imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

YENi ÜMiTDr. Ergün ÇAPAN*Temmuz / Ağustos / Eylül - 2010 / 89Fethullah Gülen Hocaefendi’nin Bilinmeyen Bir Yönü:DERS VE TEDRİS METODUTa rih boyu düşünce ve evrensel projeleriyle insanlarıinşâ eden, yönlendiren beyin yapıcılar olduğu gibiaksiyonuyla farklı çığırlar açan hareket önderleri debulunmuştur. Bununla birlikte aksiyon ve düşüncesi at başıgiden insan ise çok azdır. Hele düşünce atlasını aksiyona;bir modele dönüştürebilen kanaat önderleri oldukça nadirdir.Yaşadığımız dönem itibariyle düşünce ve aksiyonuylabütün insanlığı kucaklayan insanların en önde gelenlerindenbiri de Fethullah Gülen Hocaefendi’dir. Hocaefendihakkında dünyanın değişik yerlerinde farklı perspektiflerdenpek çok sempozyum, panel, mastır, doktora ve kitapçalışması, yapılmıştır/yapılmaktadır.Fethullah Gülen Hocaefendi, kitap, makale, sohbet,konferans ve röportajlarından vs. anlaşıldığı üzere çok zenginilim, irfan ve kültür kodlarına sahiptir. Bunların başındaKur’ân-ı Kerîm, Hadîs ve bu iki temel kaynaktan beslenilerekgeliştirilen tefsir, siyer, fıkıh, tasavvuf, kelâm gibiTemel İslâmî İlimlerin hem klâsik hem de çağdaş dönemdetelif edilen eserleri gelmektedir. Bunun yanında Hocaefendi,edebiyattan tarihe, sosyolojiden Doğu-Batı klâsiklerine,ondan felsefe, düşünce tarihine kadar pek çok alanda enginbir vukûfiyete sahiptir.Hocaefendi’nin yazılı-sözlü eserlerini ve kendisi ile yapılanröportajları incelediğimizde, onun Mevlâna, Sâdî,Hâfız, Molla Câmî, Firdevsî, Enverî gibi Şark mütefekkirlerinden;Shakespeare, Balzac, Voltaire, Rousseau, Kant,Zola, Geothe, Camus, Sartre gibi Batı’nın en önemlişahsiyetlerine; Bernard Russel’a, Pushkin’e, Tolstoy’ave daha başkalarına kadar okumalar yaptığını; Bacon’ınMantık’ından Russel’in Nazarî Mantık’ına kadar çok değişikreferanslara atıflarda bulunduğunu, Pascal, Hegel, Dantegibi Batı düşünce ve kültür hayatının önemli köşe taşlarınıneserlerini tetkik ettiğini görmekteyiz. Aynı zamandaTürk edebiyatından, Fuzulî, Bâkî, Nef ’î, Şeyh Galip, LeylaHanım gibi klâsik edebiyatımızın büyük isimlerinin yanısıra, Namık Kemal, Şinasi, Tevfik Fikret, Mehmet ÂkifErsoy, Yahya Kemal, Necip Fazıl, Nureddin Topçu, CemilMeriç, Sezai Karakoç gibi yazar ve şairlerin eserlerini derinlemesinetahlil ederek okuduğu anlaşılmaktadır.Hocaefendi’nin İslâmî ilimlerin değişik sahalarındaokuttuğu kitaplara, ders ve tedris metoduna geçmedenönce onun nasıl bir eğitim aldığına ve bu eğitim sürecindehangi kitapları okuduğuna –tespit edebildiğimiz kadarıylaanahatlarıyla temas etmenin faydalı olacağı kanaatindeyiz.Tabii daha önce bu konudan Ahmet Kurucan hocamızFethullah Gülen Hocaefendi’nin Fasıldan Fasıla 1 adlı kitabınınönsözünde kısmen bahsetmiş; siyaset bilim profesörüİbrahim Ganim Beyyümî 19-21 Ekim 2010 tarihlerindeMısır Kahire’de yapılan “İslam Dünyasında IslahınGeleceği: Fethullah Gülen Hareketi ile Karşılaştırmalı Tecrübeler”isimli uluslar arası sempozyumda Hocaefendi’nintefsir, hadis, fıkıh ve usülleri, kelam, tasavvuf gibi İslamîilimlerin değişik dallarında okuttuğu kitaplardan bazılarınızikrederek onun hizmet modelinin Kur’ân ve Sünnet kaynaklıolduğuna dikkatleri çekmişti.Osmanlı medreselerinin kapatılmasından sonra, o sistemdeyetişen hocalar Anadolu’nun değişik yerlerinde klâsikmedrese eğitim sisteminde Arapça gramerini ve şer’î ilimleriokutmuşlardır. Hocaefendi de Erzurum’da talebelik yıllarındamedrese usulü dediğimiz sistemde ders okumuştur.Hocaefendi’nin yetiştiği dönemde Erzurum’da okuduğueserleri temelde iki grupta ele alabiliriz: Birisi, Arapgrameri ve belâgati ile ilgili eserler. Diğeri ise İslâmî İlimlerindeğişik disiplinlerinde yazılmış kitaplar.Bunlardan Arap gramerinde sarf (kelime bilgisi, kelimeninanatomisi) ile ilgili olarak Emsile, Bina, Maksud,İzzî ve Merah’ı; nahivden (cümle yapısı ve kuruluş özellikleri)de Avamil, İzhar, Kâfiye ve Molla Câmî’yi okumuş,bu sayılanların içinden Avâmil ve Kâfiye’yi ezberlemiştir.İslâmî İlimler ile ilgili olarak da fıkıh ilminden Mülteka’l-Ebhur’u, usul-i fıkıhtan Mir’âtü’l-Usûl’ü; belâgat ilmindenTelhis’i, Muhtasaru’l-Meani’yi ve Mecmau’l-Mütûn’dayer alan manzum bir belâgat kitabını; kelâm ilmindenÛşî’nin Bed’u’l-Emâlî’sinin Aliyyü’l-Kâri şerhini ve KâdıBeyzâvî’nin Tavaliu’l-Envâr isimli eserini okumuştur. Buokunan kitaplardan Telhis ile Bed’u’l-Emalî’nin metniniezberlemiştir.Tefsir kitaplarından Celâleyn ve Kâdı Beyzâvî’nin Envaru’t-Tenzil’ini, mantık ilmi ile ilgili olarak Muğni’t-Tullâb’ı veİmam Bûsîrî’nin Kaside-i Bürde’sini Harpûtî şerhi ile okumuştur.O dönemde okutulan kitaplar ve okutma tekniği üzerindekısaca da olsa durmanın faydalı olacağı kanaatindeyiz.Bahsi geçen kitapların okutma metodu şu şekilde idi: Emsile,talebeye noktasına, virgülüne kadar ezberletilirdi. Bina,Maksut ve İzzî ise derste ilk önce hoca tarafından okunur, gerekliizahlar yapılırdı. Ertesi günkü derste ise talebe bir öncekidersi hocaya hem okur hem de o kısmı bir özet hâlinde mefhumolarak arz ederdi. Bina’daki bablar, Maksud’daki kalıplarve i’lâl kaideleri uzun uzadıya ezberletilirdi.Nahiv kitaplarından Avamil, İzhar, Kâfiye, MollaCami’nin tedrisi de aynı şekilde idi. Talebe bir önceki dersi bir28