YENi ÜMiTDoç. Dr. Sıddık KORKMAZ*Temmuz / Ağustos / Eylül - 2010 / 89İMAM MÂTURÎDÎ’NİNİmam Mâturîdî’nin uğraşmak zorunda kaldığı şiî karakterli mezheplerden bir diğeride İmamiyye’dir. Büveyhîlerin IV/X. asrın başlarında Bağdat’ı işgal ederek,abbâsîleri etki altına almaları bu mezhebe ciddi bir siyasî destek sağlamış, böylecegörüşlerini sistemleştirme ve yayma imkânı bulmuşlardır.mam Mâturîdî’nin yaşadığı dönemde Mâverâ-İünnehir ve Horasan bölgesindeki siyasî idareSamanîler’in elinde, kültürel ortam ise birçokdin ile birlikte, kendisini İslâm şemsiyesialtında ifade eden pek çok mezhebin tesiri altındadır.Eserlerinde görülen zengin bilgi birikimi vederin vukufiyetin altında yatan bu yapı, İmam’ınanlam dünyasına yansımış ve onu Ehl-i Sünnetmezhebinin iki büyük <strong>imam</strong>ından birisi yapmıştır.O, Kur’ân ve Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhive sellem) sahih sünnetine uymayan görüşleri reddetmiş,onların yerine ana bünyenin temsil ettiğifikirlere tercüman olmuştur.Mâturîdî’nin yaşadığı dönemdeki Şiî mezheplerdenözellikle İsmâiliyye ve İmamiyyenin iddialarınacevaplar vermiştir. Üzerinde durduğu konularınçoğunluğunu, söz konusu mezheplerin ümmetingenelinden ayrıldığı, akaidle ilgili meselelerteşkil etmektedir.Mâturîdî’nin Şiî mezhepleri eleştirirken Bâtıniyye,Karâmita, Râfıza ve çok nadir olarak da Şîa kavramlarınıkullandığını görmekteyiz. Bunlardanİsmâilîlik hakkında Bâtınîlik ve Karâmita isimlendirmesininkullanıldığını, Şîa, Hz. Ali’nin(radıyallâhu anh) nass ve tayin ile imâmeti konusunuesas alan hemen hemen bütün oluşumlar içinbir üst kavram durumunda iken, Hz. Ali soyundangelen on iki <strong>imam</strong>ın adı etrafında oluşturulangörüşleri sebebiyle, bu isimle meşhur olmuşturdenilebilir. (Meselâ bkz. Makâlâtü’l-İslâmiyyin 88-96;el-Fark Beyne’l-Fırak, 21 vd.)Mâturîdî’nin Şiî mezhepleri eleştirmesinesebep olan hususlar, muhtemelen onların sahipoldukları siyasî destekle fevrice hareket etmelerive halkın hem düşünce hem de gündelik hayatlarındasorun oluşturmalarıdır. Onun yaşadığı dönemolan IV/X. Asrın başlarında Samanîler, ŞiîFâtımî devleti ile Büveyhî hanedanlığının bölge18
üzerindeki etkileri ile uğraşmak zorunda kalmıştır.(Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, 10/147; Büyük Türk AlimiMâturîdî ve Mâturîdîlik, 25-26)Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin belirttiğine göreMâturîdî, er-Redd ale’l-Karâmita adlı iki eserkaleme almış; fakat bunlar maalesef günümüzeulaşmamıştır. (Tabsıratü’l-Edille 472) Bu eserlerinbirisinde mezhebin usûl, diğerinde ise furû‘u’nadair esaslarını eleştirmiştir. (Tabsıratü’l-Edille, 472;Kitabü’t-Tevhîd Tercümesi,26, 27) İmamın bu mezhebekarşı ortaya koyduğu görüşlerini takip edebilmekiçin, şimdilik bize ulaşan iki eseri, yaniKitâbu’t-Tevhîd ve Te’vîlâtu’l-Kur’ân ile yetinmekdurumundayız.İmam Mâturîdî’nin uğraşmak zorunda kaldığıŞiî karakterli mezheplerden bir diğeri deİmamiyye’dir. Büveyhîlerin IV/X. asrın başlarındaBağdat’ı işgal ederek, Abbâsîleri etki altına almalarıbu mezhebe ciddi bir siyasî destek sağlamış, böylecegörüşlerini sistemleştirme ve yayma imkânıbulmuşlardır. Mihne hâdisesi ile iktidar desteğinikaybeden Mu’tezile’nin de desteğini kazanan İmamiyye,Mâturîdî’nin temsil ettiği Ehl-i Sünnet içinbaşka bir problem durumuna gelmiştir. Bu durumun447/1055 yılında Büveyhî devletinin yıkılışınakadar devam ettiğini söylemek mümkündür.(Sönmez, 18 vd.; Merçil, Erdoğan, “Büveyhîler”, DİA; Ak,Mâturîdî, 27-29)Mesaisinin büyük bir kısmını Mu’tezile’nineleştirisine ayırmış olan Mâturîdî, İmamiyye’yitenkit etmek için de, Reddü Kitâbi’l-İmâme liba’zı’r-Revâfız adıyla zikredilen bir eser kalemealmış, ancak bu eser de günümüze kadar ulaşamamışveya henüz keşfedilmemiştir. 1Mâturîdî’nin Şîa ile ilgilendiği dönem olan hicrîIII. ve IV. asırlar hem İsmâilîlik hem de İmamiyyeaçısından zirvede oldukları bir zaman dilimini kapsamaktadır.Bundan dolayı onun güçlü bir düşüncesistemi ile karşı karşıya olduğu hatırlanmalıdır. Buçalışmada İmam Mâturîdî’nin İmamiyye mezhebihakkındaki eleştirileri üzerinde durulacaktır.İMAMİYYE ELEŞTİRİSİSahabenin DurumuMâturîdî’nin İmâmiyye hakkında Râfıza adıaltında ele aldığı konular çoğunlukla Ehl-i Beyt,Hz. Ebû Bekir’in hilâfeti ve Hz. Ali’nin <strong>imam</strong>etiile ilgili hususlardır. Aslında bunların hepsi birbiriile ilişkilidir ancak biz incelenmesinin kolaylığıaçısından farklı başlıklar altında ele almayı uygungörmekteyiz.Râfıza’nın, sahabenin küfre düştüğü iddialarınıele alan Mâturîdî, “Onlardan sonra gelenler, “EyRabbimiz! Bizi ve bizden önce iman etmiş olankardeşlerimizi bağışla. Kalplerimizde, iman edenlerekarşı hiçbir kin bırakma!” (Haşr, 59/10) âyetinintefsirinde değinerek, Allah Teâlâ’nın Muhammedümmeti içinde seleflerine lânet edecek birilerininçıkacağını bildiği için onlara istiğfar etmeleriniemrettiğini bildirir. Bu âyetin Râfıza, Hâricîler veMu’tezile’nin görüşlerinin fasit olduğunu ortayakoyduğunu ifade eder. (Tevilâtu Ehli’s-Sünne, 5/90)Ehl-i BeytMâturîdî’nin, Râfıza’yı eleştirdiği hususlardanbirisi de Ehl-i Beyt ile şu âyetlerle ilgili 2 getirdikleriyorum ve anlayış biçimleridir: “Ey Peygamber!Hanımlarına de ki, eğer dünya hayatını ve onunsüsünü istiyorsanız, gelin size mut’a (boşanmabedeli) vereyim ve sizi güzelce bırakayım. EğerAllah’ı, Rasûlü’nü ve ahiret yurdunu istiyorsanız,bilin ki Allah içinizden iyilik yapanlara büyük birmükâfat hazırlamıştır. Ey Peygamber’in hanımları!İçinizden kim apaçık bir çirkinlik yaparsaonun cezası iki kat verilir. Bu, Allah’a göre kolaydır.İçinizden kim Allah’a ve Resülü’ne itaateder ve iyi bir iş yaparsa, ona mükâfatını iki katveririz. Biz ona bereketli bir rızık hazırlamışızdır.Ey Peygamber’in hanımları! Siz, kadınlardan herhangibiri gibi değilsiniz. Eğer Allah’a karşı gelmektensakınıyorsanız (erkeklerle konuşurken)sözü yumuşak bir eda ile söylemeyin ki kalbindehastalık (kötü niyet) olan kimse ümide kapılmasın.Güzel (ve doğru) söz söyleyin. Evlerinizdeoturun. Önceki cahiliyye dönemi kadınlarınınaçılıp saçıldığı gibi siz de açılıp saçılmayın. Namazıkılın, zekâtı verin! Allah’a ve Resülü’ne itaatedin. Ey Peygamber’in ev halkı! Allah sizdenancak kirini gidermek ve sizi tertemiz yapmakistiyor. Siz evlerinizde okunan Allah’ın âyetlerinive hikmeti hatırlayın. Şüphesiz Allah en gizli şeyibilendir, hakkıyla haberdardır.” (Ahzâb, 33/28-34)Çünkü onlara göre bu âyetlerin birinci bölümüHz. Peygamber’in hanımları, ikinci bölümü iseEhl-i Beyt ile ilgilidir. Bu görüşlerini desteklemekiçin bazı görüşler ileri sürmektedir.Râfıza açısından Ümmü Seleme’den gelen rivayetegöre Hz. Peygamber, Ahzâb Sûresi’ndeki âyet19
- Page 3: derin sırlarını açar ki, bu say
- Page 6 and 7: teşekkül etmiştir veya etmeye ka
- Page 8 and 9: YENi ÜMiTAbdulkadir İdrİsİ *Tem
- Page 10 and 11: هُ دً ى konusu olmaksız
- Page 12 and 13: minan, ne uyku, ne de rahat yüzü
- Page 14 and 15: görü, fertler arasında sevgiyi v
- Page 16 and 17: Tarihî tecrübeler de göstermişt
- Page 20 and 21: Mâturîdî’nin şiî mezhepleri
- Page 22 and 23: Mâturîdî’nin yaşadığı dön
- Page 24 and 25: YENi ÜMiTYüksel Çayıroğlu*Temm
- Page 26 and 27: yapılacak bir kıyas hiçbir şeki
- Page 28 and 29: YENi ÜMiTDr. Ergün ÇAPAN*Temmuz
- Page 30 and 31: sahih kitap kabul edilen kitabını
- Page 32 and 33: 2. İmam Rabbânî, Mektubat (2 cil
- Page 34 and 35: Derman SanaEy derde derman isteyen
- Page 36 and 37: YENi ÜMiTDoç. Dr. Yener Öztürk*
- Page 38 and 39: üzerinde durulması gereken diğer
- Page 40 and 41: ve İslâm’ın tafsilatlı bir su
- Page 42 and 43: nin son dönemlerine rastlar. Ayrı
- Page 44 and 45: sünnet-i seniyyeye ittibaının zi
- Page 46 and 47: Yazımızda, çok karmaşık olan v
- Page 48 and 49: sun. ‘Allah’ deyince fikirler a
- Page 50 and 51: konusu yapmış âyetleri açıklay
- Page 52 and 53: ir ilham eseri olduğunun delilidir
- Page 54 and 55: sahibi olan birini, duanın kabulü
- Page 56 and 57: söyleyin de sizin için Allah’a
- Page 58 and 59: YENi ÜMiTDoç. Dr. Ayhan Tekİneş
- Page 60 and 61: medeniyeti, amelî (fonksiyonel) bi
- Page 62 and 63: dinamiklere uygun, kendi doktrinine
- Page 64 and 65: nın, Kur’ân-ı Kerîm’deki eh
- Page 66 and 67: Duanın şartlarından birisi de o
- Page 68:
68Üzerinde ne rüyalar görülmü
Change language