Partenokarpik meyve tutumu

Asmalarda Meyve Tutumu1. Normal Çekirdekli meyve tutumu2. Partenokarpik meyve tutumu3. Stenospermokarpik meyve tutumu

1. Normal Çekirdekli Meyve Tutumuİyi gelişmiş tohum taslakları ve döllendiği zamannormal çekirdeklerin oluştuğu mekanizmadır.Anatrop formdaki tohum taslaklarında embriyokesesi kusursuz gelişimini tamamlar;Tozlanma ve döllenmeden sonra, endosperm veembriyo gelişimi normal devam eder.

Birhan KUNTER

Birhan KUNTER

Çiçeklenme:Sürme ile çiçeklenme arasındaki süre iklim koşullarına bağlı olarak 6-9 haftaiçerisinde gerçekleşmektedir.Çiçeklenme için uygun döneme ulaşıldıktan sonra çiçeklenmeyi etkileyenönemli faktör sıcaklıktır.15 C’nin altında birkaç çiçek açarken sıcaklığın 20-25 C arasında olması ileçiçeklerin açılması hızlanır. 35 C den sonra yine engellenme başlar.Çiçeklenme 8-10 gün içerisinde tamamlanır.Çiçeklenmeye etki eden faktörler:İçsel faktörler (Oksin ve sitokininler)Çevresel faktörler: Sıcaklık, Işık yoğunluğu, Fotoperiyot, Su stresi, Mineralbeslenme

Sitokininler salkım taslaklarının farklılaşmasında etkilidir.Gibberellin çiçek yapılarında gövde, sap gibi oluşumların gelişmesinde rol oynar.Sıcaklık: Tür ve çeşitlerin adapte oldukları koşullara da bağlı olarak 15-28 C’lerarasında optimum düzeyde etki yapmaktadır.Işık yoğunluğu: Yeterli bir salkım taslağı farklılaşması için günlük 10 saatlik günışığı ideal kabul edilmektedir. Gölgeleme tomurcuklardaki farklılaşmayıengellemektedir.Fotoperiyot: Salkım taslağı farklılaşması sürecini etkilemez; ancak salkımprimordiumu sayısı üzerinde uzun gün koşullarının olumlu etkisi bulunmaktadır.Su stresi: Toprak nemi salkım taslaklarının gelişmesinde baş aktörlerden biridir.Ancak sıcaklık ve ışık yoğunluğundan bağımsız etkisi belirlenemediğinden bazıaraştırıcılara göre su stresi salkım taslağı oluşumunu azaltmakta, bazıaraştırıcılar ise artış olduğunu ileri sürmektedir. Ancak su stresi ksilem özsuyunda sitokinin düzeyini azaltırken, absizik asit düzeyinin artmasına nedenolmaktadır.Mineral beslenme koşulları: Azot, Fosfor ve Potasyum düzeylerinin optimumolması salkım taslağı oluşumu ve sayısı üzerinde etkilidir.

di iim

Tohum taslağıAntipod hücreleriPolen tüpüGeneratif çekirdekVejetatif çekirdekPolar çekirdeklerYumurta hücresiSinerjit hücreleriGeneratif çekirdekler (2 adet)Yumurta hücresi+generatif çekirdek :ZİGOTEmbriyo kesesiBirleşmiş polar çekidekler+generatifçekirdek: ENDOSPERM PRİMERÇEKİRDEĞİ

TOHUM TASLAĞIEMBRİYO

İyi gelişmiş çimlenme gücünde olgun bir asma çekirdeğinin anatomisi‣Tohumun dış yüzeyini örten kütikülave tek tabakalı epidermis,‣Dış integümentin gelişmesi ileoluşan çok tabakalı ser tohumkabuğu (testa),‣İç integüment hücrelerininfarklılaşması ile meydana gelen veendosperm dokusunu çevreleyen 2-3sıralı parankimatik zar;‣Endosperm primer çekirdeğindekibölünmeler sonucu oluşanendosperm;‣Zigotun bölünmesi ile meydanagelen oldukça küçük yapılı birembriyo

Normal çekirdekli meyve tutumunda iyigelişmemiş çekirdeklere rastlanmasınınnedenleri:Üzüm tanesinde 4 tohum taslağı veFizyolojik nedenlerle kimi tohumtaslaklarının yetersiz gelişmesi,Çiçeklenme zamanındaki olumsuzkoşullar ve korollanın atılamayışı, yetersiztozlanma ve döllenme,Tozlanma ve döllenme sonrasındakifizyolojik yetersizlikler (özellikle beslenmeyetersizlikleri),

Partenokarpik meyve tutumuDöllenme olmaksızın çekirdeksiz tane tutumuAsmalarda partenokarpi tohum taslaklarınınanatomik yapısına göre 2, tozlayıcı ve tozlanmafaktörlerine bağlı olarak 1 şekilde meydana gelir.

Tohum taslaklarının yapısına göre partenokarpik meyvetutumu:1. Vejetatif partenokarpi2. Stimülatif partenokarpiTozlayıcı ve tozlanma faktörlerine bağlı olarak partenokarpik meyvetutumu:1. Fakültatif partenokarpi

Vegetatif PartenokarpiTohum taslaklarınınkusurlu yapısından dolayıgerçekleşmektedir.Tohum taslaklarının şeklitamamen bozulmuşyapıdadır. Anatropdurumda değildir.Sadece dış integümentler gelişmiştir, iç integümentlernusellusun alt kısmında dejenere olmuş halde şişkin yapılarhalinde görülür.Nusellus hücreleri dejenere olduğu için embriyo kesesigelişimi gerçekleşemez. Embriyo kesesi oluşmaz.Tozlanma gerçekleşebilir ancak döllenme oluşmadığı için vekese gelişmediği için tamamen küçük yapılı çekirdeksiztaneler meydana gelmektedir.

Tohum taslakları normal yapıdadır.Çiçek tozları çimlenme gücündedir.Tozlanma normal olarakgerçekleşir.Çok sayıda çiçek tozu polen tüpüoluşturmasına karşın, çoğunlukdişicik borusunda kalır,Döllenmenin gecikmesi ile tohumtaslakları dejenere olur,Çim borusunun uyarıcı etkisi ileküçük yapılı tane tutumu uyarılır.Mikropile ulaşan az sayıdaki polentüpü etkisiyle bu çeşitte çok küçükoranda da olsa çekirdekli tanetutumu görülebilir.Stimülatif partenokarpi

Korint üzümleri (Corinth cv.)

Fakültatif partenokarpi(Boncuklanma)Tohum taslakları normal yapıda olduğu halde erkek organkusurları veya tozlanma ve döllenme yetersizlikleri nedeniylepartenokarpik meyve tutumuTohum taslakları morfolojik ve anatomikolarak normal yapıdadır,Çiçek tozu kısırlığı olabilir,Çiçek tozlarının çimlenme gücü yetersizolabilir,Tozlanma ve döllenme engelleri olabilir.SONUÇ: Salkım üzerinde, çekirdeklitaneler ile partenokarpik taneler birliktebulunur.

1. Çiçekler erdişi çiçek yapısına sahiptir.2. Çiçek tozlarının çimlenme gücüyüksektir.3. Tozlanma ve döllenme normal olarakmeydana gelmektedir.4. Tohum taslaklarında iç integümentnormalden daha uzun yapıdadır.Stenospermokarpik Meyve Tutumu

5. Zigot normal olarak oluşur ve bölünmeye başlar.6. Önce embriyo, daha sonra endosperm genetik olarak kontroledilen mekanizmaların sonucunda dejenere olur.

SONUÇ:Stenospermokarpik tane tutumugösteren bir çeşidin salkımları;embriyo ve endospermdejenerasyonuna bağlı olarakdeğişen büyüklüklerde ipliksi veyaiz halinde gelişen (rudimenter)tohumlara sahip tanelerdenoluşmaktadır.SultaniÇekirdeksiz

Diğer çeşitler: Ergin Çekirdeksizi, Pembe Çekirdeksiz, Tekirdağ Çekirdeksizi,Flame Seedless, Beauty Seedless, Perlette, Crimson Seedless,Superior Seedless,Tekirdağ Ç.Superior Seedless

ÜZÜMTANESİNİNGELİŞİMİ VEYAPISI

Tane sapıSap çukuruTaneEkzokarpMezokarpEndokarpÇekirdek

Üzüm tanesinin büyüme dönemi, renk ve kimyasaldeğişime göre incelenebilir. Üzüm tanesindeki yeşilrengin kaybolduğu ve yapısında büyük kimyasaldeğişimlerin başladığı dönem bu iki periyoduayırmaktadır. Ben düşme dönemi öncesinde tanelerkoruk yapısındadır. Ben düşmeden sonra olgunlaşmadönemi başlamaktadır. Bu dönemlere ilave olarak aşırıolgunlaşma periyodunu da eklemiştir.

OlgunlukTane HacmiTane büyüme devreleriSafha I Safha II Safha IIIÇiçeklenmeZaman

SAFHA I. Meyve bağlamanın gerçekleşmesiylebirlikte tanede irilik ve kütle de hızlı bir artışolmaktadır. Çekirdek ve perikarp büyür ancakembriyoda çok az bir gelişme gerçekleşir. Yeşil serttanelerde organik asit birikimi gözlenmektedir. 40-60 gün sürer.

SAFHA II. Bu dönemin özelliği çekirdeklerinolgunlaşmasını tamamlamasıdır. Tane bu devreninsonuna kadar sert ve yeşil kalır. Bu safhanınsüresi 4-42 gündür. Bu sürenin uzunluğu çeşidinerkenci veya geççi oluşunu belirler. Ayrıcabendüşme olayının fizyolojik başlangıcı olarakklorofil içeriği, fotosentez ve respirasyondaazalma görülmektedir. Titrasyon asitliğimaksimuma ulaşır.

SAFHA III. Bu safhada tane maksimum iriliğe erişmekteve olgunlaşmaktadır. Ağırlık artışı ve meyve irileşmesihücrelerin genişlemesi sonucu oluşmaktadır.Araştırıcıların çoğu III. devrenin başlamasını taneninyumuşaması ve pigment içeren çeşitlerde renkdeğişimiyle (bendüşme) fark edildiğini bildirmektedir.. Bu safhada,*Taneler yumuşak yapı kazanır*Şeker birikimi artar, asitlik azalır*Meyve kabuğu çeşide özgü rengi alır, aromagelişir.* Çekirdek gelişimini tamamlarWinkler ve ark. süreyi 5-8 hafta, Eichorn 17-49gün, Mullins ve ark. 35-45 gün olarak belirlemişlerdir.

Tane olgunlaşması ile büyüme vegelişme arasındaki ilişkilerÜzüm tanesindeki olgunlaşma, büyüklükartışının olmaması, hızlı yumuşama ve CO2solunumunun artışı ile kendini gösterir.Klimakterik olmamasına rağmen üzümtanesinde olgunlaşmanın başlaması belirgindir. Çiftsigmoid eğrinin ikinci hızlı büyüme devresininbaşladığı, “Ben düşme” safhasında birçok fizyolojikdeğişmeler 24-48 saat içerisinde gerçekleşir.

Bunlar:*Tanenin yumuşaması* Büyüme oranının ve madde içeriğinin artışı* Titre edilebilir asit miktarının artışı* Meyve suyu veya hücre suyunda pH artması* Solunum oranında artış* Renkli çeşitlerde antosiyanin artışı* Prolin ve arginin konsantrasyonlarında artış

Tanelerin olgunlaşması sırasında yaşananiçsel değişimler.Karbonhidratlar, organik asitler, aminoasitler,fitohormonlar, enzimler, fenoller, pigmentler, uçucuyağlar gibi bir çok organik madde olgunlaşmasırasında gelişir ve değişir.

KarbonhidratlarÜzüm tanelerinde olgunlaşma süresince organik asitler azalırken,şekerlerin yoğunluğu artar.Şekerlerin artışı, yapılan fotosenteze ve diğer organlardan gelensükroza bağlıdır.Tanelerdeki şekerin büyükçoğunluğu yapraklarda üretilmektedir.Salkım başına düşen yaprak alanı tanebüyümesiyle doğru orantılıdır. Bunagöre, her orta irilikte bir salkım için 22-26 adet yaprağa ihtiyaç olduğusaptanmıştır.Yaprakların azalmasıyla meyvedetoplam şeker ve meyve kalitesi dedüşmektedir.

Vinifera üzümlerinde şekerlerin önemli kısmıglikoz ve fruktozdur.Olgun üzüm tanesinin %12-27 ve dahafazlasını oluşturmaktadır.Olgunlaşmanın başlangıcında glikoz miktarıfruktozdan 3-4 kat fazla bulunurken bu oranolgunluk aşamasında 1:1 değerine ulaşmaktadır.

Glikoz yeşil renkli tanede yani olgunlaşmamıştanede daha yüksek orandadır. Olgun tanedeglikoz : fruktoz oranı eşitlenir.Aşırı olgun tanede fruktoz, glikozugeçmektedir.

Organik AsitlerÜzümün tadındaki ekşilik, içindeki serbest ve yarıbağlı organik asitlerden ileri gelmektedir. Üzüm suyundakien önemli asitler tartarik asit ve malik asittir. Her iki asit,toplam asitin %90’ ından fazlasını oluşturmaktadır. Geriyekalan ve üçüncü büyük asit grubu ise sitrik asittir.Üzüm tanesindeki sitrik asit toplam asidin %5-10unuoluşturur. Sitrik asit köklerde depolanarak ertesi yılvegetatif büyüme döneminde toprak üstü organlarageçmekte ve malik aside dönüşmektedir.

Tartarik Asit* Asmalarda sentezlenir* Hem yaprakta hemmeyvede sentezlenebilir* Yaprakların tambüyüklüğüneerişmelerinden 40günsonra max. değerdedir* Asmanın bütünkısımlarında (en çokfotosentez organlarında)bulunurMalik Asit* Malat hemen bütünbitkilerde bulunur* Hem yaprakta hem meyvedesentezlenebilir* Yaprakların tambüyüklüğüneerişmelerinden 120 gün günsonra max. değerdedir

pHÜzümün renk ve tadı üzerine pH doğrudanetkilidir. Üzüm olgunlaşıncaya kadar pH’ sı daönemli derecede artmaktadır. pH’ daki budeğişimle lezzette ve yeme kalitesindeki uygunolmayan tatlar örtülmekte ve değişmektedir.Olgun üzümlerde pH genellikle 3 – 4’ tür.

Meyvelerdeki kırmızımsı ve parlak renklereyüksek asit ve düşük pH etkili olurken, mavimsidonukrenkler düşük asit ve yüksek pH sonucuoluşmaktadır.pH fermantasyonda da etkili bir faktördür.Düşük pH’ da fermantasyon daha temiz olmakta vebozulmaya neden olan mikroorganizmalarınzararları daha az oluşmaktadır.

Amino asitler ve diğer azotlu bileşiklerAmino asitler üzümlerin hem olgunlaşmalarında hemdeçeşit karakterlerinin belirlenmesinde önemli rol oynamaktadırlar.Amino asitler NH 2 (amid) grubu taşıyan organik asitlerdir.Amino asitler hücrede protoplazmanın esasını oluşturanproteinlerin temel yapı taşlarıdır.Olgunlaşma sırasında amonyak azalırken amino asitlergiderek artar. Olgunlaşmayla beraber tanede, özellikle prolin,threonin, arginin ve serin gibi amino asitler önemli artışgöstermektedir.Olgunlaşma tamamlandıktan sonra tanede amino asit birikimidurur.Üzüm suyunda arginin, aspartik asit, glutamik asit, prolin,serin ve threonin gibi a.a’ lerin en önemlileridir. Çeşide göredeğişmekle birlikte üzüm suyunda birkaç eriyebilir proteinsaptanmıştır.Üzümler, şarap yapılmak üzere protein içeriğinin en yüksekolduğu dönemde hasat edilmelidir.

Fenolik bileşiklerSaf üzüm suyunda bulunan en önemli fenolik maddeler kafeik vekumarik asitler oluşturmaktadır. Bu maddeler olgunlaşma süresincesentezlenme kabiliyetindedir.Renkli çeşitlerin tane kabuklarındaki toplam fenol yoğunlukları bendüşme zamanına kadar azalmakta; fakat bu tarihten sonra antosiyaninbirikimi artmaya başlamaktadır.TanenÜzümlerin kabuklarında, saplarında ve tohumlarında bulunantanenler fenolik asitlerle şekerlerin esterlerinden oluşan kompleksyapılardır.Pektik maddelerPektin maddeleri poligalaktronik asit’ ten türemişlerdir. Üç tipivardır: protopektin, pektin ve pektik asit.Pektik maddeler asmada ve meyvelerinde bulunur, protopektindaha çok hücre duvarlarında görülmektedir.

Olgunluk boyunca protopektin pektinedönüşmekte ve orta lameldeki Ca ve Mgpektatlarının değişimi sonucunda taneleryumuşamaktadır.Şarap yapımında pektinesteraz enzimimetanol oluşumuna neden olabilmektedir.Pektin zinciri şarapların ve şıralarındurutulması ve berraklaştırılmasında önemlirol oynamaktadır.

EnzimlerEnzimler tane ve şırada iz halindebulunmasına rağmen çok önemli rolüolan organik katalizörlerdir. Enzimlerinyapısını esas olarak proteinleroluşturmaktadır.Ortamın pH’ sı ve sıcaklığıenzimlerin çalışması üzerinde büyüketkiye sahiptir.

VitaminlerÜzüm tanelerinde değişik vitaminler bulunur.Üzüm suyunun pastörizasyonunda A vitamini %16-17oranında azalmaktadır. Doğal olarak kurutulan üzümler Avitamini içermez. Üzümler dondurularak saklandığında Avitamini kaybolmaktadır.Soğuk depolama sürecinde taze üzümlerdeki B vitaminioldukça stabil ve bozulmadan kalabilmektedir. Ancak sıcaklığınbiraz daha yüksek olduğu yerlerde saklanan üzümlerde Bvitaminlerinin miktarı %10-30 oranında azalmaktadır. Işık, buvitaminlerin değişime uğramasına neden olarak azalmalarındabüyük rol oynamaktadır.

Üzümlerde C vitamini oldukça azdır. Cvitamini miktarı, meyve tutumundan sonrakiilk birkaç hafta artarken, bendüşme zamanınakadar azalır. Bunu olgunlaşma boyunca birartış izler ve meyvenin olgunluk devresindeyeniden azalır.Meyve kabuğundaki C vitaminişırasındakinden fazladır.

Aroma maddeleriAroma maddeleri, tane gelişme döneminin sonunadoğru sentez edilir ve çoğunlukla kabukta bulunur.Bu maddelerin yoğunluğu ve tipi çeşide göre değişir.V. labruska ve V. rotundifolia türlerinde çokbelirgin olan aroma maddeleri vinifera türlerindesadece misket grubunda belirgindir.Aromatik maddeler: Foxy aromasıMuskat (Misket) aromasıGül aroması ve diğer naturelaromalar