Endokrin Sistem ve Hastaliklari.pdf
Endokrin Sistem ve Hastaliklari.pdf
Endokrin Sistem ve Hastaliklari.pdf
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ENDOKRİN SİSTEM• Hücreler arası fonksiyonların, birtakımkimyasal regülatör maddeler ile,sinyalizasyon yöntemiyle ileten özelmoleküler yapıda ki maddelerin üretildiğibir sistemdir• Bu maddelere hormon, hormon üretenhücrelere endokrin hücre denir
<strong>Endokrin</strong> Bezler• Hipofiz bezi-Hipotalamus• Tiroid bezi• Paratiroid bezi• Böbrek üstü bezleri• Pankreas• Gonadlar-cinsiyet bezleri• Diğerleri– Böbrekler– Pineal bez– Timus bezi– Kalp– Sindirim kanalı
Hormon reseptörleri• Hormonlar etkilerini hücre membranıyüzeyindeki, yada sitoplazmanın<strong>ve</strong>ya çekirdeğin içindeki reseptörleriaracılığıyla gösterir.
Majör <strong>Endokrin</strong> Gland <strong>Sistem</strong>i• Saf gland halinde olan tiroid, ürettiğihormonu depolayan <strong>ve</strong> gerektiğindekullanıma <strong>ve</strong>ren bir bez• Yarı endokrin yapıda olan hipofiz <strong>ve</strong>adrenal, sinüzoido-retiküler yapıda olan <strong>ve</strong>ürettikleri hormonu doğrudan sinüzoidal,vasküler yolla hedef organa gönderir
Hormonların sınıflandırılması• Hormonlar kimyasal yapılarına göre 3grupta incelenirler;1. Yağda eriyebilen steroid kaynaklı,streoid hormonlar,2. Amino asit kaynaklı hormonlar,3. Suda eriyen protein yapılı hormonlar.• Az sayıda glikoprotein yapılıhormonda bulunur.
Hormon etki mekanizması• Yağda eriyen hormonlar steroid yapılıhormonlardır <strong>ve</strong> kollesteroldensentezlenirler.• Kortizol, progesteron, östrojen, testeron <strong>ve</strong>tiroksin hareketli reseptör mekanizması ileetki gösterirler, bu hormonların özelreseptörleri çekirdektedir.• Bu mekanizma ile çalışan hormonlar hücrefonksiyonlarını etkileyen proteinlerisentezleyerek görevlerini yerine getirirler.
Depolanan <strong>ve</strong> depolanmayanhormonlarPeptit <strong>ve</strong> protein yapılı hormonlar, granüllüendoplazmik retikulumda sentez edildikten sonraGolgi sisteminde membranöz <strong>ve</strong>ziküller içindedepolanırlarKatekolaminler, suda çözünür özellikli proteinlerolan kromograninler <strong>ve</strong> ATP ile birlikte granüllerdedepolanırlarTiroglobulin yapısındaki tiroit hormonları, tiroitfollikülleri içinde depolanırlarSteroid hormonlar, sentez sonrası hemensalgılanırlar, depolanmazlar
Hormon salgısınınkontrolü...• Hormonal sekresyonlar genelliklenegatif feedback sistemler ilenormal seviyede tutulur.
Sentezlendikleri yere görehormonlar• Hipotalamus hormonları• Hipofiz hormonlarıÖn lop hormonlarıOrta lop hormonuArka lop hormonları• Tiroit hormonları• Paratiroit hormonu• Pankreas kormonları• Böbrek üstü bezi hormonlarıAdrenal korteks hormonlarıAdrenal medülla hormonları• Cinsiyet bezleri hormonlarıErkek cinsiyet hormonlarıDişi cinsiyet hormonları• Gastrointestinal <strong>ve</strong> diğer doku hormonları
Yapılarına göre hormonlar• Peptitler <strong>ve</strong> proteinler: Hipotalamus,hipofiz, paratiroit, pankreas, midebağırsaksistemi <strong>ve</strong> bazı plasentahormonları• Steroidler: Adrenal korteks <strong>ve</strong>gonadlardan salgılanan hormonlar ile bazıplasenta hormonları• Amino asit türevi hormonlar:Adrenal medülla hormonları:KatekolaminlerTiroit hormonları• Eikozanoidler• Retinoidler• NO
<strong>Endokrin</strong> fonksiyon bozuklukları• Yetersiz miktarda hormonsalgılanması• Aşırı miktarda hormon salgılanması• Hormona karşı doku duyarlılığındaazalma
Yetersiz hormon salgılanmasıHormona özgü hipofonksiyonbelirtileri ile karakterize
Aşırı miktarda hormonsalgılanmasıHormona özgü hiperfonksiyon belirtileri ilekarakterize
Hormona karşı duyarlılığınazalmasıHormona özgü hipofonksiyon belirtileri ilekarakterizeReseptör <strong>ve</strong>ya postreseptörmekanizmalardaki bozukluklar nedeniyle olurDolaşımdaki hormon düzeyi artar
HORMON??????
<strong>Endokrin</strong>sistemdekikimyasal habercilerdir‘uyarmak,harekete gecirmek’
Hormonların görevleri• Büyüme <strong>ve</strong> farklılaşma• Homeostazın sürdürülmesi• üreme
Hangi tablolar bize endokrinkökenli bi hastalık düşündürür?• Büyüme <strong>ve</strong> gelişme geriliği• Uçlarda büyüme(akromegali)• Guatr(tiroid bezinin büyümesi)• Stria(cushing)• Pigmentasyonda artış(böbreküstü beziyetmezliği)• Cinsel farklılaşmanın gerçekleşmeyişi
• Hirsutismus• Cinsel farklılaşma bozuklugu• Jinekomasti• Galaktore• Şişmanlık• Hiperglisemi• Hipoglisemi• Hiperkalsemi• Poliuri• hipertansiyon
Hipofiz bezi• Beyinde hipotalamusun hemen altındabulunur.• İki ayrı lobtan oluşmuştur;– Anterior lob (adenohipofiz)– Posterior lob (nörohipfiz)• Adenohipofiz gerçek bir endokrin bezdir<strong>ve</strong> salgı hücreleri ihti<strong>ve</strong> eder.• Nörohipofiz ise hiptalamustan köken alanpek çok sinir ucunun sonlandığı bölümdür.
Hipotalamus hormonları• Supraoptik <strong>ve</strong> para<strong>ve</strong>ntriküler çekirdekte oluşanlarAntidiüretik hormon (ADH, vazopressin)Oksitosin (pitosin)• Peptiderjik nöronlardan salgılanan, Adenohipofiz hormonlarınınsekresyonunu düzenleyen hormonlarTirotropin salgılatıcı hormon (TRH)Kortikotropin salgılatıcı hormon (CRH)Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH)Büyüme hormonu salgılatıcı hormon (GHRH)Somatostadin (Büyüme hormonu salınımını inhibe edici hormon)Prolaktin salgılatıcı hormon (PRH)Prolaktin salınımını inhibe edici hormon (PIH)
Hipotalamus-hipofiz
• Ön hpf. organın % 80 nini oluşturur <strong>ve</strong> asılsalgı yapan kısmıdır• Buradan salınan hormonlar hipotalamustansalınan + davranışlı salgılatıcı (realising)hormonla kontrol edilir• Rutin histolojik kesitlerde asidofil, bazofil,kromofob (boya almayan) hücrelerdenoluşur.
Hipofiz hipotalamusilişkisi• Hipofiz bezi kan damarları <strong>ve</strong> sinir lifleriile hipotalamusla bağlantılıdır. Bu bağlantısinir sistemi ile endokrin sistemarasındaki direkt bir bağlantıdır.• Hipotalamus ile adenohipofiz arasındakibağlantı hipotalamik-hipofiziel portalsistem adı <strong>ve</strong>rilen damar sistemi ilesağlanır.• Hipotalamus ile nörohipofiz arasındakibağlantı ise sinirler aracılığıylagerçekleştirilir.
Hipofiz-hipotalamus ilişkisi• Hipotalamus;• Adenohipofizden salgılanan hormonlarınsalgılanmasını düzenleyen salgılatıcı(releasing) <strong>ve</strong> salgıyı durdurucu(inhibiting) hormonlar salgılar. Buhormonlar kan yoluyla hipofize gelir.• Antidiüretik hormon (ADH) <strong>ve</strong> oksitosinhormonlşarını sentezler, depolar <strong>ve</strong>nörohipofizden salgılatır. Bu hormonlarsinirin aksonu aracılığıyla hipofize gelir.
Ön hipofiz hormonları• Opiyomelanokortin ailesiKortikotropin (ACTH)Melanosit stimüle edici hormon (MSH)-endorfin• Glikoprotein ailesiTirotropin (TSH)GonadotropinlerLuteinizan hormon (LH)Follikül stimüle edici hormon (FSH)• Somatomammotropin ailesiSomatotrop hormon (Büyüme hormonu, GH)Prolaktin (PRL)
Nörohipofiz hormonları• Nörohipofizden hipotalamustasentezlenen 2 hormon salgılanır.1. Antidiüretik hormon (ADH)2. Oksitosin
Antidiüretik hormon (ADH)• Antidiüretik: idrar atılımını azaltan• ADH diğer adıyla vazopressinin anagörevi vücut sıvı dengesinindüzenlenmesine katkıda bulunmaktır.• ADH nın hedef organı böbreklerdir.• Böbreklerden su geri emilimini artırarak,idrar yoluyla su atılımını azaltır.• Dehidrasyon <strong>ve</strong> koma gibi kan sıvımiktarının azaldığı durumlarda ADHsalgısı artar.
Oksitosin• Oksitosin doğum esnasında uteruskasının kasılmasını, doğumdan sonrada süt salgılanmasını uyaran birhormondur.
Adenohipofiz hormonları1. Growth hormon(GH)-Büyüme hormonu(BH)2. Prolaktin3. Tiroid stimüle edici hormon(TSH)4. Adrenokortikotropik hormon (ACTH)5. Luteinizan hormon (LH)6. Follikül stimüle edici hormon (FSH)7. Melanosit stimüle edici hormon (MSH)
Büyüme Hormonu (BH)• Tek bir özel hedef organı olmayıpbütün vücut bölümlerini etkileyerekbüyümeyi uyarır.• En belirgin etkisi çocuklarda <strong>ve</strong>adelosan dönemde doku kitlesiniartırarak (protein sentezi) <strong>ve</strong> hücrebölünmesini uyararak büyümeyihızlandırır.• Uzun kemiklerin epifiz plaklarıüzerine doğrudan etkiyerek epifizplaklarının devamlılığını sağlar.
BH nın genel etkileri• Protein sentez hızını artırır,• Protein yıkılımını azaltır,• Glikoz kullanımını azaltır, önler;enerji kaynağı olarakkarbonhidrattan yağa doğru birkayma olmasını sağlar,
BH yetersizliği• Büyüme dönemindeki bir kişide BHsalgısı yetertsiz olursa epifizplakları erken kapanır <strong>ve</strong> vücutbüyümesi durur dwarfizm (cücelik)ortaya çıkar.
BH fazlalılığı• Tersine BH sekresyonu adolesan döneminsonuna doğru azalmazsa gigantism (devlik)oluşur <strong>ve</strong> kişinin boyu uzamaya devameder.• BH sekresyonu normal büyüme bittiktensonra fazla olursa akromegali(acromegaly) adı <strong>ve</strong>rilen durum ortayaçıkar.• Akromegalide baştaki, ellerdeki <strong>ve</strong>ayaklardaki kemiklerde uzamadan ziyadekalınlaşma ortaya çıkar.
Adenohipofiz hormonları1. Growth hormon(GH)-Büyüme hormonu(BH)2. Prolaktin3. Tiroid stimüle edici hormon(TSH)4. Adrenokortikotropik hormon (ACTH)5. Luteinizan hormon (LH)6. Follikül stimüle edici hormon (FSH)7. Melanosit stimüle edici hormon (MSH)
Prolaktin• Prolaktinin kadınlarda iki görevivardır;1. Östrojen (dişi cinsiyet hormonu) ilebirlikte gebelikte meme bezlerindememe kanallarının gelişimini uyarır.2. Doğumdan sonra meme dokusundasüt üretimini uyarır.
Prolaktin salgısının kontrolü• Prolaktin salgısı hipotalamustaüretilip adenohipofize aktarılan ikihormon tarafından kontrol edilir;1.Prolaktin salgılatıcı hormon2.Prolaktin salgısını durdurucu hormon
Adenohipofiz hormonları1. Growth hormon(GH)-Büyüme hormonu(BH)2. Prolaktin3. Tiroid stimüle edici hormon(TSH)4. Adrenokortikotropik hormon (ACTH)5. Luteinizan hormon (LH)6. Follikül stimüle edici hormon (FSH)7. Melanosit stimüle edici hormon (MSH)
Tiroid stimüle edicihormon(TSH)• TSH tiroid bezi hormonlarınınsekresyonunu <strong>ve</strong> sentezini uyarır.• TSH nın fazla salgılanması goiter(guatr) olarak sisimlendirilen tirodibezinin genişlemesine yol açar.• TSH sekresyonu hipotalamustaüretilen tirotropin salgılatıcı hormonile kontrol edilir.
Tiroid bezi• Tiroid bezi boyunda trakeanınönünde iki lob halinde bulunur.• Tiroid bezinin follikülerhücrelerinden;– Tiroksin (tyroxine)(T4),– Triiodotironin (triiodothyronine) (T3)• Tiroid bezinin parafollikülerhücrelerinden;– Kalsitonin hormonları salgılanır.
Tiroid bezi salgısının...• % 90 ı tiroksindir (T4),• T4 <strong>ve</strong> T3 her ikisi de tirozin aminoasitine iyot bağlanmasıyla oluşur.
Tiroid hormonlarının etkileri• Vücudun pek çok hücresindehücresel reaksiyonları hızlandırır.• Böylece;– Bazal metabolizma hızı artar,– Büyüme hızlanır,– Hücresel farklanma <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> proteinsentezi uyarılır.– Karbonhidrat <strong>ve</strong> yağ metabolizmasıuyarılır (kalorijenik etki).
Tiroid hormonlarının salgısınındüzenlenmesi• Tiroid hormonları TSH tarafındanfeedback mekanizmalar iledüzenlenir.• T4 kanda düşükse,• soğuk, stres <strong>ve</strong> gebelik gibidurumlar var ise ki bu durumlardaenerji ihtiyacı artar, TSH salgısıuyarılır, o da tiroid bezini uyarır.
Hipotiroidi• Üşüme,soğuğa tahammülsüzlük• Kolay yorulma• Uykuya eğilim• Mental fonksiyonlarda gerileme• Kalın,kuru soğuk deri• Kabızlık• bradikardi
Hipertiroidi bulguları• Sıcaklık hissi• Sıcak <strong>ve</strong> nemli cilt• Aşırı terleme• Çarpıntı hissi• Sürekli taşikardi• Eforla gelen nefes darlığı• Artmış iştah,zayıflama,diyare• Aşırı sinirlilik,huzursuzluk,uykusuzluk• Saç dökülmesi• Ellerde tremor
Paratiroid bezler• Paratiroid bezler tiroid bezininarkasında bulunan küçük bezlerdir.• Parat hormon (paratiroid hormon)(PTH) salgılarlar.• PTH kalsitoninin tersi etkileresahiptir.• Kan kalsiyum düzeylerini artırıp,fosfat düzeylerini azaltır.• Kan kalsiyum miktarı azaldığı zamanPTH artar.
<strong>Endokrin</strong> Bezler• Hipofiz bezi-Hipotalamus• Tiroid bezi• Paratiroid bezi• Böbrek üstü bezleri• Pankreas• Gonadlar-cinsiyet bezleri• Diğerleri– Böbrekler– Pineal bez– Timus bezi– Kalp– Sindirim kanalı
Diğer bezler• Plasenta• Plasenta gebelikte fetüsün beslenmesi içingelişen özelleşmiş bir organdır.• Plasenta östrojen, progesteron <strong>ve</strong> humankoryonik gonadotropin hormaonlarınısalgılar.• Bu hormonlar gebeliğin devamlılığınayardım ederler.• Bu hormonların hedef organları e<strong>ve</strong>rler,meme bezleri <strong>ve</strong> uterustur.
• Böbrekler;Diğer bezler– Eritropoietin– 1,25 dihidroxivitamin D3– Prekallikreinler– Prostaglandinler <strong>ve</strong>– Renin enzimini üretirler
• Sindirim sistemi;Diğer bezler– Gastrin, sekretin <strong>ve</strong> kolesistokinin hormonlarısalgılanır.• Gastrin mide mukozasından salınır <strong>ve</strong> midenin asitsalgılamasını uyarır.• Sekretin düedönum mukozasından salınır <strong>ve</strong>pankreastan bikoarbonattan zengin sıvısalgılatarak mideden gelen içeriğin asiditesininnötralize edilmesini sağlar.• Kolesistokinin de düedonumdan salgılanır <strong>ve</strong> safrakesesinin kasılmasını uyarır. Safra keseside yağsindiriminde görev alan safra salgısını yapar.
Diğer bezler• Pineal bez;– Melatonin ;deri pigmentleri ileilişkilidir.• Timus bezi– T lenfositlerinin oluşumu ile ilgilihormon <strong>ve</strong> maddeler salgılar.• Kalp– Atriopeptin adı <strong>ve</strong>rilen bir hormonsentezler, depolar <strong>ve</strong> salgılar– Atriopeptin sıvı-elektrolit dengesi ileilşkilidir, aşırı yükselmiş kan basıncını<strong>ve</strong> kan mikatarını düşürür.
Melatonin.....!!!!!!
Pankreas• Pankreas sindirimkanalına enzimsalgılayan egzokrin bir bez <strong>ve</strong> kanahormon salgılayan endokrin bir organolarak işlev görür.• Hormonlar pankreasın endokrinbölümündeki pankreatik adacıklardasenteslenir, depolanır <strong>ve</strong> salgılanır.
Pankreas hormonları• Pankreatik adacıklardan;1. Glukogon (alfa hücreleri)2. İnsülin (beta hücreleri)3. Somatostatin (delta hücreleri)4. Pankretaik polipeptid(F hücreleri)sentezlenir.
Pankreas hormonları;İnsülin• İnsülin glukagonun tersi etkileresahiptir.• Dokulara glikoz girişini artırarak kanglikoz düzeylerini düşürür.• Glikozun glikojene çevrilmesini(glikogenez) uyararak depoedilmesini sağlar.
Diabetes Mellitus• Pankreas beta hücrelerince yeterlimiktarda insülin üretilemediği zamandiabetes mellitus adı <strong>ve</strong>rilen hastalıkortaya çıkar.• Hiperglisemi:kan glikozundayükselme• Fazla insülin hipoglisemiye yol açar.• İnsülin <strong>ve</strong> glukagonun her ikisi dekan glikozu tarafından kontroledilir.
Şeker hastalığı nedir?İnsülin…Eksikliği VEYA YetersizliğiSonuç: Kan şekerinin yükselmesi
Kan şekeri normal sınırları: 80-100 mg/dlhücreBesininsülin
yaşam boyu sürerbulaşıcı değildir
Neden önemlidir?• Körlük• Böbrek yetmezliği• Ayak yaraları• Uzuv kesilmeleri• Kalp damar hastalıkları (kalp krizi,felç…)• Cinsel fonksiyon bozuklukları
Şeker ayarının sağlanması ile bubozukluklar önlenebilirya da geciktirilebilir
****bazen hiçbir bulgu <strong>ve</strong>rmeyebilir!!!!!Tesadüfen………
Şeker hastalığı tipleri:• Tip 1 şeker hastalığı (genç tip)• Tip 2 şeker hastalığı (erişkin tip)• Gebelikte ortaya çıkan şeker hastalığı
Bulgular:*sık idrara çıkma*çok su içme, ağız kuruluğu*çok yemek yeme*kilo kaybı*halsizlik*vücutta kapanmayan yaralar*cinsel organda kaşıntı
Şeker düşmesi:Hipoglisemi*Öğün atlama*Yetersiz gıda alımı*Fazla fiziksel aktivite*Uygunsuz zamanda aktivite*İlaçlar doz aşımı
Şeker düşüklüğübulguları:*halsizlik*soğuk terleme*acıkma*başağrısı*kalp atışlarındahızlanma
Şeker yüksekliği*Fazla gıda tüketimi*Şeker hapları <strong>ve</strong>ya insülin yetersizliği*Şeker, bal gibi gıdaların tüketimi
Tedavi ????• Tıbbi beslenmetedavisiHiçbir yiyecekya daiçecek kanşekerinidüşürmez
Risk altındakiler kimlerdir?*Birinci derece yakınları şeker hastasıolanlar*Şişmanlar*Hipertansiyonu olanlar*İri bebek doğuranlarŞeker yükleme testi
OBEZİTE TANIMIKişideMorbidite <strong>ve</strong>/<strong>ve</strong>ya mortaliteye sebep olanAdipoz doku fazlalığıdırWHO,1998,Cenova
Genetik FaktörlerYemek Yeme alışkanlığıÇevresel etmenlerDamak tadıBiyolojik değişiklikler<strong>Endokrin</strong> hastalıklarSosyokültürel etkilerEgzersizOBEZİTE
ENERJİ DENGESİ• Vücudumuzun canlı kalabilmesi içinenerji girişi olmalıdır.• Alınan enerji = Harcanan enerji
Fizyolojik ÖzelliklerEnerji alımı > enerji sarfıOBEZİTEEnerji AlımıEnerji sarfı
ŞİŞMANLIK VE FAZLAKİLOLAR• Yüksek kan kolesterolü• Kalp hastalığı• Felç• Yüksek tansiyon• Diyabet• Bazı kanser türleri• Solunum problemleri
ANTROPOMETRİK ÖLÇÜM-1VÜCUT KİTLE İNDEKSİVücut Ağırlığı(kg)Boy (m)2Komorbiditelerin gelişim riskinin arttığı sınır rakamlar belirlenerekVKI üzerinden obezite sınıflaması yapılmıştır (WHO,1995)
KİLO VERMEK İÇİNHer gün alınan kaloriden biraz dahafazlası harcanmalıdır.1. Aldığınız kaloriyi azaltmak2. Egzersizi arttırmak3. İkisi birlikte
%5-10 luk kilo kaybının yararlarıDüzelme;*Hipertansiyon*Lipid bozuklukları*Glisemik kontrolAzalma;*kardiak olaylar, KV nedenlimortalite,tüm nedenlere bağlı mortalite*Diabet ile ilişkili mortalite*Tip 2 diabet gelişme riski
VKI’ne göre obezite sınıflaması:VKI(kg/m2)WHO sınıflaması Aktuel tanım
Change language