TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRME – II Uygulama Ders Notları - Ankara ...

Yaprak kını yaprak ayasından sonra en fazla fotosentez yapan organlar arasında yer alır.Döllenmeden önce üretilen karbonhidratlı ve azotlu maddelerin bir kısmının depo edildiğiorgandır. Fotosentezde en fazla etkili olan en üst yaprağın (bayrak yaprağının) kın uzunluğu,bazen çeşit özelliği olarak ta kullanılabilmektedir.Yaprak ayası (lamina) : Bitkinin asıl asimilasyon ve transpirasyon organı olup, yaprak kınınınbittiği noktadan yana doğru ayrılan mızrak şeklindeki yaprak organıdır. Serin iklim tahıllarındayaprak ayası, sıcak iklim tahıllarına göre daha küçüktür.Arka arkaya gelen iki yaprak ayası arasında 180 dereceye yakın açı vardır. Yaprak ayasındada yaprak kınında olduğu gibi paralel damarlar bulunmaktadır. Orta damar yaprak ayasınınsimetri ekseni durumundadır. Yaprakta damar sayısı 15–30 arasında değişir. Yaprakayasında damar sayısı en fazla olan kışlık tahıl cinsi arpadır. Yaprak ayasının sapakalkmadan önceki devrede kıvrılma yönü, yaprak ayası kendi ekseni üzerinde uzunluğunaolmak üzere, yulafta sağdan sola, arpa, buğday ve çavdarda ise soldan sağa doğrudur. Sapakalkmanın başlaması ile cinslere özel olan tipik kıvrılış yönleri kaybolur. Sapa kalkmadansonra aynı yönde ve ters yönde kıvrılma görülebilir.Kulakçık (auricula) : Yaprak ayasının yaprak kınına bağlandığı yerde, sapı kerpeten gibisaran küçük, iki parçadan oluşan organ olup yaprak ayasının devamı durumundadır. Yaprakayasına düşen yağmur sularına oluk görevi görür, ayrıca boğum arasını sıkıca sararakhastalık etmenleri ve suyun kınla sap arasına girmesini önler. Kulakçık en iyi arpadagelişmiştir, bunu sırasıyla buğday ve çavdar izler, yulafta ise hiç gelişmemiştir.Yakacık (ligula) : Yaprak ayasının sapa bağlandığı noktada, yaprak kını ile yaprak ayasıarasında yaprak kınının uzantısı şeklinde bulunan zarımsı yapıda bir organdır. Böcek, sporve su damlalarının sapla yaprak kını arasına girmesini önler. Yakacık en iyi yulaftagelişmiştir, bunu arpa izler, buğday ve çavdarda ise daha az gelişmiştir.Koleoptilden çıkan ilk yaprağın rengi çavdarda morumsu koyu yeşil (bol antosiyanlı) olup,buğday, yulaf ve arpada renk gittikçe açılmaktadır. Renk koyuluğu yapraklardaki palizathücrelerinin küçüklüğü ile ilgilidir. Genel olarak koyu renkli çeşitlerde hücre suyukonsantrasyonu ve hücre zarı kalınlığı da fazladır. Bu nedenlerledir ki koyu renkli yaprağasahip çeşitler, açık renkli yaprağa sahip çeşitlere oranla olumsuz şartlara karşı dahadayanıklıdırlar. Genellikle kışa ve kurağa dayanıklı çeşitlerde yaprak ayası da dar veküçüktür. Bol yağışlı ve çok soğuk olmayan yerlerde yetişen buğday çeşidi olan Triticumturgidum da yapraklar çok büyük ve geniştir. Kışa dayanıklı olan Sivas buğdayı 111/33 veYayla 305 buğday çeşitlerinde ise yapraklar küçüktür. Böyle küçük hücreli sıkı yapılıçeşitlerde hücreler arası boşluklar da küçük olduğundan sap ve yapraklardan geçen misellihastalıklara karşı daha dayanıklıdırlar.Özetlemek gerekirse yaprakları dar ve küçük, koyu renkli bol tüylü, stoma hücreleri ve hücreçapları küçük olan çeşitler olumsuz şartlara, saptan (tohumdan) ve yapraklardan geçenhastalıklara karşı daha dayanıklıdır.Çiçek Topluluğu ve ÇiçekSerin iklim tahıllarından buğday, arpa, çavdar ve tiriticalede çiçekler başak (spica), yulaftakarışık salkım (panicula) durumundadır. Her iki durumda da çiçekler başakçık (spicula)denilen organların içinde bulunur. Başak, başak ekseninin (rachis) boğumlarına iki taraflıdizilmiş başakçıklardan meydana gelir. Her boğumda, arpada 3, diğer cinslerde bir başakçık11