imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

2. İmam Rabbânî, Mektubat (2 cilt). Başta tasavvufolmak üzere İslâmî ilimlerin geneli hakkında ufuk açan enönemli eserlerden biri olan bu kitap, ders halkasında teenniile okunmuş, birçok yerde Hocaefendi, yorumlarını talebeleriylepaylaşmıştır.3. Hâris el-Muhasibî (857), er-Riaye Lihukillah. BirMüslüman’ın sürekli kendisini otokritiğe tâbi tutup, istikametüzere bir hayat yaşaması adına çok hassas ve önemlikriterler ihtiva eden bir kitaptır. Hocaefendi, bu kitabın enaz bir iki kere okunmasını tavsiye etmektedir.4. İmam Gazzâlî’nin İhyâu ulûmi’d-dîn adlı meşhureserine Murteza ez-Zebîdî’nin yazdığı İthâfu sâdeti’lmüttekîn(14 cilt) adlı şerh. Hocaefendi, bu kitabın yazarınınçok vukuflu olduğunu, hadis, fıkıh, kelâm, tasavvufhangi ilim dalında konuşursa konuşsun o sahanın uzmanıgibi konuştuğunu, İhya’nın bu şerhi ile, birkaç ihya olduğunubelirtmiştir. Bu kitabın okunması devam etmektedir.5. Abdurrahman Cami (Molla Cami) (898/1492),Nefahâtü’l-Üns. Tasavvufî terimlerin ve mâneviyat büyüğüsofilerin hayatlarının anlatıldığı bir eser.6. Abdulhakim Arvasî, er-Riyadü’t-Tasavvufiyye. Anahatlarıyla tasavvuf tarihinden, tasavvufun konularından vebu sahanın büyüklerinden bahseden Osmanlıca bir kitap.Arapça GrameriHocaefendi, tespit edebildiğimiz kadarıyla ders okuturkentalebenin seviyesine göre hareket etmiştir. İlk dönemlerdeklâsik Arapça gramer kitaplarını okutmuş dahasonraları ise zamanımızda yazılan kitapları talebelerineokutmuştur. Okuttuğu kitaplar şunlardır.1. Emsile. Yazarı bilinmeyen, Arapça’da bir kaide vekurala bağlanan fiil ve isim kalıplarını, çekimlerini örneklerleaçıklamaya çalışan küçük bir risaledir. Medreselerdeyüzlerce yıldır ezberletilen bu küçük gramer risalesini Hocaefendi,okuttuğu talebelere ezberletmiştir.2. Binâ. Yazarı bilinmeyen ve bir kelimeden pek çokmânâya gelen kelime türetmeye (tasrîf) yarayan 35 kuralıanlatan bir kitaptır. Medreselerin temel gramer kitaplarındanolan bu kitabı da ezberletmiştir.3. Maksud. Müellifi meçhuldür. Osmanlı medreselerindeokutulan Arapça’nın kelime anatomisini inceleyen“sarf ” adı verilen kısmına dair bir kitaptır. Hocaefendi bukitabı takrir usulü ile okutmuştur.4. İzzeddin Abdülvahhab bin İbrahim ez-Zincânî,(1257) İzzî. Sarf, nahiv ve lügat konularını işleyen meşhurbir eser. Bu kitabı takrir usulü ile okutmuştur.5. İmam Birgivî (981/1573), Avamil. Arapça gramerdekelimelerin sonuna tesir eden edat gibi kelimeler, harf-icerler, kelime sonlarındaki değişmeler (i’rab) gibi nahvintemel konularını misallerle işleyen veciz bir kitap. Metnitalebeye ezberletilmiştir.6. İmam Birgivî (981/1573), İzharu’l-Esrar fi’n-Nahv.Arapçanın daha çok cümle yapısını ele alan “nahiv” denilenkısmına ait bir kitaptır. Müellifin Avamil adlı eserinin şerhimahiyetinde olup, Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarakokutulmuştur. Hocaefendi bu kitabı, çok geniş bir şerhyaparak birkaç kez takrir usulüyle okutmuştur ve metninide ezberletmiştir. Bu derslerin ses kaydı elde mevcuttur.7. İbnü’l-Hâcib, (646/1249), el-Kâfiye. Osmanlı medreselerindeasırlarca okutulan nahvin kaidelerinin örneklerleanlatılmasının yanında zaman zaman dilin felsefesinegirilen, ileri seviyede okutulan bir nahiv kitabıdır.8. Abdurrahman Câmi, (898/1492), el-Fevaidü’z-Ziyaiyye.Bu eser Kâfiye’nin şerhidir. Şârihin lakabına nispetle Molla Camiveya Câmi adıyla meşhur olmuştur. Başta Osmanlı medreseleriolmak üzere İslâm dünyasındaki medreselerde nahiv ile ilgili olarakokutulan en son, en kapsamlı bir kitap olarak okutulmuştur.Hocaefendi ilk dönemlerde bu kitabı okutmuştur.9. Ali Cârim-Mustafa Emin, en-Nahvu’l-Vâdıh (2 cilt).Arapça modern anlatım tekniği ile hazırlanmış sarf ve nahvibirlikte işleyen çok sistematik bir gramer kitabı. Hocaefendi,bu kitabı defaatle okutmuştur.10. Bahaddin Abdullah b. Akîl (729), Şerhu İbn Akîlalâ Elfiyet-i İbn-i Malik. Arapça gramerini bin beyitteaçıklayan ibn Mâlik’in Elfiye’sinin en önemli şerhlerindenbiri. Bu kitap okunmaya başlandığında Hocaefendi’nin hedefiElfiye metnini talebelerine ezberletmekti. Fakat 30-40beyit ezberlendikten sonra ezberleme işinde zorlanılıncatalebelerin isteği üzerine bırakılmıştır. Kitap kısaca şu şekildeokunuyordu. Talebe ilk önce beyti okuyup tercümeediyor, arkasından da ilgili beytin i’rabını yaparak şerhegeçiliyordu.11. Mustafa Galayinî, Câmiü’d-dürusi’l-arabiyye. Sondönemlerde yazılmış bir gramer kitabıdır. Hocaefendi, talebelerinecümle cümle okutup tercüme ettirerek, şiirlerinmânâlarını verdirerek, şiirdeki istişhad noktasını göstererek,temrinatları yaptırarak iki kere okutmuştur.12. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Mebâdiu’d-Dürûsi’l-Arabiyye.13. Mehmed Zihni Efendi (1846-1913), el-Müntehapve’l-muktedab fi kavaiidi’s-sarf ve’n-nahv. Arapça sarf venahvini çok geniş ve kapsamlı, bol misalli ele alan Osmanlıcabir eser. Bu oldukça kapsamlı Arapça gramer kitabınıtalebeleri önceden hazırlanıp huzurda okuyarak, temrinatlarıyaparak Hocaefendiden okumuşlardır.14. Tekellüm (3 cilt). Hocaefendi’nin kendisi tarafındanhazırlanmış pratik Arapça konuşmaya yönelik bir kitap. Hocaefendibu kitabı bizzat talebelerine açıklayarak, tatbik ettirerekokutmuştur. Bu derslerin sesli kayıtları mevcuttur.Hocaefendi, ders gruplarında Arapça grameri ile ilgilibir kitap okutmanın yanında genelde belâgat ilmine ait bireser okutmuştur. Kur’ân ve Sünnet’ten istifade edebilmekiçin Arapçanın belâgat ilminin çok önemli bir dinamikolduğuna dikkat çeken Hocaefendi, bu ilim dalının iyibilinip, hazmedilerek pişirilemediğine dikkatleri çekerek,okutulmasını sürekli teşvik etmiştir. Bu sahada ders kitabıolarak okuttuğu eserler şunlardır:15. Hatib el-Kazvînî (1338), Telhisü’l-Miftâh. Medreselerdeson döneme kadar okutulmuş olan belâgat ilmin-32