TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRME – II Uygulama Ders Notları - Ankara ...

2. KardeşlenmeBuğdaygillerde çimlenen her tohumdan çok kere birden fazla sap oluşur. Meydana gelen busapların her birinin kendilerine ait kökleri vardır. Bu şekilde bir tohumdan kendilerine aitkökleri olan birden fazla sapın meydana gelmesi olayına kardeşlenme adı verilir.3. Sapa KalkmaTahıllarda üçüncü gelişme devresi, ilk generatif gelişme devresidir. Tahılların sapa kalkmayabaşlayabilmeleri için her şeyden önce vernalizasyonlarını tamamlamış olmaları gereklidir.Kardeşlenmesini tamamlamış olan bir tahıl bitkisi eğer sapa kalkması için gerekli günuzunluğuna da kavuşmuş ise başak taslağını oluşturur ve boğum aralarını uzatarak yukarıdoğru boyunu uzatmaya başlar ki bu devreye sapa kalkma devresi adı verilir. Generatif organolan başağın primordiyal olarak oluşması nedeniyle bu devre ilk generatif gelişme devresiolarak bilinir. Bitki bu devrede içerisinde bulunduğu koşullara göre oluşturabileceği başakuzunluğu ve başaktaki başakçık sayısını belirler. Sapa kalkma devresinde isteklerine uygunbir ortamda bulunursa başak uzunluğunu ve başağındaki başakçık sayısını artırır.4. Başaklanma ve ÇiçeklenmeSapa kalkma devresi ilerledikçe generatif organ olan başak da büyür ve gelişir, sap içerisindeşişkinliği belirgin hale gelir. Son boğum arası oluştuğu zaman başağın bayrak yaprağı kınıiçerisinde oluşturduğu şişkinlik daha da belirginleşir ve kılçıklı çeşitlerde öncelikle kılçıklarkından dışarıya çıkar ki bu devreye sakal verme adı verilir.Gelişme devresi ilerledikçebaşakçıklardan oluşan başak tamamıyla bayrak yaprağı kınından dışarıya çıkar ve bu devrebaşaklanma olarak isimlendirilir. Başaklanmadan önce başakçıklar içerisinde cinlere göreçeşitli sayılarda bulunan çiçekler olgunlaşmaya başlar. Erselik olan çiçeklerin erkekorganlarının döllenme kabiliyetine sahip çiçek tozu, dişi organlarında döllenme yeteneğinesahip yumurta hücreleri oluşturacak olgunluğa gelmeleri çiçeklenme olarak bilinir.Çiçeklenme cinslere göre değişmekle beraber başağın bayrak yaprağı kınından çıktığı andabaşlar. Başaklanma ile birlikte çiçeklenmede hızla ilerler. Çiçek tozu iyice sararıp ergin halegelince, pulcuklar iç kavuzlardan su çekerek turgorlarını yükseltip şişerler. Bu sıradaflamentler de çiçek tablasından ve antherlerden su alarak turgorlarını yükseltir ve gergin halegelir. Pulcukların şişmesiyle iç kavuz açıldığı sırada zaten ergin halde bulunan flamentleryukarı doğru fırlayarak antherleri patlatır. Ve çiçek tozlarını etrafa yayarlar. Tepeciktedöllenme ermesine gelmişse, üzerine düşen çiçek tozları çimlenmeye başlar. Çimlenen çiçektozlarından yalnız bir tanesi yumurtayı dölleyebilir. Çiçek açma başağın orta kısmının hemenaltındaki başakçıklarda başlar, aşağıya ve yukarıya doğru devam eder. Başakçıkta iseaşağıdaki çiçekten başlar ve yukarıya doğru devam eder. En son açan çiçekler en üstbaşakçıktaki çiçeklerdir. Normal şartlarda bir başakta bulunan bütün çiçeklerin açılması 2–3gün içerisinde tamamlanır. Arpa çeşitlerinin tozlanması çoğunlukla başak henüz kıniçindeyken oluştuğundan, yabancı tozlanma oranı oldukça azdır (% 0.5). Çavdar çiçekleri 7–8 saat kadar açık kalarak yabancı tozlanmayı kolaylaştırırlar. Çünkü çavdar çiçeği erselikolduğu halde; flamantleri uzun olduğu için anterleri dışarıya fazla sarktığı, erkek ve dişiorganları farklı zamanlarda olgunlaştığı ve kendi çiçek tozunu tercih etmediği için yabancıdöllenir. Yulaf karışık salkımında çiçeklenme ve döllenme üstten alta, başakçığında ise alttanüste doğrudur. Uygun koşullar altında, bir çiçek 50–70 dakika açık kalır. Bütün karışıksalkımın tamamen çiçeklenebilmesi 6–7 gün hatta daha uzun sürede tamamlanır. Çiçekleroldukça uzun bir süre açık kaldığı için, kendine döllenen bir bitki olmasına rağmen yulafta %1–2 oranında yabancı döllenme ortaya çıkabilmektedir.6