imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

ve İslâm’ın tafsilatlı bir surette rükünlerinden, “.. Kuşkusuzsen daha önce bunlardan habersizdin” (Yusuf,12/3); “Sen bundan önce kitap okuyan ve yazı yazanbiri değildin..” (Ankebût, 29/48); “Oysa sen kitap nedir,iman nedir bilmezdin” (Şûrâ, 42/52) –beyanlarında daوَ‏ وَ‏ جَ‏ دَ‏ كَ‏ ضَ‏ اال belirtildiği üzere- habersiz idi. İşte buradabuyrulması peygamberlikten önce ve çocukluk sıralarındakidalâl (habersizlik ve hayret) hâline işarettir.Yani sen, peygamberlikten önce akılların yol bulamadığıhakikatler ve şer’î kurallardan habersiz ve yol arayanbir yitik hâlinde mütehayyirken (hayret içindeyken)Rabbin seni bulup da فَهَ‏ دَ‏ ى hidayet buyurmadı mı?İndirdiği vahiy ve gönderdiği kitap ile bilmediklerinibildirerek sana doğru yolu göstermedi mi? 24Allah Rasulü’nün nübüvvet öncesi insanlığın kurtuluşuadına Nur dağında yaşadığı sancılar işte bu kabîlbir düşünceden/idealden ortaya çıkıyordu. O’nda birgaye ve ideal vardı; o da bu insanlar bu bataklıktanmutlaka kurtarılmalıydı. Ne var ki O’nun sınırı buradabitiyordu. İnsanlığın kurtarılma reçetesi, O’nave O’nun düşüncesine ait değildi. O reçete doğrudandoğruya vahiy kanalıyla Cenâb-ı Hak’tan gelecekti. 25Bu çerçevede üzerinde durulmasında yarar gördüğümüzbir diğer nokta ise şudur: Bazıları bu âyette geçen‘iman nedir, bilmezdin’ vurgusunu Peygamberimiz’inbi’set öncesinde imanla tanışık olmadığının delili olaraköne sürebilmekte ve bunu objektif gayret(!) olarak görebilmektedirler.Ne var ki ‘delildir’ diye sarıldıkları bu ifade,‘kitap nedir, bilmezdin’ cümlesinin ardından getirilmiştir.Bununla Allah (c.c.), peygamberine şunu hatırlatmıştır:‘Ey Nebi, sen, indirdiğim kitap vasıtasıyla bihakkın biliptatmış olduğun böylesine derin bir imanı ve onunla alâkalıtafsilatı bundan önce bilmezdin.’ Zaten peygamberlerinnübüvvetlerinden evvel ve sonraki hayatlarında imandakikuvvet ve ameldeki derinlik bakımından önemli bir farkınbulunduğu/bulunması gerektiği hususunda ulema arasındabir ihtilaf da söz konusu olmamıştır. Tabir yerindeysebu fark, tomurcuğa durmuş bir fidanla, dal-budak salmış,yaprak ve çiçek açmış bir ağaç arasındaki fark gibidir.Hz. Peygamber’in (s.a.s) bu âyete hangi sebeplemuhatap olduğunu daha iyi anlayabilmek için mevzuabütüncül bir nazarla bakmak gerekir. Rivayetleregöre, Hz. Peygamber’e (s.a.s) gelen vahiy bir müddetkesilmiş, Cibrîl (a.s.) bu süre zarfında görünmemiş, bununüzerine müşriklerden bazıları, ‘Rabbi Muhammed’eküstü, O’nu terk etti’ iddiasında bulunmuşlardır. 26 Resûl-iEkrem’i üzmek, güya O’nu ye’se düşürmek ve davasındanvazgeçirmek için müşriklerin ‘Rabbi O’nu terk etti’ demelerinekarşılık Cenâb-ı Allah, “(Ey Rasûlüm!) Rabbinseni asla terk etmedi ve sana darılmadı da” (Duhâ, 93/3)mealindeki âyeti indirmiştir. İşte Allah (c.c.) böyle birşeyin olmadığını/olmayacağını, -o güne kadar rahmet veinayetiyle O’nu nasıl çepeçevre kuşattığını örnekleriylehatırlatarak- bildirmiştir. Bu cümleden olmak üzere ‘Seniyetim bulup barındırmadı mı? Seni insanlığın kurtuluşuadına ne yapacağını bilememenin hayreti (mütehayyirliği)içinde yol arayan bir hâlde bulup da sana yürümengereken yolu göstermedi mi? Seni muhtaç bulup ihtiyaçlarınıgidermedi mi?..’ buyurmuştur. 27*Dicle Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesiyozturk@yeniumit.com.trDipnotlar1. Pezdevî, Ehl-i Sünnet Akaidi, s. 248; Sabunî, el-Bidaye, s. 53; Razî,Kitabu’l-Erbaîn fî Usuliddîn,Daru’l-Ceyl, Beyrut 2004, s. 323; Taftazanî,Şerhu’l-Akâid (Kestelli Şerhi içinde) Salah Bilici Kit., İstanbul tsz.,s. 170. Devvanî, Celal, 82.2. Abdulcebbar, Kadî, el-Muğnî, XV, 303; el-Hayyat, el-İntisar, s. 71-72.3. Hıllî, İbn Mutahhar, Envâru’l-Melekût, Tahran 1338, s. 195.4. Sabunî, el-Bidaye, s. 114.5. Pezdevî, Ehl-i Sünnet Akâidi, s. 245.6. Bkz. Aliyyu’l-Karî, Şerhu’l- Fıkhi’l-Ekber, s. 51; Mağnisavî, Ebu’l-Muntehâ, Şerhu’l- Fıkhi’l-Ekber, Daru’n-Nil, İstanbul. 2007, s. 38;Beyadî, İşarâtu’l-Merâm an İbarâti’l-İmâm, s. 327.7. Bkz. Buharî, Bed’ul-Vahy 3; Müslim, İman 252. Ahmed İbn Hanbel’inMüsnedinde de bu husus yer alır. İbn Hanbel rivayette geçen tehannüsifadesinin ‘geceleyin yapılan ibadet’ anlamına geldiğini belirtir. Bkz. İbnHanbel, Müsned, VI, 233.8. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik, es-Sîyretu’n-Nebeviyye,(Thk. Mustafa es-Sakâ, İbrâhîm el-Enbârî, Abdulhafîz eş-Şelebî), Dâruİbn Kesîr, Dimaşk 2005, s. 215.9. Askalânî, Fethu’l-Bârî, I/34.10. İbn Habîb, Ebû Cafer Muhammed, el-Muhabber, Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, Basım yeri yok,1361, s. 171-172.11. Bkz. Aliyyu’l-Karî, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 54.12. Bkz. Nursi, Mektubat, Şahdamar yay. İstanbul 2006, s. 411.13. Bkz. Beyhakî, Ahmed b. Huseyn, Delâilu’n-Nubuvve, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye Beyrut 1985, II, 33-34.14. Müslim, Hayz 240. Ayrıca benzer ifadelerle Buharî de bu olayı nakleder.Bkz. Buharî, Hacc 42.15. Çünkü Hz. Peygamber gün gelecek dizin üst kısmını örtme vazifesiyle degörevlendirilecekti; insanlık O’ndan hayâ ve edep dersi alacaktı.16. Bkz. Mağnisâvî, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 41.17. Bkz. Sabunî, el-Munteka Min Ismeti’l-Enbiyâ, s. 274.18. Gülen, M. F., Sonsuz Nur, I, 466.19. Bkz. Taberî, İbn Cerîr, Tefsiru’t-Taberî, el-Mektebetu’ş-Şamile (el-İsdaru’s-Sanî) , XXIV, 488.20. Zemahşerî, el-Keşşaf, IV, 756.21. Bkz. Razi, Mefatihu’l-Ğayb, XXIII, 217. Ayrıca bkz. Mevdudî, Tefhîmu’l-Kur’ân, VII, 151.22. Mesela bkz. İbn Kesir, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azîm, Kahraman yay., İst.1985, VIII, 448.23. Bkz. Maturîdî, Tevilât, X, 560-561; Razî, Mefatih’l-Ğayb, XXIII, 217;Zemahşerî, el-Keşşaf, IV, 756; Taftazanî, Şerhu’l-Makâsıd, V, 58.24. Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, VIII, 5900.25. M.F. Gülen, Sonsuz Nur, I, 459.26. Bkz. Buharî, Tefsiru’l-Kur’ân ( 93) 1.27. İlgili fiilin ‘yitme’ anlamından hareketle bu âyete şu anlam da verilebilir:“..Rabbin seni (o cahiliye insanları arasında) yitmiş/tek başına kalmışolarak bulup da dosdoğru yola koymadı mı?..” (Duhâ, 93/7)40