ZİYA GÖKALP

Tercüme edilecek edebî romanlar pek çoktur. Bunlardanbize yarıyanları derhal lisanımıza nakletmeliyiz. Öyleolmalı ki edebî romanlar lisanımızda büyük bir kütüphaneteşkil etmelidir.Bir romanın lezzetle okunabilmesi için «romanesk» olmasışarttır. Romanesk tercümesiyle işe başlamalıyız.Tercüme edilecek romanlardan bir «Roman kütüphanesi»vücuda getirmeliyiz. Bir kütüphane ki bütün kitaplarılezzetle okunabilsin. Bu kütüphane en terbiyevî kitaplarımuhtevi olacaktır.Muhtelif romanların lisanımıza tercümesi kâfi değildir.Terbiyevî mahiyeti haiz millî romanlar yazılması da lâzımdır.Lisanımızda bu yolda romanlar niçin kâfi miktarda değildir?Çünkü, millî romancılarımızın sayısı azdır.Roman, yeni zamanın destanıdır; Nasıl ki destan daeski zamanın romanıdır. Romanın mühim şahsiyetlerine«Roman kahramanları» denilmesi bundandır. Destan, kahramanperestlikdininin menkıbelerinden doğar. Kahramanlariki nevidir:Biri dinî kahramanlardır ki bunlara «yarım ilâhlar» denilir,bunlara ibadet edilir, ikinci nevi kahramanlar, destanlarınve romanların en ehemmiyetli şahsiyetleridir.Roman, mücerret fikirleri müşahhas bir hayat halindecanlı olarak gösterir. Selîkasiyle her fikri müşahhas görmeyenbir yazıcı iyi romancı olamaz; Mücerretleri görmekselîkası romancılık için muzırdır. Mücerretleri görüş, ilmî birgörüştür, sanat ise müşahhasları görmekten doğar. Sanatkârdabir çocuk ruhu, yahut bir iptidaî adam vardır; Bu ruhlarda onlar gibi yalnız müşahhasları görürler.«Roman, tarihten daha doğru bir tarihtir» demişler.Bence, roman müşahhas bir sosyolojidir; Sosyolojinin enderin meselelerini romanlar halletmektedir. Bu zamanda,sosyolog olmayan bir yazıcı iyi bir romancı olamaz. İyi birromancı olabilmek için memleketimizin sosyolojisini, milleti-178