TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRME – II Uygulama Ders Notları - Ankara ...

YEMEKLĐK TANE BAKLAGĐLLERĐN MORFOLOJĐSĐTaneMeyve içerisinde, meyve kabuğuna göbek bağı ile bağlı halde bulunan taneler; renk, şekil vebüyüklük bakımından cins, tür, çeşit ve çevre koşullarına göre büyük değişiklik gösterirler.Bezelyede; küçük yuvarlak veya buruşuk, fasulye ve börülcede böbrek şeklinde, baklada;yuvarlak veya yassı 4 köşeli, mercimekte; küçük yuvarlak, yassı disk şeklinde, nohutta,koçbaşı, kuşbaşı şekillerinde ve hörgüç gibi bir çıkıntı vardır. Bu çıkıntı kotiledonlar arasındabulunan embriyonal kökün dışarı doğru uzamasından oluşmuştur.Bir yemeklik tane baklagil tanesia) Tane (tohum) kabuğub) Kotiledonlarc) Embriyo olmak üzere üç kısımdan oluşur.a) Tohum kabuğu: Tüm yemeklik baklagillerde embriyo ve kotiledonların etrafını saran kabukkatmanı sadece tohum kabuğundan (testadan) ibarettir. Meyve kabuğu (pericarp) meyveyioluşturur ve meyve içerisinde birden fazla tane bulunduğu için, tanelerin üzerinde sadece tektohum kabuğu katmanı (testa) bulunur.Tohum kabuğunun kalınlığı, yapısı ve rengi cins, tür, çeşit ve çevre koşullarına göre büyükfarklılık gösterir. Kalite faktörü olarak ele alınan pişme özelliği kabuk kalınlığı ve kabuğungeçirgenliği ile yakından ilgilidir. Tane kabuğunun inceliği, pişmeyi kolaylaştırması yanında sualımını kolaylaştırdığı için çimlenmenin de kolay ve hızlı olması üzerine etkilidir. Tohumkabuğunun kalınlığı ise hem pişmeyi zorlaştırır hem de çimlenmeyi zorlaştırıp, yavaşlatır.Tane kabuğunun üzerinde görülen ve tanenin meyveye bağlandığı kısmın tane kabuğuüzerindeki kalıntısı olan göbek bağı (hylum) bulunur. Göbek bağının renk, şekil vebüyüklüğü; cins, tür ve çeşitlere göre değişiklik gösterir. Bu özellik bazı cinslerde tür veçeşitlerin birbirinden ayrılmasında kriter olarak kullanılır. Örnek olarak; börülceler göbek bağıetrafında koyu renkli halkanın bulunup bulunmamasına ve rengine göre çeşit gruplarınaayrılırlar. Göbek bağı, baklada; büyük yassı tanelilerde, kısa kenar üzerinde gayet iri vebelirgin, fasulyede ve börülcede; karın çukurunun iç kısmında, mercimekte; disk kenarında,bezelye ve küçük yuvarlak taneli baklada kotiledon yapraklarının birleştiği hat üzerinde,nohutta ise, hörgücümsü çıkıntının alt kısmında bulunur.Taneyi elimizde tutuş şekline göre göbek bağının alt veya üst tarafında bir kabarcık halindeçiçek tozu çim borusunun yumurtalıktan içeriye girdiği küçük kapıcığın tane kabuğuüzerindeki kalıntısı olan kapıcık (microphyl) bulunur. Kapıcık yassı taneli baklalarda uzunkenarın göbek bağına yakın orta kısmında; fasulye ve börülcede karın çukurunun kenarında;mercimek, bezelye ve yuvarlak taneli baklada kotiledonların birleştiği hat üzerinde göbekbağına yakın kısımda; nohutta ise yine kotiledonların birleştiği hat üzerinde göbek bağınagöre hörgücümsü çıkıntının takriben simetrisinde bulunur. Kapıcık genelde normal tanekabuğu renginden daha koyu ve saydam renkli ve hafif bir kabarcık şeklindedir. Göbek bağıbir çukurluk ve açıklık olmasına karşılık, kapıcık daha sert yapılı ve bir kabarcık halindedir.Bu iki oluşum çimlenmede, ilk su alımında büyük ölçüde etkilidir. Genelde çimlenmenin ilk23