tc sağlık bakanlığı sağlık hizmetlerinde

T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı KitabıBireyin z-skor değeri aşağıdaki formülle de hesaplanabilir:z-skor (SDS) = çocuğun boyu (cm) – yaş ve cinsiyete göre toplumun boy ortalaması (cm)yaş ve cinse göre toplumun boy sapması (SD) (cm)Anormal Büyümenin Değerlendirilmesi• Büyüme verileri kesinlik ve doğruluk açısından kontrol edilmelidir.• Büyüme sorunu fark edildiğinde eşlik edebilecek semptomlar yönünden çocuk yakın izlemealınmalıdır.• Tanı konulduğu anda ileri tetkik gerektiren orantısız büyüme [ekstremite kısalığı (baş-pubis/ pubis ayak oranının > 1,0 olması)], mikrosefali vb. durumlar söz konusu değilse ve diğeryönlerden sağlıklı olup yalnızca boy büyümesi anormalliği kuşkusu varsa, bu çocuklar büyümehızı yönünden persantil eğrisinde bir süre izlenmeli, gerekiyorsa uzmana sevk edilmelidir.• Çocuğun büyüme hızında her hangi bir anormallik (persantil eğrisinde kayma) yakın takipgerektirir. Bu durum devam ediyorsa ileri araştırma gerekir.• Büyüme eğrisi 3. persantilin çok altında, ya da z-skor değeri – 3,0 veya altında olan ya da ekpatolojik bulguları olan çocuklar ivedilikle değerlendirmelidir.A.2 GELİŞMEA.2.1 Cinsel GelişmeErgenlik, çocukluktan erişkinliğe geçiş sürecidir. Bu süreç iç salgı bezlerinden salgılanan hormonlartarafından başlatılır ve sürdürülür. Testis ve yumurtalık gibi cinsiyet organlarının ve cinsiyete özgü dışgörünüm özelliklerinin gelişmesi, büyüme ve kemik olgunlaşmasında belirgin hızlanma, vücut oranlarındave bedensel yapıda değişiklik, ergenlik sürecinin özelliklerini oluşturur.Ergenliğin ilk klinik belirtileri kız çocuklarında 8 – 13 yaş (ortalama 10,1 yaş), erkeklerde: 9 – 14yaş (ortalama 11,6 yaş) arası başlar.Kız Çocuklarında Ergenlik BelirtileriErken değişiklikler meme tomurcuklanması ve areola çapının artmasıdır. Bazı çocuklardabaşlangıçta meme gelişmesi tek taraflı olabilir, diğer taraf bir süre sonra gelişir. Ergenlik yaşlarındaortaya çıkan diğer bir belirti pubis bölgesinde kıllanmadır. Kız çocuklarında pubis kıllanması cinsiyethormonları ile ilgili değildir, aynı yaşlarda olgunlaşmaya başlayan böbreküstü bezlerden salınan androjenhormonların etkisi ile oluşur. Bazı çocuklarda pubiste kıllanma meme gelişmesinden önce başlayabilir. Bupatolojik bir durum değildir. Ergenlikte vücut biçimi de erişkin dişi özelliklerini kazanır. Meme gelişiminintamamlanması yaklaşık 4 yıl sürer. Menarş (ilk adet kanaması) çoğu çocukta meme gelişmesinden 2-2,5yıl sonra görülür.Erkek Çocuklarda Ergenlik Belirtileriİlk belirti testis hacminin artmasıdır. Testis hacmi, Prader orkidometresi denilen ve üzerinde değişikboyutlarda tesbih şeklinde taneler olan bir aletle ölçülür. Ölçüm, testis palpasyonu ile hissedilen hacmeuyan tesbih büyüklüğünün belirlenmesi ile yapılır. Testis hacminin 4 ml veya üzerinde olması ergenliğinbaşlamış olduğunu gösterir. Testis gelişimi (genital gelişim) 3 – 5 yıl sürer. Testis gelişmesini kısa bir süreizleyerek ortaya çıkan diğer bir belirti pubis kıllanmasıdır. Erkek çocuklarda daha sonra vücudun yüz,bacaklar, gövde gibi bölgelerinde de kıllanma gelişir. Puberte sırasında erkek çocuklarda ses kalınlaşır,vücut biçimi değişir, omuzlar genişler, kas hacmi ve kuvvetinde belirgin artma olur. Erkek çocukların %60’ında meme büyümesi (jinekomasti) görülür. Jinekomasti genellikle 1-2 yıl içinde kaybolur.Ergenlikteki değişiklikler ve Tanner sınıflamasına göre evreler Tablo 2.A-5 ve 2.A-6’daverilmiştir.T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı KitabıT.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü13