TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRME – II Uygulama Ders Notları - Ankara ...

ulunur. Bir başaktaki başakçık sayısı cins, tür, çeşit ve yetiştirme şartlarına göre değişmeküzere 20–30 tane, yulaf salkımında ise 60–70 tane olabilir. Başak eksenindeki boğumlar sıkise başak boyu kısadır ve başakçıklar sık olarak dizilmiştir (compactoid başak tipi). Boğumlarseyrek ise başak uzundur ve başakçıklar seyrek olarak dizilmiştir (speltoid başak tipi). Çiçektopluluğu karışık salkım durumunda olan yulafta ise başakçıklar bir sapçıkla (pedicel) salkımdallarına bağlanır. Bu dallar salkım ekseni (rachis) üzerinde bulunan boğumlardan çıkar. Buboğumların sayısı yulafta 5–7 olabilir.Başakçık (spicula): Đki dış kavuz ve bu kavuzlar arasında kalan çiçek veya çiçek topluluğunabaşakçık adı verilir. Dış kavuzlardan başakçık ekseni üzerine bağlanış yönünden alttabulunana alt dış kavuz (gluma inferior), üstte bulunana üst dış kavuz (gluma superior) denir.Dış kavuzlar buğdayda iyi gelişmiştir. Yulafta çok uzun tüysüz ve kayık şeklinde olup, erginhalde saydamdır. Çavdarda dış kavuzlar daralmıştır. Arpada ise iyice daralmış ve ince bir halalmıştır. Başakçık içerisindeki çiçekler başakçık eksenine bağlıdır. Başakçık içerisindeçiçeklerin gelişmesi alttan başlayıp üste doğru devam eder. Bu nedenle de en dolgun tanebaşakçığın en alt çiçeğinde oluşur.Çiçek: Serin iklim tahıllarında çiçek erseliktir. Aynı çiçek içerisinde hem dölleme yeteneğinesahip çiçek tozu (Polen), hem de döllenme yeteneğine sahip yumurta hücresi bulunur. Bunedenle döllenmeleri genellikle kendi (autogam) dir. Yalnız çavdar erselik olduğu haldeyabancı (allogam) döllenir. Çiçek, iç kavuz (palea inferior) ve kapçık (palea superior)arasında bulunur. Đç kavuz taneyi sırttan saran ve başakçık eksenine bağlanış bakımındanaltta bulunan çiçek kavuzudur. Kılçıklı çeşitlerde kılçık iç kavuzun orta damarının uzantısışeklindedir. Kapçık ise iç kısımda bulunur ve taneyi karın kısmından sarar. Arpada, herbaşakçıkta 1 çiçek bulunur. Başakçıktaki çiçek sayısı; çavdarda 2, buğday ve yulafta ise3'ten fazladır. Çok çiçeklilik özellikle çıplak yulafta görülür. Bir başakçıkta tane bağlayançiçek sayısı arpada 1, genel olarak buğdayda 2–4, çavdarda 2, yulafta 2–3'tür. Tanebağlayan çiçekler başakçıkta ilk oluşan, diğer bir ifade ile başakçık içerisinde en alttakiçiçeklerdir. Buğday ve yulafta bir başakçıkta ikiden fazla tane oluşabilmektedir. Başakçıktakiikiden fazla olarak ortaya çıkan taneler küçük ve cılızdır. Đyi olarak gelişmiş bir tahıl çiçeğindeiç kavuz ve kapçık içinde 1 dişi organ, 3 adet erkek organ (çeltikte 6 adet) ve bir çift pulcukbulunur.Dişi organ (gynoceum): Tahıllarda bir karpelden meydana gelen dişi organ yumurtalık(ovarium), dişicik borusu (stilus) ve onun üstünde iki parçalı dişicik tepesinden (stigma)oluşur. Yumurtalık dışta asıl karpeli ve ortada anatrop biçiminde bir tohum taslağını taşır.Tohum taslağının çiçek tabanına yakın olan kısmında döllenme sırasında çiçek tozu çimborusunun gireceği küçük bir kapıcık, şeklinde mikropil adı verilen açıklık vardır. Tohumtaslağını saran nucellus döllenme ile birlikte iç hücrelerini kaybeder. Ancak nucellusun üstzarı kaybolmaz. Endosperm ve embriyoyu bir sıra hücre tabakası halinde sarar.Dişicik borusu karpelin kısa bir uzantısıdır. Üst kısmında dişicik tepesini taşır. Dişicik tepesiiki parçalı olup, her biri fırça şeklinde dallanmış tüylere sahiptir. Tepecik tüyleri önceleri dikbirbirine yakın ve paralel durumdadır. Dişi organ döllenme olgunluğuna ulaşınca, bu tepeciktüyleri birbirinden ayrılarak yelpaze şeklini alır, üzerindeki tüycüklerde gerginleşir.Döllenmeden sonra tepecik pörsür ve kurur.12