TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRME – II Uygulama Ders Notları - Ankara ...

Çimlenmenin Biyoloji ve MorfolojisiÇim yatağında canlı olan tane yeteri kadar su aldığı zaman, embriyonun bulunduğu taraftabir şişkinlik oluşturur. Bu duruma “tanenin karınlanması” adı verilir.Bu sırada tohumun hacminde de bir büyüme “şişme” olur. Kalkancıktaki sitaz (cytase) enzimifaaliyete geçerek kalkancık yakınındaki endosperm hücrelerinin zarlarını eritir.Daha sonra aleuron tabakasındaki enzimler faaliyete geçer ve endospermi eritmeyebaşlarlar. Diyastaz enzimi ile nişastalar basit şekerlere, proteaz enzimi ile proteinler aminoasitlerine, lipaz enzimi ile de yağlar, yağ asitlerine kadar parçalanırlar.Böylece suda eriyebilir hale gelen besin maddeleri, kalkancık yoluyla kökçük ve tomurcuğaulaşır. Karbonhidratlar enerji kaynağı olarak, proteinler ise yapı taşı maddesi olarakkullanılırlar.Bu sırada, tanede solunum hızla devam eder. Alınan oksijen, karbonhidratlarınoksidasyonunda kullanılır. Bu olaylar sırasında endosperm yumuşayarak hamur ya da bozakıvamına gelir. Hızlı bir hücre bölünmesinin başlaması ile önce kökçük uyanır; kökçük kını,tanenin kabuk katlarını yırtarak 1–1.5 mm kadar tanenin dışına çıkar. Bu duruma“burunlama” denir. Bundan sonra asıl kökçük (radicula), kökçük kınının ortasındaki açıklıktandışarıya çıkar.Çıplak tanelilerde çimlenme: Buğday ve çavdarda kökçük çıktıktan hemen sonra tanenin aynıucundan tomurcuk (plumula) da çıkar. Bu sırada, kabukta bütün embriyo boyunca, ortasıgeniş bir yarık meydana gelir. Plumula, koleoptil ile birlikte uzamaya başlar. Koleoptil 3–8 cmuzadıktan sonra, tepesindeki açıklıktan bitkinin ilk yaprağı çıkar. Bu devrede eğer bitki günışığına kavuşursa CO 2 asimilasyonuna başlar. Bu devrede tanedeki besinler tamamenbitmemiş olsa bile, bitki kendisi için fotosentez ürünlerini sağlayabilir duruma gelmiş olur.Embriyodaki çim kını (koleoptil) çimlenip sürme sırasında çok kere 8 cm'ye kadarboylanabilir. Genellikle, tohumun 6–8 cm den daha derine ekildiği zaman ve ekimden sonratoprak yüzeyinde kaymak tabakası oluştuğu zaman çimlenen bitki toprak yüzüne çıkmaktazorlanmaktadır. Çim kını toprak yüzüne erişemeyeceğinden, kından çıkan ilk yaprak, topraktabakasını delemez ve kendi üzerine kıvrılıp sarı kıvrım olurlar. Belli bir süre içerisinde toprakyüzüne ulaşamayan bitkiler fotosentez yapamadıkları için ölüme gitmektedirler.Kavuzlu tanelerde çimlenme: Arpa ve yulaf tanelerinde kökçüğün çıkışından sonra, embriyoboyunca kabukta yarılma olmaz. Çünkü kavuzlar koleoptilin dışarıya çıkışını önlediği için,çıplak tanelilerde olduğu gibi koleoptil hemen dışarı çıkmaz. Koleoptil tohum (testa) vemeyve kabuğunu (pericarp) deldikten sonra, iç kavuzla pericarp arasında ilerler ve tanenindiğer ucundan çıkar. Genelde arpa, yulaf ve kavuzlu buğdaylarda bu tip çimlenme görülür.Koleoptilin çıkışı her zaman, tanenin embriyonun bulunduğu ucun tam karşısındaki ucundanolmayabilir. Uca yakın bir yerden zaten gevşemiş olan iç kavuzu yırtarak kavuzların dışınaçıkabilir. Çimlenme sırasında bazen anormal gelişmelere de rastlanabilir. Özellikle iyigelişmemiş tanelerde koleoptil gelişip, tohum ve meyve kabuğunun altında gelişir, fakatkabuğu delerek tanenin dışına çıkamaz ve kıvrılıp endosperm içinde gelişmeye başlar veendosperm içerisinde sarı kıvrım olur. Tohumlu bitkilerin tamamında olduğu gibi tahıllardada, canlı tohum uygun çimlenme ortamına konulduğu zaman, çim kökü ve koleoptilini tanenindışına çıkarması olayına çimlenme, koleoptilini ve cinse ait belirli sayıdaki çim köküoluşturması olayına normal çimlenme, toprak veya kum ortamına ekilen tohumun çimlenerekkoleoptil ve ilk yapraklarını toprak yüzüne çıkması olayına da sürme adı verilir.5