Mart 2013 Sayı:291 - Verimlilik Genel Müdürlüğü - Bilim, Sanayi ve ...

Makale FAALİYET TABANLI MALİYET SİSTEMİ VE YÖNETİMBir Faaliyet Tabanlı MaliyetSisteminin Kurulması1. Faaliyetlerin belirlenmesi: Bu aşamadaüretime hazırlık safhası da dâhil olmaküzere tüm faaliyetlerin birbirleriyleçakışmayacak şekilde belirlenmesigerekir. Bu faaliyetler hammadde vemalzeme satın alma, üretim planlama,kalite kontrol, malzeme hareketleri,makine ayarları, ürün geliştirme,araştırma ve geliştirme, satış sonrasıdestek gibi maliyetler açısından ürünlerarasında farklılık yaratacak faaliyetleride içermektedir.2. Faaliyet merkezlerinin tanımlanması:Bu aşamada faaliyetler gruplandırılarakfaaliyet merkezleri oluşturulur. Birfaaliyet merkezi bir üretim sürecininparçası olarak tanımlanabilir. Faaliyetmerkezlerinin oluşturulmasındakiamaç, çok sayıda tanımlı faaliyetinbulunmasının sistemini çalışmasınızorlaştırmasıdır. Faaliyet merkezleribelirlenirken dikkat edilecek birincinokta gruplanan faaliyetlerin aynı ürüngrubu tarafından kullanılıyor olmasıdır.İkinci nokta ise gruplanan faaliyetleriçin aynı maliyet sürücülerininkullanılabiliyor olmasıdır.3. Birinci aşama maliyet sürücülerininbelirlenmesi: Bu aşama, faaliyetmerkezlerinde toplanacak olangiderlerin belirlenmesinde kullanılacakolan maliyet sürücüleri belirlenir.Belirlenecek olan bu maliyet sürücüleriher bir faaliyet merkezindeki maliyettutarlarının belirlenmesini sağlar.4. İkinci aşama maliyet sürücülerininbelirlenmesi: Bu son aşamada isefaaliyet merkezlerinde toplanangiderlerin maliyet nesnelerine(ürünler, müşteriler) dağıtılmasındakullanılacak olan maliyet sürücüleribelirlenir. Bu aşamada belirlenecekolan maliyet sürücülerinin sayısıarttıkça ürün maliyetinin doğruluğuda artar. Ürün maliyetinin doğrulukderecesi işletmenin stratejik amaçlarınabağlıdır. Bunun yanında ürün karışımıda kullanılacak olan maliyet sürücüsüsayısını belirler.42 MART 2013Faaliyet Tabanlı MaliyetSisteminin Faydaları veDezavantajlarıÇağdaş üretim düşüncesi ile rekabetavantajının elde edilmesininsağlanması, işletmelerde sürekliiyileştirmeyi de gerekli kılar. Sürekliiyileştirmenin temel amacı ise, israfınelimine edilmesi, toplam üretimzamanın kısaltılması, kaliteninyükseltilmesi, çalışanların verimliliğininyükseltilmesi ve maliyetlerinazaltılmasıdır. İşte bu amaçlar işletmeyöneticileri mamul maliyetleri ile ilgiligerekli bilgiye sahip olmak zorundadır.Buna göre faaliyet tabanlı maliyetsisteminin sağladığı yararlar şöylebelirtilebilir:• Daha sağlıklı mamul maliyetleri,• Üretim koşullarının anlaşılmasındagelişme,• İşletme tarafından gerçekleştirilenfaaliyetlerin açık bir fotoğrafı,• Daha doğru kararların alınmasınayardımcı olma,• Karara ilişkin maliyetlerinbelirlenmesinde kolaylık,• Mamul kârlılığının ve ürünkarmasının doğru belirlenmesi.Bütün bu yararlarının yanında sistemeyöneltilen eleştirilerde mevcuttur. Sözkonusu eleştiriler aşağıdaki şekildebelirtilebilir:• Kaybolan beklentilerin var olmasınasebebiyet vermesi,• Sistemin kullanılması veuygulanmasının külfetli oluşu,• Sistemin karışık ve anlaşılmasının zorolduğu.Faaliyet Tabanlı YönetimHer işletme karar vermede, önceliklerinibelirlemede, kaynak tahsis etmede vegerçekleştirilen faaliyetleri izlemedebilgiye ihtiyaç duyar. Faaliyet tabanlımaliyetleme gerekli maliyet bilgilerinisunarken faaliyet tabanlı yönetimde faaliyetleri yönetmeye odaklanır.Faaliyet tabanlı maliyet sistemindenüretilen bilgiye dayalı olarakgerçekleştirilen iyileştirme ve geliştirmeuygulamaları faaliyet tabanlı yönetimolarak adlandırılır. Şekil 2’de faaliyettabanlı yönetime ilişkin kavramsal birmodel yer almaktadır.FaaliyetlerinAnaliziFaaliyetlerinİyileştirilmesiPerformansArtırmaPerformansGöstergeleriŞekil 2. Faaliyet tabanlı yönetiminkavramsal çerçevesiFaaliyetlerin AnaliziFaaliyetler tanımlanıp maliyetlerihesaplandıktan sonra yapılmasıgereken katma değer yaratan vekatma değer yaratmayan faaliyetlerinbelirlenmesidir. Katma değeryaratmayan faaliyet ürün özelliklerindebir kayba neden olmayacak şekildeelimine edilebilen bir faaliyet olaraktanımlanır.Katma değer yaratmayan bir maliyetunsurunun görünür kılınmasıfaaliyet tabanlı yönetimin önemlifaydalarından biridir. Bir faaliyetinkatma değer yaratmayan faaliyetolarak tanımlanabilmesi her zamankolay olmamaktadır. Katma değeryaratmayan faaliyetlere örnek olarak şubirkaç faaliyet sayılabilir:• Makine hazırlıkları (makine hazırlıkesnasında herhangi bir ürün üretimigerçekleştirilmez),• Fabrika içi taşımalar (ürünü biryerden başka bir yere taşımak onudaha değerli yapmaz),• Kontrol katma değer yaratmayan birfaaliyettir,• Stok tutma katma değer yaratmayanbir faaliyettir.Bir işletmede yüzlerce faaliyettanımlanabilir. Bu faaliyetlerin tümünün