Download (6Mb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

243XV. a. da teşekkül eden Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli isimli eserde onunşeriat dışı fikir, inanç ve davranışlara sahip olduğunu gösteren sarih bir şey yoktur.Âşıkpaşazade'nin Hacı Bektaş'ı «Kendi bir meczub-ı büdelâ azizdi. Şeyhlikten vemüritlikten fariğ idi» diye tanıtması oldukça manalıdır. Buradan esasen bir sofi olanHacı Bektaş'ın cezbe halinde şeriata uymayan bir takım hal ve hareketleri görüldüğü,dolayısıyla kendisine karşı şüpheler uyandığı anlaşılmaktadır. Bu nevi hallerdendolayı Mevlânâ, Hacı Bayram gibi büyük Sünnî mutasavvıfların dahi ağır tenkitleremaruz kaldığı bilinmektedir.O devirde sayıları hayli yüksek olan Şiî-batıni zümreler Anadolu'da tutunmakiçin Sünnîler tarafından hürmet gören bir isim etrafında toplanma ihtiyacında idiler.Dolayısıyla Baba İshak müritlerinin Hacı Bektaş'a intisabı rivâyeti böylece manakazanmış olur. Daha sonra teşekkül eden Bektaşilik içindeki bu unsurlar HacıBektaş'ı kendi akidelerine uygun olarak anlamış ve anlatmışlardır. Bazen Yesevî’yegibi Sünnî bir tarikatın, bazen Babaîlik gibi ehl-i sünnet dışı bir tarikatın kolu olarakgösterilen Bektaşiliğin Hacı Bektaş tarafından kurulduğunu gösteren hiçbir belgemevcut değildir. Hacı Bektaş eserinde de bu tarikata ait âdab ve erkândan bahsetmez.Dr. Jacob tarikatın 1516 da Balım Sultan tarafından kurulduğunu öne sürmüş,F.Köprülü bu tarihi bir asır geriye götürebilmiştir. Bu durum Bektaşiliğin HacıBektaş'tan en az bir veya bir buçuk asır sonra kurulduğunu gösterir. Hacı Bektaş'ınOrhan Gazi zamanında yaşadığı ve Yeniçeri Ocağına dua ettiği yolundaki rivâyetlerasılsızdır. Onun Yeniçeriler tarafından pir olarak tanınması daha sonraki asırlardagerçekleşmiştir. İsmi etrafında vücuda gelen Velâyetnamelerde Yunus Emre ile olanilişkileri anlatılarak, bazı menkıbeler nakledilir (bk. Yunus Emre). Makâlât adlıeserinin Türkçe tercümeleri mevcuttur. 140(4/97/3, 4/52/2, 4/47/7, 5/35/5, 6/87/2, 6/135/5, 6/131/1, 6/100/1, 8/30/1,8/32/1, 8/200/3, 8/185/4, 8/181/7, 8/180/5, 8/124/4, 8/32/2, 9/141/7, 9/113/5, 9/43/1,10/16/5, 10/1/6, 10/141/4, 10/63/2, 10/59/3, 10/46/6, 11/91/4, 11/33/6, 11/117/3,11/155/7)Hacı Bektaş-ı Velî’nin adı şiirlerde yukarıda belirtilen yirmi dokuz yerdegeçmektedir. Aşağıdaki iki şiirinde Âşığımız Hacı Bektaş Velî’yi her yönüyle140 Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C.3, s.446.