imam mâturîdî'nin - Yeni Ümit

Osmanlı Devleti, din ve inanç özgürlüğününen iyi yaşandığı, farklı din, dil, etnikyapı, kimlik ve kültürlerin “biraradayaşama tecrübesi”ni gösterdiği devletlerdenbiridir. Öyle ki Osmanlı Devleti’ninadı hoşgörüyle, barışla, huzurla birlikteanılır olmuştur.(711-1492) Müslüman hâkimiyeti sırasında Müslümanlar,Hıristiyanlar, Yahudiler birarada yaşama tecrübesinin engüzel örneğini sergilemişler; Müslümanlar hâkimiyetialtındaki Hıristiyanlara, Yahudilere başta din ve inançözgürlüğü olmak üzere birçok hak ve özgürlükler vermişlerdir.Bunun neticesinde Hıristiyanlar ve Yahudileryüzyıllarca büyük bir hoşgörü içerisinde, rahat ve huzurlayaşamışlardır (Komisyon 4: 467; Sakallı, 153).Osmanlı Devleti, din ve inanç özgürlüğünün en iyiyaşandığı, farklı din, dil, etnik yapı, kimlik ve kültürlerin“birarada yaşama tecrübesi”ni gösterdiği devletlerdenbiridir. Öyle ki Osmanlı Devleti’nin adı hoşgörüyle,barışla, huzurla birlikte anılır olmuştur. OsmanlıDevleti himayesindeki gayrimüslimler yüzyıllarca huzur,güven ve büyük bir hoşgörü içerisinde yaşamışlar;kendilerine başta din ve inanç özgürlüğü olmak üzerebirçok hak ve özgürlük verilmiştir (Dere, 14).Osmanlı Devleti’nin bu hoşgörülü politikası sayesindegayrimüslimler, kendi dindaşlarının zulmündenkurtulmak için Osmanlı Devleti’ne bir kurtarıcı gözüylebakmışlardır. Nitekim İstanbul’un Fethi sırasındayerli Hıristiyan halk, dindaşları olan Lâtinlerinmezhep baskısı sebebiyle: “İstanbul’da Lâtin serpuşugörmektense Osmanlı sarığı görmeyi tercih ederiz”diyerek Osmanlı’nın hoşgörüsüne ve adaletine vurguyapmışlardır (Komisyon 10: 213; Ünlü 1994, 2: 83).Vereceğimiz şu örnek Osmanlı Devleti’nin din veinanç özgürlüğüne ne kadar büyük önem verdiğiniçok iyi özetlemektedir: Amerika’nın Utah Bölgesi’ndeNormanlara ait kilise defterinde şu dua yazılıdır: “EyTanrımız! Osmanlıların gücünü ve kuvvetini artır ki,gelip de bizi de kurtarsınlar. Bize din ve inanç özgürlüğüversinler, can ve mal güvenliğimizi sağlasınlar.”Vaktiyle Ukrayna’da yaşayan Normanlar dindaşları olanRusların baskılarına dayanamayıp böyle dua etmişler veduayı âdetleri üzere kilise defterlerine yazmışlardı. Bubaskılara dayanamayan Normanlar, 1800’lü yıllardaAmerika’ya göç ederken bu defteri de yanlarında götürmüşlerdi.Bugün bu defterdeki yazılı olan dua sayfası,Amerika’nın Utah Bölgesi’nde Normanlara ait kilisedefterinde sergilenmektedir (Refik 1999, 142).Sonuç olarak şunları söylemek gerekirse, hoşgörüsüzlüğünve şiddetin kol gezdiği dünyamızda, insanlıkİslâm’ın engin hoşgörüsüne ve adaletine, baştadin ve inanç özgürlüğü olmak üzere birçok alanda hakve özgürlüklere her zamankinden daha fazla muhtaçtır.Tarihî tecrübeler de göstermiştir ki, Asr-ı Saadet,Hulefâ-i Râşidîn, Endülüs Emevileri, Abbasiler,Büyük Selçuklular, Anadolu Selçukluları ve OsmanlıDevleti dönemlerinde gayrimüslimler yüzyıllarca huzur,güven ve hoşgörü içerisinde yaşamışlar, dinlerinive inançlarını özgürce birarada yaşamanın en güzelörneğini sergilemişlerdir.* Araştırmacı-Yazarmdere@yeniumit.com.trKaynakça- Apak, Adem, “Hz. Peygamberin Uygulamalarında İnanç Hürriyeti”, Diyanetİlmî Dergi Hz Muhammed (s.a.s.) Özel Sayısı, 2. baskı, Ankara2003.- Aslan Ömer, Kur’ân ve Hoşgörü, İlâhiyat Yay., Ankara 2005.- Aydın, M. Akif, “Anayasa”, DİA., C. 3, TDV. Yay., İstanbul 1993.- Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C. 1-3, Kubbealtı Neşriyat,İstanbul 2006.- Çağrıcı, Mustafa, “Emr-i bi’l Ma’ruf Nehy-i ani’l münker”, DİA., C. 11,TDV. Yay., İstanbul 1995.- ---------, Mustafa, “Müsamaha”, DİA, C. 32, TDV. Yay., İstanbul 2004.- Çiçek, Halil, Farklı Kültürlerin Birlikte Yaşama Formülü, Nesil Yay., İstanbul1998.- Dere, Mehmet, Azınlıklar ve Azınlık Okulları, IQ Kültür Sanat Yay., İstanbul2009.- Doğan, Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, İz Yay., 11. bsm, İstanbul 1996.- Eren, Hasan vdğr., Türkçe Sözlük, C.1-2, TDK. Yay., Ankara 1988.- Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Prof. Dr. Salih Tuğ,İrfan Yay., 5. bsm., İstanbul 2000.- Karatepe, Şükrü, “İnsan Haklarının İlahî Temelleri”, Doğuda ve Batıdaİnsan Hakları, TDV. Yay., Ankara 1996.- Keskin, Yusuf Ziya, Nebevî Hoşgörü, Timaş Yay., İstanbul 1997.- Komisyon, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, C. 1-14, Çağ Yay.,İstanbul 1989.- Köksal, Asım, İslâm Tarihi, C. 1-18, Şamil Yay., İstanbul 1987.- Özdemir Mehmet, “Endülüs Emevileri”, DİA., C.11, TDV. Yay., İstanbul1995.- Refik, İbrahim, Tarih Şuuruna Doğru 3, Gökkuşağı Yay., İstanbul 1999.- Sakallı, Talat, Hadislerle İslâm’da Hoşgörü ve Kolaylık, Çağlayan Yay.,İzmir 1996.- ---------, Talat, “Hz. Peygamber (s.a.s.)ve Dinî Hoşgörü”, Diyanet İlmîDergi Hz Muhammed (s.a.s.)Özel Sayısı, 2. baskı, Ankara 2003.- Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, DİB. Yay., 4. basım,Ankara 2005.- Ünlü, Nuri, Osmanlılar’dan Günümüze Kadar İslâm Tarihi, C.1-3, İFAV.Yay., İstanbul 1994.- Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Çelik-Şûrâ Yay., İstanbul 1993.- Yürüşen Melih, Liberal Bir Değer Olarak Ahlakî ve Siyasî Hoşgörü, YapıKredi Yay., İstanbul 1996.17