tc sağlık bakanlığı sağlık hizmetlerinde

T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı2. OKUL SAĞLIĞINDA İZLEMEA. BÜYÜME VE GELİŞMENİN İZLENMESİOkul çağı, çocuğun hızlı fiziksel, bilişsel ve psikososyal gelişiminin olduğu önemli dönemlerdenbiridir. Okul, çocuğun birçok açıdan gelişimini etkilemektedir. Sağlık izlemi beş yaşından ondokuz yaşakadar uzanan okul çağında da sağlıklı ve üretken kuşaklar yetişmesinin ön koşuludur. Okul çağı çocuklarınsağlık izleminin en önemli göstergeleri belirli zaman aralıkları ile büyümenin izlenmesi ve sağlık durumununkontrol edilmesi ile sağlanabilir. Bu düzenli kontrollerde okul ve okul çevresiyle ilişkili riskler de dikkatealınmalıdır.Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı işbirliği ile okul çağı çocuklara yönelik izlemeformları oluşturularak periyodik izlemelerin yapılması gereklidir. Bu izlemelerin içinde fiziksel büyümeve gelişme, psikososyal gelişme ve sağlık sorunlarının erken tanısına ilişkin kriterlerin yer almasına özengösterilmelidir. Okul çağı olan 5-19 yasları arasındaki çocuk ve ergenlerin sağlığının izlenmesine ilişkinbelirleyici özellikler aşağıda sunulmuştur.İzlem Sıklığı: Fiziksel büyüme ve gelişme yılda bir kez değerlendirilmelidir. Sistemik fizikmuayene ise 6., 8. ve 10. yaşlarda, sonrasında da 18 yaşa dek yılda bir yapılmalıdır. Sağlık sorunu olançocuklar daha sık izlenmelidir.İzlem Süreci:• Öykü• Fizik muayene (antropometrik ölçümler, büyümenin ve cinsel gelişimin değerlendirilmesi,sistemik muayene)• Psikososyal gelişimin değerlendirilme (okul performansı)• Tarama testleri (yaşına uygun)• Bağışıklama• Sağlık eğitimi (sağlığın geliştirilmesi, kazaların ve şiddetin önlenmesi, beslenme, diş sağlığı,cinsel sağlık, ruh sağlığı, madde kullanımının önlenmesi, toplum, okul ilişkileri, aile içiilişkiler, vb.)a.1 BüyümeHücre sayı ve büyüklüğünün artması ile vücut hacim ve kütlesindeki artış büyüme olarak, organlarınbiyolojik işlev farklılaşması ve olgunlaşması ise gelişme olarak tanımlanmaktadır. Büyüme; beslenme,hormonlar, psikososyal, genetik etmenler ve kronik hastalıklardan etkilenir.Çocuklar beş yaşından ergenliğe kadar olan dönemde yılda 5-6 cm olacak şekilde oldukça sabit birhızla büyürler. Her iki cinsiyette de boy büyüme hızı ergenlik öncesinde geçici bir yavaşlama gösterir veergenlik belirtilerinin başlamasıyla (kızlarda ortalama 10 yaş, erkeklerde 12 yaş) yeniden hızlanır. Ergenliğekadar son boyun % 80’ ine ulaşılır. Vücut ağırlığı da bu yaş grubunda hızla artar. 5 yaşında 2 kg olan yıllıkağırlık artışı, 10-12 yaşlarında yılda 3-5 kg’a çıkabilir.Ergenlikte boyca büyüme hızlanır. Büyümenin en hızlı olduğu dönemdeki boy büyüme hızınadoruk büyüme hızı (DBH) denir.Kızlarda DBH, meme gelişim evresi 1-3 arasında iken görülür ve bu hız 7-8 cm/yıl kadardır. Bundan1-3 yıl sonra ilk adet kanamasının (menarş) başlaması ile büyüme hızı azalır. Menarş sonrası yıllarda kızçocuklarında kazanılan toplam boy ortalama 6,5 cm’dir. (2–11 cm arası değişebilir). Kemik epifizlerininkapanması ile boy büyümesi ortalama 16 yaşında tamamlanır. Ergenlik boyunca kızların vücut ağırlığıortalama 16 kg, boy uzunluğu 15 cm (8-18 cm) artar .Erkeklerde DBH kızlara göre ergenliğin daha geç bir döneminde, ergenliğin başlangıcındanyaklaşık 1,5–2 yıl sonra (genital gelişim evresi 3-4’de) görülür ve büyüme hızı kızlara göre daha fazladır(8–9 cm/yıl). Boy büyümesinin tamamlanması 18 yaşta olur ve kızlara göre daha geçtir. Erkekler ergenliksüresince ortalama 20 kg alırlar ve boyları ortalama 25 cm (18-33 cm) uzar.Ergenlik sonunda her iki cinsiyet de boyunun % 99’unu tamamlamıştır.T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı KitabıT.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü9