imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

Bunların yanında Ahmed Muhammed Şâkir’in, İbnKesir’in İhtisaru Ulûmi’l-Hadîs adlı eserini dipnotlarlazenginleştirerek “el-Bâisü’l-hasîs” adı altında neşre hazırladığıkitabını okutmuştur. Ayrıca hadîs usulüne ilişkinOsmanlı’nın son dönem âlimlerinden Ahmed Naim’inTecrid-i Sarih Mukaddimesi’nin de çok önemli olduğunadikkatleri çekerek okunmasını tavsiye etmiştir.Fıkıh“Asırlardır devam edegelen bizim medeniyetimiz, düşünce,akıl, mantık ve muhakeme yörüngesiyle herkese açıkbir fıkıh ve usûl-ü fıkıh medeniyetidir.” diyerek bu ilmin nekadar önemli bir yeri olduğuna vurgu yapan Hocaefendi,“Bizdeki fıkıh metodolojisi çalışmaları, en mükemmel birhukuk sisteminin, en kusursuz bir kanun ilminin inşâsı,gelişmesi ve her asrı kucaklayabilecek şekilde açılması zaviyesinden,en ciddî bir ilk teşebbüstür.” 1 tespitiyle de yapılmasıgereken çalışmalar adına bir ufuk göstermektedir.Hocaefendi, Usul-i Fıkıh’a ülkemizde yeterince ehemmiyetverilmediğini oysaki usul bilinmeden tenakuzlardankurtulup, salim düşünceye ulaşılamayacağını ifade ederek,bu sahada yazılmış en az otuz ayrı kitap okumayı tavsiyeetmektedir. Hocaefendi'nin Fıkıh ve Usul-i Fıkıh’a dairokuttuğu eserler şunlardır:1. Kudurî (ö. 428/1037), Muhtasar (1 cilt). Hanefîfıkhının temel kitaplarından biridir.2. Ebü’l-Fazl el-Mevsılî, (683/1284) el-İhtiyar lita’-lili’l-muhtar. Hanefi fıkhının dört temel metninden biriolan Muhtar’ın şerhidir. Fıkhî hükümlerin delillerini, illetlerini,fıkıh metedolojisi açısından ele alıp işleyen bir kitaptır.Bu kitabı Hocaefendi iki kere okutmuştur.3. Ebu’l-Hasen Burhânüddin el-Mergînânî (593/1197),el-Hidâye (2 cilt). Hanefî fıkhının en meşhur ve en önemlikitaplarından biridir. Asırlarca Osmanlı medreselerindefıkıh ilminin en zirve kitaplarından biri olarak okutulmuştur.Hocaefendi bu önemli fıkıh kitabını farklı talebelerinedeğişik zamanlarda Hidaye’nin Kemal İbnü’l-Hümam(861/1457) tarafından yapılan meşhur şerhi Fethu’l-Kadirile birlikte üç defa okutmuştur.4. Alaeddin İbn Abidinzâde, (1306/1889) el-Hediyyetü’l-Alaiyye.Hanefi mezhebinin füruata ait meseleleri elealan çok veciz bir kitabı.5. İbrahim b. Muhammed el-Halebî (956/1549),Mülteka’l-Ebhur. Hanefi mezhebinde kavl-i esahha göretertip edilmiş ve uzun müddet Osmanlı medreselerindeders kitabı olarak okutulmuş bir kitaptır.6. Vehbe Zuhayli (muasır), el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhu(9 cilt). Muasır bir müellif tarafından müdellel, mezheplerinyaklaşımlarına göre telif edilmiş ansiklopedik bir fıkıhkitabıdır. Hocaefendi bu kitabı 6. cilde kadar okutmuştur.7. Esad Muhammed Saîd Sağarcî (muasır), el-Fıkhu’l-Hanefî ve edilletuhu (3 cilt). Hanefi fıkhını yeni bir üslûplaele alıp tanzim etmeye çalışan bir eser.8. Ali el-Kârî (1606), Fethu Bâbi’l-inaye bi şerhi’n-Nukaye(I-III cilt). Tefsir, Hadis ve Kelam sahasında yed-i tûla' sahibiolan Ali el-Kari’nin bu eseri Hanefi fıkhı merkezli dört mezhebidelilleriyle birlikte mukayeseli ele alan enfes bir kitaptır.Bu kitabı Hocaefendi, zikredeceğimiz şu fıkıh kitaplarıylamukayeseli okutmaktadır: Sadru'ş-Şerîa-el-Vikaye, BurhanettinMaze-el-Muhîtü'l-Burhanî, Mergınani-Hidaye, Şeyhzade-Mecmau'l-Enhur, İbn-i Abidin-Haşiyetü Reddi’l-Muhtar,İbn-i Abidinzade-Hediyyetü’l-Alaiyye, Vehbe Zuhayli-el-Fıkhu’l-İslamî ve Edilletuhu, Heyet-Diyanet İslâm İlmihali,Esad Muhammed Saîd Sağarcî-el-Fıkhu’l-Hanefî ve edilletuhu,Ömer Nasuhi Bilmen-Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu.FIKIH USULÜHocaefendi’nin Usul-i fıkıh ilmi ile ilgili okuttuğueserler şunlardır:1. Molla Hüsrev (885/1480), Mir’âtü’l-Usul. Osmanlımedreselerinde uzun müddet okunan bu usul-i fıkıh kitabınıHocaefendi takrir usulü ile talebelerine okutmuştur.2. Abdülkerim Zeydan, el-Veciz. Bu usul-i fıkıh kitabınıHocaefendi talebelerine cümle cümle tercüme ettirerek okutmuş,bir sonraki derste de bir önceki dersi özetlettirmiştir.3. İbrahim eş-Şâtıbî (790/), el-Muvafakât (4 cilt). Usul-ifıkıh ilminin zirve eserlerinden biri olan bu kitabı talebelercümle cümle okuyarak tercüme etmek suretiyle huzurdaokumuş, daha sonra da baştan sona özetini vermişlerdir.4. Seyyid Bey, Medhal. Osmanlıca olan bu usul kitabınıtalebeler huzurda okuyarak; Hocaefendi de gerekli yerlerdeizahlar yaparak, sorulan sorulara cevap vererek tedrisetmiştir. Seyyid Bey’in maslahat gibi bazı konulardaki yaklaşımlarınakatılmadığını da ifade etmiştir.Bu sayılanlara ilâve olarak Hocaefendi, kendisinin değişikzamanlarda okuduğu Abdülaziz el-Buhârî’nin Keşfu’l-Esrar isimli usul-i fıkha dair eserini ders kitabı olarak okutmayıarzu ettiğini de söylemiştir.Tasavvufİslamî ilimlerin bir üniversitenin fakülteleri gibi birbirinitamamladığı hakikatine dikkatleri çeken Hocaefendi, “İslam’ınKalp ve Ruh Hayatı” adını verdiği tasavvuf sahasındaki sofi,derviş ve mutasavvıfların “tefsircilerin yorumlarına, hadisçilerinrivâyetlerine, fakîhlerin içtihad ve istinbatlarına; kendiriyâzâtlarını, ruhî hayatlarını, kalbi tasfiyelerini, nefsi tezkiyelerini,hâsılı, dini bir bütün hâlinde duyma, yaşama zevk veanlayışlarını da ilâve eden farklı ekoller geliştirdiklerini”, kalbinaksiyonlarıyla alakalı tamamen amelî esaslara dayalı olarak kitaplaryazdıklarını sürekli nazara vererek her ders halkasındabu eserlerden birinin de okutulmasını tavsiye etmektedir. (FethullahGülen, Kalbin Zümrüt Tepeleri, 1/7) Bizzat kendileri detefsir, hadis, fıkıh, kelam gibi ilimlere dair eserlerin yanındaimkan elverdikçe “İslam’ın Kalp ve Ruh Hayatı”nı anlatan birkitap okutmuştur. Şimdi değişik zamanlarda bu ilim dalı ileilgili okuttuğu kitapları zikredelim:1. Kuşeyrî (514/1120), er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fîUlûmi’t-Tasavvuf. Kur’ân ve Sünnet çizgisinde tasavvuf vemutasavvıfları konu edinen ilk devirlere ait bir eserdir.31