymetli bilgiler vermektedir. Hâfî’nin, yukarıdasaydığımız eserleri dışında, Sühreverdî’nin meşhureseri Avârifu’l-Maârif ’e ve Abdullah-ı Herevî’ninMenâzilü’s-Sâirîn adlı eserine yapılmış, şerhleri debulunmaktadır. Diğer eserlerinin isimleri ise şöyledir:Silsiletü’t-Tarîk ve Lübsü’l-Hırka ve’l-Musâfaha, MenKâne Aliyye’l-Himme fî Sülûki’t-Tarîki’l-Mukarrebîn,Mir’âtü’t-Tâlibîn ve Reyhânu’l-Kulûb fî Tavassüli ile’l-Mahbûb. Bu eserlerin nüshaları, ülkemizin birçokşehri başta olmak üzere, doğudan batıya dünyanınbazı kütüphanelerinin yazma eserler bölümünde mevcuttur.Ancak bunlar üzerinde günümüzde yeterinceçalışma yapılmaması tasavvuf ve diğer ilmî disiplinleradına önemli bir eksikliktir. el-Vasâyâ’nın edisyonkritik (tahkîk) çalışması, değişik nüshalar ele alınaraktarafımızca bir yüksek lisans çalışması olarak yerinegetirilirken geri kalan bütün eserleri de doktora çalışmamızakonu olmuştur. Bu saydıklarımızın dışında,Hâfî’nin değişik vesilelerle referansta bulunduğu vevarlığını bildirdiği, ancak kütüphanelerde tespit edemediğimiz,özellikle kelâm ve ahlâk konularında yazılmışdaha başka eserleri de vardır.TesirleriBazı kaynaklar, zâhir ve bâtın ilimlerini kendindetoplayan Hâfî’yi, şeyhlerin şeyhi bir mutasavvıf olmasınınyanı sıra, Kur’ân ve Sünnet’e olan bağlılığıylazikretmiştir. Yine Hâfî’nin ilmi ve faziletli kişiliğihakkında söylenen sözler, onun derin ilmî birikimininyanı sıra, ibadetlerinde takva sahibi, zühd hayatını benimseyenve haram ve şüpheli şeylerden kaçınan kâmilbir mürşid olduğunu göstermektedir. Sohbetleri, dinleyenleretesir etmiş ve hasta ruhlar için bir şifa vesilesiolmuştur. Dönemin sûfîlerinden birçok kişi, ondanhep övgü ile bahsetmiştir. Bu övgülerden en çok dikkatçekeni ise; kerametlerin en büyüğü olarak bilinen,43