imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

üzerindeki etkileri ile uğraşmak zorunda kalmıştır.(Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, 10/147; Büyük Türk AlimiMâturîdî ve Mâturîdîlik, 25-26)Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin belirttiğine göreMâturîdî, er-Redd ale’l-Karâmita adlı iki eserkaleme almış; fakat bunlar maalesef günümüzeulaşmamıştır. (Tabsıratü’l-Edille 472) Bu eserlerinbirisinde mezhebin usûl, diğerinde ise furû‘u’nadair esaslarını eleştirmiştir. (Tabsıratü’l-Edille, 472;Kitabü’t-Tevhîd Tercümesi,26, 27) İmamın bu mezhebekarşı ortaya koyduğu görüşlerini takip edebilmekiçin, şimdilik bize ulaşan iki eseri, yaniKitâbu’t-Tevhîd ve Te’vîlâtu’l-Kur’ân ile yetinmekdurumundayız.İmam Mâturîdî’nin uğraşmak zorunda kaldığıŞiî karakterli mezheplerden bir diğeri deİmamiyye’dir. Büveyhîlerin IV/X. asrın başlarındaBağdat’ı işgal ederek, Abbâsîleri etki altına almalarıbu mezhebe ciddi bir siyasî destek sağlamış, böylecegörüşlerini sistemleştirme ve yayma imkânıbulmuşlardır. Mihne hâdisesi ile iktidar desteğinikaybeden Mu’tezile’nin de desteğini kazanan İmamiyye,Mâturîdî’nin temsil ettiği Ehl-i Sünnet içinbaşka bir problem durumuna gelmiştir. Bu durumun447/1055 yılında Büveyhî devletinin yıkılışınakadar devam ettiğini söylemek mümkündür.(Sönmez, 18 vd.; Merçil, Erdoğan, “Büveyhîler”, DİA; Ak,Mâturîdî, 27-29)Mesaisinin büyük bir kısmını Mu’tezile’nineleştirisine ayırmış olan Mâturîdî, İmamiyye’yitenkit etmek için de, Reddü Kitâbi’l-İmâme liba’zı’r-Revâfız adıyla zikredilen bir eser kalemealmış, ancak bu eser de günümüze kadar ulaşamamışveya henüz keşfedilmemiştir. 1Mâturîdî’nin Şîa ile ilgilendiği dönem olan hicrîIII. ve IV. asırlar hem İsmâilîlik hem de İmamiyyeaçısından zirvede oldukları bir zaman dilimini kapsamaktadır.Bundan dolayı onun güçlü bir düşüncesistemi ile karşı karşıya olduğu hatırlanmalıdır. Buçalışmada İmam Mâturîdî’nin İmamiyye mezhebihakkındaki eleştirileri üzerinde durulacaktır.İMAMİYYE ELEŞTİRİSİSahabenin DurumuMâturîdî’nin İmâmiyye hakkında Râfıza adıaltında ele aldığı konular çoğunlukla Ehl-i Beyt,Hz. Ebû Bekir’in hilâfeti ve Hz. Ali’nin imametiile ilgili hususlardır. Aslında bunların hepsi birbiriile ilişkilidir ancak biz incelenmesinin kolaylığıaçısından farklı başlıklar altında ele almayı uygungörmekteyiz.Râfıza’nın, sahabenin küfre düştüğü iddialarınıele alan Mâturîdî, “Onlardan sonra gelenler, “EyRabbimiz! Bizi ve bizden önce iman etmiş olankardeşlerimizi bağışla. Kalplerimizde, iman edenlerekarşı hiçbir kin bırakma!” (Haşr, 59/10) âyetinintefsirinde değinerek, Allah Teâlâ’nın Muhammedümmeti içinde seleflerine lânet edecek birilerininçıkacağını bildiği için onlara istiğfar etmeleriniemrettiğini bildirir. Bu âyetin Râfıza, Hâricîler veMu’tezile’nin görüşlerinin fasit olduğunu ortayakoyduğunu ifade eder. (Tevilâtu Ehli’s-Sünne, 5/90)Ehl-i BeytMâturîdî’nin, Râfıza’yı eleştirdiği hususlardanbirisi de Ehl-i Beyt ile şu âyetlerle ilgili 2 getirdikleriyorum ve anlayış biçimleridir: “Ey Peygamber!Hanımlarına de ki, eğer dünya hayatını ve onunsüsünü istiyorsanız, gelin size mut’a (boşanmabedeli) vereyim ve sizi güzelce bırakayım. EğerAllah’ı, Rasûlü’nü ve ahiret yurdunu istiyorsanız,bilin ki Allah içinizden iyilik yapanlara büyük birmükâfat hazırlamıştır. Ey Peygamber’in hanımları!İçinizden kim apaçık bir çirkinlik yaparsaonun cezası iki kat verilir. Bu, Allah’a göre kolaydır.İçinizden kim Allah’a ve Resülü’ne itaateder ve iyi bir iş yaparsa, ona mükâfatını iki katveririz. Biz ona bereketli bir rızık hazırlamışızdır.Ey Peygamber’in hanımları! Siz, kadınlardan herhangibiri gibi değilsiniz. Eğer Allah’a karşı gelmektensakınıyorsanız (erkeklerle konuşurken)sözü yumuşak bir eda ile söylemeyin ki kalbindehastalık (kötü niyet) olan kimse ümide kapılmasın.Güzel (ve doğru) söz söyleyin. Evlerinizdeoturun. Önceki cahiliyye dönemi kadınlarınınaçılıp saçıldığı gibi siz de açılıp saçılmayın. Namazıkılın, zekâtı verin! Allah’a ve Resülü’ne itaatedin. Ey Peygamber’in ev halkı! Allah sizdenancak kirini gidermek ve sizi tertemiz yapmakistiyor. Siz evlerinizde okunan Allah’ın âyetlerinive hikmeti hatırlayın. Şüphesiz Allah en gizli şeyibilendir, hakkıyla haberdardır.” (Ahzâb, 33/28-34)Çünkü onlara göre bu âyetlerin birinci bölümüHz. Peygamber’in hanımları, ikinci bölümü iseEhl-i Beyt ile ilgilidir. Bu görüşlerini desteklemekiçin bazı görüşler ileri sürmektedir.Râfıza açısından Ümmü Seleme’den gelen rivayetegöre Hz. Peygamber, Ahzâb Sûresi’ndeki âyet19